ERZİNCANLI FÂİK OSMAN’IN ERMENİ MEZALİMİNİ ANLATAN BİR ŞİİRİ VE İNCELENMESİ

Şairler toplumların hafızalarıdır. Milletlerin din, fazilet ve millî kahramanlıkdestanları onların kalemiyle ölümsüzleşir. Ama bu manzumelerde konu herzaman zafer ve sevinç olmaz. Bazen hüzün ve keder de destan konusu olabilir.Bu destanlarda tabiat olayları yanında büyük savaşlar, göçler, istilalar gibi halkhayat ve hafızasını nesillerce meşgul edecek hadiseler de yer alır. Özellikle tarihleilgili olanlardan bazıları şairin bizzat şahit oldukları olaylardır. Bu türmanzumeler tarihte yaşanan ancak tarih kitaplarının gözünden kaçan birçokayrıntıyı da içlerinde barındırırlar. Bu yönüyle tarihî gerçeklerin anlaşılmasınayardımcı olurken tarihçilere de yardım ederler. İşte Erzincanlı Fâik Osman’ınşiirleri arasında yer alan ve 1917-1918 yıllarında Rus işgali ve sonrasındaErmenilerin Müslümanlara yaptığı katliamı anlatan şiirleri de bunlardandır.Biz bu çalışmamızda adı geçen şairin bir şiirinde yer alan Ermeni mezaliminiele almaya çalıştık. Bunun için önce şiirde geçen olayları tespit ettik, ardındanda tarihi kaynaklar üzerinden tarihe uygunluğunu araştırdık. Burada tarihîbelgelerden elde ettiğimiz bilgilerin şiirde anlatılanları doğruladığını gördük.Sonuç olarak da bu şiirin tarih bilimi için sözlü kaynak niteliği taşıyan bir belgeolduğu kanaatine ulaştık.

“A POEM AND ARMENIAN ATROCITIES IN ERZINCAN”

Poets are memories of societies. The religions, virtues and national heroic epics of the nations are immortalized by their pen. But the subject of these epics is not always victory and joy. Sometimes sorrow and grief can be subject of epic. In these epics, besides natural affairs, great wars, immigrations, invasions, as well as people who will engage generations of people's life and memory. Some of them, especially those related to history, are events that the poet personally witnesses. Such items contain many details that have survived in history but escape from the history books. They help the historians in helping to understand historical facts in this direction. These are among the poems of Erzincan Faik Osman and his poems describing the massacre of Muslim by the Armenians during the occupation of the Russians and after of it in 1917-1918. We will try to discuss the Armenian atrocities in a poem of the poet mentioned in this work. Firstly, we identified the events in poetry, then we researched historical sources to find evidence for the content of poetry. we have seen that the information which obtained from historical documents confirms what is described in poetry. As a result, we have come to the conclusion that the poem is a verbal source for history.

PDF

___

AKALIN, Halûk Şükrü, [ve başk.] Türkçe Sözlük, TDK Yayınları, Ankara 2011.
BİNARK, İsmet, Ermeniler’in Türklere Yaptıkları Mezâlim ve Soykırımın Arşiv Belgeleri, TBMM Yayınları, Ankara 2001.
CHERNICHENKINA, Natalie, Rus İmparatorluk Kayıtlarında Ermeni Sorunu (1912-1917), Erzincan Üniversitesi Yayınları, 2015.
İLGAZİ, Abdullah - Mustafa Bıyıklı, “Mehmet Vehip (Kaçi) Paşa’nın Çanakkale Muharebeleri’ndeki Yeri ve Önemi” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 82, Ankara 2012.
Kazım Karabekir, 1917-20 arasında Erzincan'dan Erivan'a Ermeni Mezâlimi, Hazırlayan: Ömer Hakan Özalp, Emre Yayınevi, İstanbul 2000.
Kazım Karabekir, Erzincan ve Erzurum’un Kurtuluşu Sarıkamış ve Ötesi, Erzurum Ticaret ve Sanayi Odası Araştırma, Erzurum: Geliştirme ve Yardımlaşma Vakfı Yayınları, 1990.
Komisyon, Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914 – 1918, Cilt I. Genelkurmay ATASE ve Denetleme Başkanlığı Yayınları, Ankara 2005.
Komisyon, Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914 – 1918, Cilt II, Genelkurmay ATASE ve Denetleme Başkanlığı Yayınları, Ankara 2005-1.
Komisyon, Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, Kafkas Cephesi, 3 Ncü Ordu Harekâtı Cilt II/II İkinci Kitap, Genelkurmay Basımevi Ankara 1993.
Komisyon, Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi VIII. Cilt Deniz Harekâtı, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1976.
KURAT, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat, Tarih Araştırmalarında Usûl, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.
ÖZÖN, Mustafa Nihat, Türkçe-Yabancı Kelimeler Sözlüğü, İnkılâp Kitabevi. İstanbul 1962.
PERİNÇEK, Mehmet, Rus Devlet Arşivlerinden 100 Belgede Ermeni Meselesi, Doğan Kitapçılık Yayınları, İstanbul 2007..
TOKSOY, Nurcan, “1914-1918 Yıllarında Erzincan’da Ermeni Faaliyetleri”, Dünden Bugüne Türk-Ermeni İlişkileri, Editörler: İdris Bal, Mustafa Çufalı, Lalezar Kitabevi, Ankara 2006, ss.327-368.
SARIÇİÇEK, Ramazan - Kadir Acar ,“Erzincanlı Faik Osman ve Halid Bey Destanı” , Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 19, Ekim 2017, s. 124-144.
SERTÇELİK, Seyit, Rus ve Ermeni Kaynakları Işığında Ermeni Sorunu 1915-1923 Sömürge Savaşı, SRT Yayınevi, Ankara 2015.
SHAW, Stanford, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu, Birinci Cilt, Savaşa Giriş, Tercüme: Beyza Sümer Aydaş, TTK Yayınları, Ankara 2014.
EROĞLU, Veysel, Ermeni Mezalimi, Sebil Yayınevi, İstanbul 1978.
NİZAMOĞLU, Yüksel, Komutanlıktan Sürgüne Vehip Paşa, Yitik Hazine Yayınları, İstanbul 2013.
TOGAN, Zeki Velidî, Tarihte Usûl, Enderun Kitabevi, İstanbul 1985.