SÂMİHA AYVERDİ ROMANINDA DİNDAR KADIN TASAVVURU

Romanlar bir cemiyetin değişimlerini, sosyal tarihini takip edebilmek içinmühim metinlerdir. Türk modernleşme tarihini de romanlar üzerinden değerlendirmek mümkündür. II. Abdülhamid devrinde doğup Cumhuriyet’in ilk 70yılına şahitlik eden, Osmanlı’nın ilmiye, seyfiye ve kalemiye sınıfından mühimkimselerle bağları olan Sâmiha Ayverdi’nin romanları tüm bu mirasın izlerinitaşıması sebebiyle çok önemli metinlerdir. Bu makalede, fikrî eserlerinde olduğugibi romanlarında da Türk Batılılaşmasını tenkit eden yazarın, bu eserlerinintarihsel bağlamı, ortaya konuldukları devrin şartları ve okuyucu da dikkatealarak, kurguladığı “dindar kadın” imajı ortaya konulacaktır. Bu bağlamda,yazarın biyografisiyle, romanların ortaya konulduğu zaman dilimi veromanlardaki kadın kahramanlar arasında bir ilişki bulunup bulunmadığı,varsa bu ilişkinin nasıl tanımlanacağı irdelenecektir. Bu noktada yazarın,şehirli, saygın ailelere mensup, eğitimli, materyalizme karşı maneviyatı savunankahramanları, romanlarının ana kadın karakterleridir. Buna mukabil, bazenİstanbullu bazen taşralı, ahlâkî zaafları olan, dış güzelliklerine önem veren,maddî zevkler peşinde koşan, geleneğin tenkitçisi, Batı’nın kültür ve düşüncedünyasının cahili iken bir Batılı gibi yaşamayı tercih eden kadın karakterleri devardır. Çizilen bu iki zıt kadın tipi aracılığıyla yazar, İstanbul’da Osmanlıtecrübesinden süzülen İslâm’ın temsilcisi “yeni dindar kadın” tasavvurununereye oturttuğunu göstermektedir.

“THE IDEA ‘PIOUS WOMAN’ IN NOVELS OF SÂMIHA AYVERDI”

Novels are significant texts to follow the changes of a society and its social history. Likewise, it is possible to interpret the history of Turkish modernization by means of novels. The novels of Sâmiha Ayverdi, who was born in the period of Abdülhamid II, witnessed the first seventy years of the Republic and had close relations with scholars, bureaucracy and administrators, are of great significance in terms of bearing the traces of this heritage. In this article, we will present the image of “pious woman” depicted by our writer, who criticizes Turkish Westernization process both in her novels and other works, by taking the historical context and the conditions of the age into consideration. In this context, it will be discussed if there is a relationship between the biography of the writer, women heroines in her novels and the age in which these novels were written or not and if there is any, how this relation can be defined. Women characters in the novels of our writer are educated townswomen who belong to prestigious families and defend spirituality against materialism. However, she also has woman characters, some are Istanbulite, some are from the periphery, who have ethical weaknesses, give importance to the outer appearance, chase after material pleasures, criticize tradition, have no idea about the cultural and intellectual atmosphere of the West while living like a Westerner. By means of these two opposing women prototypes, the writer demonstrates where she puts the image of “new pious woman”, who is the representative of Islam that is inherited from the Ottoman experience.

PDF

___

A[hmet] Hamdi Akseki, İslâm Fıtri, Tabii ve Umumî Bir Din’dir, I, İstanbul 1943.
AYVERDİ, Sâmiha, Ateş Ağacı, İstanbul 2010.
AYVERDİ, Sâmiha, Bir Dünyadan Bir Dünyaya, Ankara 1974.
AYVERDİ, Sâmiha, İnsan ve Şeytan, İstanbul 2011.
AYVERDİ, Sâmiha, Mesihpaşa İmamı, İstanbul 2010.
AYVERDİ, Sâmiha, Mülakatlar, İstanbul 2005.
AYVERDİ, Sâmiha, Rahmet Kapısı, İstanbul 2008.
AYVERDİ, Sâmiha, Batmayan Gün, İstanbul 2012.
AYVERDİ, Sâmiha, Nezihe Araz vd. Kenan Rifai ve Yirminci Asrın Işığında Müslümanlık, haz. İstanbul 1965.
AYVERDİ, Sâmiha, Son Menzil, İstanbul 2007.
AYVERDİ, Sâmiha, Yaşayan Ölü, İstanbul 2012.
AYVERDİ, Sâmiha, Yolcu Nereye Gidiyorsun, İstanbul 2009.
BOOTH, Wayne C., Kurmacanın Retoriği, İstanbul 2012.
EAGLETON, Terry, Edebiyat Kuramı, İstanbul 1990.
ELDEM, Edhem vd., Sedad Hakkı Eldem, Gençlik Yılları-1, İstanbul 2008.
IŞIK, Emin, “Samiha Ayverdi’nin Dindarlık Anlayışı”, Kubbealtı Akademi Mecmuası, 4/2, İstanbul 1994.
İBANOĞLU, Fulya, “Aksekili’nin Biyolojik ve Sosyal Evrim Yaklaşımı: Beşeriyetin Kaynağı Hz.Adem ise Kemal-i Medeniyet Niçin Muhal Olsun?”, Ahmed Hamdi Akseki Sempozyumu, Ankara 2017, s. 463-468.
İBANOĞLU, Fulya, “Mevcûdu Muhafaza Ederek Terakkî Etmek: Elmalılı Hamdi Efendi’de Terakki Fikri”, Elmalılı Hamdi Yazır Sempozyumu-Antalya 2012, Ankara 2015, s. 517-526.
KARA, İsmail, Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslâm, İstanbul 2008.
KARA, İsmail, Müslüman Kalarak Avrupalı Olmak, İstabul 2017.
KARA, İsmail, Buhara, Bursa, Bosna Şehirler, Sûfîler, Tekkeler, İstanbul 2012.
KARA, İsmail, Metinlerle Günümüzde Tasavvuf Hareketleri, İstanbul 2010.
KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri, Anamın Kitabı, İstanbul 1957.
KARPAT, Kemal, Çağdaş Türk Edebiyatında Sosyal Konular, İstanbul 1962.
KAYA, Sevim Zehra, “Kadın İnsan ve İnsan Kadın”, Harf Harf Kadınlar Sempozyumu- 2007, Ed. Nazife Şişman. İstanbul 2008.
KIRZIOĞLU, Banıçiçek, “Sâmiha Ayverdi Hayatı-Eserleri” I, Erzurum 1990, basılmamış Basılmamış doktora Doktora teziTezi.
ÖZKÖSE, Kadir Özköse, “Sâmiha Ayverdi’nin Eserlerinde Tasavvufî Hayatın Yansımaları”, Gazi Osman Paşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1/1, Tokat 2013, s. 3-30.
SONTAG, Susan, Sanatçı: Örnek Bir Çilekeş, İstanbul 1998.
ŞAFAK, Yakup, Yusuf Öz, Feridun Nâfîz Uzluk’a Gönderilen Mevlevî Mektupları, Konya 2007.
ŞAN, Mustafa Kemal, “Edebiyat Sosyolojisinin Tarihinden Basamaklar”, Edebiyat Sosyolojisi, Ankara 2004, s. 91-132.
TANMAN, Saffet Tanman, Ilgaz Dağları’ndan Batnas Tepeleri’ne, İstanbul 2008
TANPINAR, Ahmed Hamdi Tanpınar, 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul 2001.