MELKİT PATRİKLİĞİNİN KURULUŞU VE OSMANLI DEVLETİ, PAPALIK VE FRANSA İLE İLİŞKİLERİ (1853-1919)

1720’li yıllarda Ortodoks Rum Cemaat arasından devşirilmeye başlananMelkitler, 1830 yılına kadar İstanbul Rum Patrikliğine, 1830’da ErmeniKatolik Patrikliği’nin kurulmasıyla da buraya bağlandılar. Melkitleri birmillet olarak teşkilatlandıran ve Antakya Sinodu’nda (1833) patrik seçilenMaksimus III. Mazlum’u Osmanlı Devleti 7 Ocak 1848’de resmi patrikolarak tanıdı. Bununla beraber Melkitlerin bağımsız patriklik haline gelmeleri 7 Haziran 1853’te Katolik Ermeni Patrikliği’nden tamamen ayrılmalarıyla mümkün olmuştur. Kuruluş sürecini tamamlayan Melkit Patrikliği1860-1861 Lübnan Bunalımına kadar ruhani sınırlarını genişletmekleuğraşmıştır. Bu tarihten sonra bölgede artan ecnebi müdahalesi sebebiyleyönlerini Avrupa’ya dönen Melkitler, Fransa ve Vatikan arasında başlayanKatolikliğin hamiliğini üstlenmeye yönelik nüfuz mücadelesinde zamanzaman bu iki güçten birini taraf edinerek, Osmanlı Devleti’nin iç işlerinemüdahalenin kapısını aralamışlardır. Bununla beraber Melkit Patrikliği ileOsmanlı Devleti arasında 1914 yılına kadar inişli çıkışlı bir şekilde devameden ilişkiler, Patrik Geha Efendi’nin Mısır’a gittiği 1916 yılından Dimitrios I. Cady Efendi’nin atandığı 1919 yılına kadar duraksamıştır. Bundansonra Mısır Osmanlı Devleti’nin elinden çıkmış ve ilişkiler de tamamenkesilmiştir. Çalışmada, Melkit Patrikliği’nin kuruluşu ve Melkitlerin Osmanlı Devleti, Fransa ve Vatikan ile ilişkileri üzerinde durulmuştur.

“THE ESTABLISHMENT OF MELKIT PATRIARCH AND THEIR RELATIONS WITH THE OTTOMAN STATE, PAPAL AND FRANCE (1853-1916)”

Melkits began to be transferred from the Orthodox Rum community in the 1724s, and were connected to the Istanbul Rum Patriarchate until 1830 by the establishment of the Armenian Catholic Patriarchate in 1830. Maksimus III Mazlum who organized the Melkit as a nation and was elected patriarch in the Antioch Synod (1833), recognized the Ottoman Empire as the official patriarch on 7 January 1848. However, the fact that the Melkits became an independent patriarch was made possible by their complete separation from the Catholic Armenian Patriarchate on 7th June 1853. Melkit Patriarchate completed the establishment process of the 1860-1861 Lebanese Depression until it was engaged in expanding the spiritual boundaries. After this date, Melkits who returned to Europe due to increasing intervention in the region, has opened the door of intervention in the internal affairs of the Ottoman Empire from time to time by taking one of these two forces in the struggle for influence in order to undertake the patronage of Catholicism which started between France and the Vatican. However, the ongoing upsurge between the Melkit Patriarchate and the Ottoman Empire halted from 1914 to 1919, when Dimitrios I Cady Efendi was appointed in 1916, when Patriarch Geha Efendi went to Egypt. After this the region is out of Ottoman State and the relations are completely cut. In this study, Establishment of Melkite Patriarch and the relations of Melkits with the Ottoman Empire, France and the Vatican will be emphasized.

PDF

___

A. DVN.MHM (Sadâret Divan-ı Hümâyûn Mühimme Kalemi), 10/86.
BEO (Babıâli Evrak Odası), 1093/81954, 4405/330338, 1072/80354, 1083/81169, 1227/92024, 1275/95599, 1959/146893, 1964/147297, 1964/147297, 1970/147682, 2378/178337, 2378/178337, 2406/180431, 2412/180873, 2421/181506, 2427/181979, 2505/187823, 2560/191985, 981/73509, 981/73509, 2450/183687, 4405/330338, 1835/137616, 1900/142444, 1900/142444, 1900/142444, 1900/142449.
DH.ŞFR (Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi), 60/195, 60/98, 61/73.
DH.MKT (Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi), 906/31, 916/15380, 94/77.
HR.MKT (Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi), 71/8.
HR.TO (Hariciye Nezareti Tercüme Odası Evrakı), 464/35.
İ. DH (İrade Dâhiliye), 549/38235.
İ.HR (İrade Hariciye), 10/86, 106/5191, 110/5394, 133/6812.
İ.HUS (İrade Hususi), 120/75, 73/119.
İ.MTZ.(05) (İrade Eyalet-i Mümtaze Mısır), 30/1705.
ŞD (Şura-yı Devlet Evrakı), 86/13, 86/13, 86/13, 2292/33-15.
Y.A.HUS (Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Kalemi), 394/27, 394/27, 395/73, 395/73, 439/59, 439/59, 439/59, 394/27.
Y.EE (Yıldız Esas Evrakı), 79/34.
Y.MTV (Yıldız Mütenevvi Maruzat Kalemi), 234/13, 163/16, 202/99.
Y.PRK.BŞK (Yıldız Perakende Evrakı Başkitabet Dairesi Maruzatı Kalemi), 58/118.
Y.PRK.ŞD (Yıldız Perakende Evrakı Şura-yı Devlet Maruzatı Kalemi), 3/69.
Y.PRK.TŞF (Yıldız Perakende Evrakı Teşrifat-ı Umumiye Kalemi), 6/56.
ABDALLAH, RAHEB, “Greek Melkite Catholic Patriarchate Of Antioch: Birth, Evolution, And Current Orientations”, Ekklesiastikos Pharos, (Trnsl. Nicholas J. Samra), Vol: LII, Issue: II-III, s. 1-21.
AKARLI, Engin, The Long Peace: Ottoman Lebanon, 1861-1920, Berkeley: University of California Press, 1993.
BEYDİLLİ, Kemal, II. Mahmud Devrinde Katolik Ermeni Cemaati ve Kilisesi’nin Tanınması (1830), Harvard 1995.
BOZKURT, Gülnihal, Alman-İngiliz Belgelerinin ve Siyasî Gelişmelerin Işığı Altında Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukukî Durumu (1839- 1914), Ankara 1996.
DADYAN, Saro, “1861 Cebel-i Lübnan Nizamnamesi ve Özerk Cebel-i Lübnan’ın İlk Mutasarrıfı Garabed Artin Davud Paşa”, Toplumsal Tarih, Sayı: 239, (Kasım 2013), s. 22-26.
DANİŞMEND, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, Cilt: IV., İstanbul 1925.
DAVİNSON, Roderic H., Osmanlı İmparatoruğu’nda Reform, 1856-1876, (Türkçesi: Osman Akınhay), İstanbul 2005
DESCY, Serge, The Melkite Church, Boston 1993.
DOĞAN KARABURUN, Derya-Banu Mustan Dönmez, “Antakya Arap Ortodokslarında Dinsel Müzik Uygulamaları, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 58, Yaz-2016, s.998-1017.
DUMAN, Olcay Özkaya, “Bir Orta - Doğu Buhranı Cebel-i Lübnan Olayları (1860-61), Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 5, 2006, s. 1-15.
Düstur, Tertip I, Cilt: I, Dersaadet 1289.
ENGELHARDT, Edouard-Philippe, Tanzimat ve Türkiye, Çev. Ali Reşad, İstanbul1999.
FORTESCUE, A., “Batı Süryaniler´den Melkitler Suryaye Malkaye ya da Suryoye Malkoye”, Journal of the Assyrian Academic Society, (Çvr. Meral Ünüvar), C. 10, Sayı: 2, 1996, s. 1-28.
FRAZEE, Charles A., Katolikler ve Sultanlar (Kilise ve Osmanlı İmparatorluğu 1453-1923), (Çvr. Cemile Erdek), Küre Yayınları, İstanbul 2009.
GÜNAY, Selçuk, “II. Abdülhamid Döneminde Suriye ve Lübnan’da Arap Ayrılıkçı Hareketlerinin Başlaması ve Devletin Tedbirleri”, Ankara Üniversitesi D.T.C.F Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: XVII, Sayı: 28, 1995, s. 85-108.
HACHEM, G., “Les Melkıtes Catholıques Et Les İllusions De L’unionisme Entre Vatican I Et Vatican II.”, Les Chretiens de France au service des chretiens d’Orint, 1998, s. 1-32.
KARACAGİL, Ö. Kürşad, “II. Wilhelm’in Osmanlı İmparatorluğunu Ziyareti Ve Mihmandarı Mehmed Şakir Paşa’nın Günlüğü (1898)”, Türkiyat Mecmuası, C. 24, Güz, 2014, s. 73-97.
KELEHER, Serge, “Church in the Middle: Greek-Catholics in Central and Eastern Europe”, Religion, State and Society, Vol. 20, Nos. 3-4, (1992), s. 289-302.
KHAİRALLAH, Philip A., “The Ecumenical Vocation of the Melkite Church”, St. Vladimir’s Theological Quarterly, Vol: 30, No: 3, 1986, s. 189-216.
KİLDANİ, Hanna, Modern Christianity in the Holy Land, (Çvr. George Musleh), Bloomington/İndiana 2010.
KOCATÜRK, Önder, Türk-İngiliz İlişkileri’nin Kopuş Sürecinde Son Aşama (1911- 1914), (Dr. Tezi, İ.Ü., A.T.İ.İ.T. Enstitüsü, Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı), İstanbul 2010.
KÖKSAL, Osman, “Adliye Örgütünün Problemleri ve Yapılması Gerekli Düzenlemelere Dair II. Abdülhamit'e Sunulan bir Layiha”, AÜ, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), Sayı:9, Ankara 1998, s. 263-285.
KUNERALP, Sinan, “Son Dönem Osmanlı Erkân ve Ricali (1839-1922)” Prosopografik Rehber, İstanbul 1999.
MAGGİOLİNİ, Paolo, “Tradition and Modernity: the Melkite Catholic Church, the Holy See and the Ottoman empire from the Tanzimat Era to the Mandate System”, ARAM: Western Christian Missions in the Levant the Arab Renaissance Mandaism, Cilt: 25: 1&2 (2013), s. 271-287.
MASTERS, Bruce, Christians and Jews in the Ottoman Arab World, Chambridge University Press, 2001.
ORTAYLI, İlber, Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, 3. Baskı, Ankara 2008.
REYHAN, Cenk, “Cebel-i Lübnan Vilayet Nizamnamesi”, Memleket Siyaset Yönetim, Sayı: 1, (2006), s. 171-181.
SAMUR, Sebahattin, “Cebel-i Havran’da Dürziler ve Sultan Abdülhamit’in Bunlarla İlgili Politikası (1878-1900)”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 5, Kayseri 1994, s. 399-408.
SARIYILDIZ, Gülden, “Osmanlı Devleti’nde Protestan Ermeni Milleti ve Kilisesinin Tanınması”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, Yıl: 1/2002, Sayı: 2, s. 249-267.
SEYFELİ, Canan, “Osmanlı Devlet Salnamelerinde Melkit Patrikliği (1847- 1918)”, Karadeniz (Black Sea-Черное Море) Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 11, Giresun 2014, s. 9-39.
ULMAN, Halûk, 1860-1861 Suriye Buhranı, -Osmanlı Diplomasisinden Bir Örnek Olay, Ankara 1966.
VENTURA, Charles Savona, Biographies Ordo Sancti Lazari Hierusalem Grand Maîtres, Protecteurs&Administrateurs, Malta 2012.
VENTURA, Charles Savona, The Grand Priory of the Maltese Islands of the Military and Hospitaller Order of St Lazarus of Jerusalem, Malta 2012.
YURDAKUL, İlhami, “Kudüs Deyru’s-Sultan Habeşlilerinin ve Mısır Kıptilerinin Dini-Siyasi Nüfuz Mücadelesi”, VAKANÜVİSUluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, (Ortadoğu Özel Sayısı), s. 198-237.