MÜSLÜMAN ESİRLER, HRİSTİYAN ARACILAR: GALATA’DA AVRUPALI FİDYE TÜCCARLARI (1600-1700)

Bu çalışmanın amacı korsanlığın Akdeniz’de zirvede olduğu 17. yüzyıldaAvrupa’nın çeşitli yerlerine esir olarak götürülen Osmanlı reayasınınkurtarılmasında önemli bir pay sahibi olan Avrupalı aracı fidye tüccarlarınınrolünü ortaya koymaktır. Osmanlı İmparatorluğu’nda Avrupa’dakininaksine resmi bir fidye teşkilatı olmadığından Akdeniz’de esir edilenMüslümanların kurtarılması, fidye tüccarları ile yapılan özel sözleşmelervasıtası ile olmaktaydı. Bu sözleşmeleri çoğu kez esirin ailesi, yakınları yada arkadaşları yapmaktaydı. Avrupalı fidye tüccarları, kadı huzurunda esiryakınları ile fidye sözleşmeleri yaparak işlerine yasal bir süreç dâhilindeişlerlik kazandırıyorlardı. Venedik, Malta, Fransa ve Dubrovnik uyruklufidye tüccarları (bazen diplomatlar) esir yakınları ile fidye sözleşmeleriimzalıyorlardı. İstanbul’da Avrupalıların çoğunlukla bulundukları veyaşadıkları Galata’ya ait Galata Mahkeme Defterleri esir sözleşmeleriaçısından önemli bilgiler ihtiva etmektedir. Bu çalışmada sicillerde yer alanmahkeme tutanakları (sözleşme, kefâlet ve diğer ilgili hükümler) incelenmeksureti ile Avrupalı tüccar ve diplomatların Osmanlı uyruklarınınesaretten kurtarılmasındaki rolleri anlatılmıştır. Aynı zamanda yapılanfidye anlaşmalarının içeriği genel hatları ile tartışılmıştır. Ayrıca neden yalnızcabelirli Avrupa ülkelerine mensup tüccarların fidye anlaşmalarında yeraldıkları sorusuna da cevap verilmeye çalışılmıştır.

“Muslım Captıves, Chrıstıan Intermedıarıes: European Ransom Merchants ın Galata (1600-1700)”

The aim of this study is to reveal the role of European ransom traders who have an important share in the rescue of Ottoman reayas who have been captured in various places in Europe during the seventeenth century, when piracy peaked in the Mediterranean. As there was no official ransom organization in the Ottoman Empire as opposed to Europe, the redemption of Muslims captured in the Mediterranean was through special contracts with ransom traders. These contracts were often made with the captive family, relatives or friends. European ransom traders made ransom contracts with their captives in the presence of the kadi in the Ottoman court, giving them work within a legal process. Venetian, Maltese, French and Ragusans ransom traders (sometimes diplomats) were signing ransom contracts with captives relatives. Galata Court Books contain important data that can be considered important in terms of ransom agreements. Thus, in this study, the minutes of the courts (contracts, bails and other related sentences) will be examined and The role of European merchants and diplomats in the liberation of Ottoman nationals from captivity has been described. At the same time, the content of the ransom agreements will be discussed in general terms. It will also be answered why only certain European country merchants were involved in ransom agreements.

PDF

___

Galata Şer’iyye Sicilleri (GŞS), nr.9, 36, 45,49, 50, 53, 60, 80, 90, 95, 104, 110, 113, 117, 138, 142, 160, 185, 190, 191. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Düvel-i Ecnebiye Defterleri, nr.13/1. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Mühimme Zeyli Defterleri, nr. 2. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Kamil Kepeci, nr. 87.
ACIPINAR, Mikail, Osmanlı İmparatorluğu ve Floransa Akdeniz’de Diplomasi, Ticaret ve Korsanlık 1453-1599, İstanbul 2016.
ACIPINAR, Mikail, “Güney Anadolu Kıyılarında Hristiyan Korsanlar”, Gazi Akademik Bakış, 11/21, Ankara 2017, s.183-208.
ACIPINAR, Mikail, “Floransalılara Esir Düşen Erdoğmuş Oğlu Hamza’ya Yazılan Türkçe Bir Mektup (1576)”, Erdem, 66, Ankara 2014, s.5-18.
ATAUZ, Ayşe Devrim, Eight Thousand Years of Maltese Maritime History: Trade, Piracy and Naval Warfare in the Central Mediterranean, University Press of Florida, Gainseville 2008.
BAMFORT, P. W., “The Knights of Malta and the King of France, 1665-1700”, French Historical Studies, 3/4, 1964, s. 429-453.
BOSTAN, İdris, Adriyatik’te Korsanlık: Osmanlılar, Uskoklar, Venedikliler 1575- 1625 , İstanbul 2009.
BONO, S., “Yeniçağ'da İtalya'da Türk-Müslüman Tutsaklar”, Erdem, 3/9, Ankara 1987, s. 837-848.
BRAUDEL, Fernand, Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, II, İstanbul 1990.
CASSAR, P., “The Maltese Corsairs and the Order of St. John of Jerusalem”, the Catholic Historical Review, 46/2, 1960, s. 137-156.
ÇİFTÇİ, Cemil, Malta Esirleri/Macuncuzade Mustafa Efendi, İstanbul 1996.
DOĞAN, Güner, “Osmanlı–Venedik İlişkilerinde Bir “Tüccarın” (Abdurrahman Çelebi) Dünyası (1701-1702): Esaret, Çaresizlik ve Özgürlük”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 29/1, Ankara 2012, s. 95- 108.
DURSTELER, Eric R., İstanbul’daki Venedikliler: Yeniçağ Başlarında Akdeniz’de Millet, Kimlik ve Bir Arada Varoluş, İstanbul 2012.
EROL, Rasim, vd. (haz.), İstanbul Kadı Sicilleri İstanbul Mahkemesi 12 Numaralı Sicil, İstanbul 2010.
FODOR, P., “Maltese Pirates, Ottoman Captives and French Traders in the Early Seventeenth-Century Mediterranean”, Ransom Slavery along the Ottoman Borders (ed.Geza David-Pal Fodor), Leiden 2007, s.221-237.
GEMİGNANI, Marco, “The Navies of the Medici: The Florentine Navy and the Navy of the Sacred Military Order of. St. Stephen”, War at Sea in the Middle Ages and the Renaissance, Woodbridge 2003, s.169-186.
GREENE, Molly, Catholic Pirates and Greek Merchants: A Maritime History of the Mediterranean, Peinceton 2010
GÜRKAN, Emrah Safa, Sultanın Casusları 16. Yüzyılda İstihbarat, Sabotaj ve Rüşvet Ağları, İstanbul 2017.
GÜRKAN, Emrah Safa, “Batı Akdeniz’de Osmanlı Korsanlığı ve Gaza Meselesi”, Kebikeç, 33, İstanbul 2012, s.173-204.
İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1300- 1600, I, İstanbul 2000.
KÖSE, Metin Ziya, “Esaret ve Fidye: Akdeniz’de Osmanlı Esirleri (1600-1700)”, Cappadocia Journal of History and Social Science, 9, 2017, s.331-347.
KÖSE, Metin Ziya, “Yeniçağ’da Akdeniz ve Avrupa Tarihi Kaynağı Olarak Galata Şeriyye Sicilleri”, Osmanlı Dönemi Akdeniz Dünyası, (ed. Haydar Çoruh vd.), İstanbul 2011, s.151-174.
KÖSE, Metin Ziya, “Ticaret ve Diplomasi: Galata'da Dubrovnikliler (1600- 1700)”, Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 2/2, İzmir 2016, s.75-94.
KÖSE, Metin Ziya, Osmanlı Devleti ve Dubrovnik İlişkileri 1500-1600 Doğu Akdeniz’de Casuslar ve Tacirler, İstanbul 2009.
KUMRULAR, Özlem, İslam Korkusu, İstanbul 2012.
KUMRULAR, Özlem, “Kurtlar Sofrasında Bir Cambaz: Şehir-Devlet Ragusa”, Türk Tarihinde Balkanlar (ed.Zeynep İskefiyeli-M. Bilal Çelik-Serkan Yazıcı), Sakarya 2013, s. 461-474.
KUNČEVİĆ, Lovro , The Myth of Ragusa: Discourses on Civic Identity in an Adriatic City-State (1350-1600), Central European University (Basılmamış Doktora Tezi), 2012.
KUNČEVİĆ, Lovro, “Janus-faced Sovereignty: The International Status of the Ragusan Republic in the Early Modern Period,” The European Tributary States of the Ottoman Empire in the Sixteenth and Seventeenth Century (ed. Gábor Kármán and Lovro Kunčević), Leiden- Boston 2013.
KUNČEVİĆ, Lovro, “The Rhetoric of the Frontier of Christendom in the Diplomacy of Renaissance Ragusa (Dubrovnik)”, Dubrovnik Annals, 17, 2013, s. 37-68.
MİOVİĆ, Vesna, “History of the Ottoman Documents in the State Archives of Dubrovnik (Ragusa), Perspectives on Ottoman Studies Papers from the 18th Symposium of the International Committee of Pre-Ottoman and Ottoman Studies (CIEPO), Berlin 2010, s. 857-863.
MİOVİĆ, Vesna, Dubrovačka diplomacija u Istambulu, Zagreb-Dubrovnik 2003.
ORFALİ, Moisés, “Ragusa and Ragusan Jews in the Effort to Ransom Captives”, Mediterranean Historical Review, 17:2, 2002, s. 14-31.
ORTEGA, Stephen, Ottaman Muslims in the Venetian Republic from 1573 to 1645: Contacts, Connection and Restriction, University of Manchester (Basılmamış Doktora Tezi), Manchester 2002.
ÖNAL, Ahmet, “XVI. Yüzyılda Avrupa’daki Osmanlı Esirlerin Kurtarılması Meselesine Dair Bazı Gözlemler”, Marmara Türkiye-Almanya Araştırmaları Dergisi, 4/1-2, İstanbul 2015, s.39-56.
PAMUK, Şevket, “Kuruş”, DİA, 26, İstanbul 2002, s.458-459.
PARMAKSIZOĞLU, İsmet , “Bir Türk Kadısının Esaret Hatıraları”, Tarih Dergisi, V (İstanbul 1953), s. 77–84.
PEDANİ, Maria Pia, Doğu’nun Kapısı Venedik, İstanbul 2015.
PİERCE, Leslie, Harem-i Hümayun Osmanlı İmparatorluğu’nda Hükümranlık ve Kadınlar, İstanbul 1996.
ROZEN, Minna, The Mediterranean in the Seventeenth Century: Captives, Pirates and Ransomers, Palermo: Qaderni 2016.
SAHİLLİOĞLU, Halil, “Akdeniz’de Korsanlara Esir Düşen Abdi Çelebi’nin Mektubu”, Tarih Dergisi, 13/17-18, İstanbul 1963, s.241-256.
SALZMAN, Ariel, “Migrants in Chains: On the Enslavement of Muslims in Renaissance and Enlightenment Europe”, Religions, 4, 2013, s.391-411.
SKILLETER, S.A., “The Letters of the Venetian ‘Sultana’ Nur Banu and Her Kira to Venice”, Studia Turcologica Memoriae Alexii Bombaci Dicata, Napoli 1982, s.515-536.
TENENTİ, Alberto, Piracy and the Decline of Venice, London 1967.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, III/1, Ankara 1988.
VALENSİ, Lucette, Avrupa’da Müslümanlar 16.-18. Yüzyıllar, İstanbul 2015.
WETTİNGER, Godfrey, Slavery in the Islands of Malta and Gozo, c.1000-1812, Valletta 2002.
ZDENKO, Zlatar, Dubrovnik’s Merchants and Capital in the Ottoman Empire, İstanbul 2011.
ZDENKO, Zlatar, “Dubrovnik and the Ottoman Balkans (1430-1808)”, Türk Tarihinde Balkanlar (ed.Zeynep İskefiyeli-M. Bilal Çelik-Serkan Yazıcı), Sakarya 2013, s. 475-512.
ZE'EVİ, Dror, “The Use of Ottoman Sharīʿa Court Records as a Source for Middle Eastern Social History: A Reappraisal”, Islamic Law and Society, Vol. 5, No. 1 (1998), s. 35-56.