KAMU YÖNETSEL TEFTİŞ VE DENETİM SİSTEMİ VE YENİDEN YAPILANMASI

Türkiyede kamu yönetsel teftiş ve denetim sistemi Osmanlı idari sisteminin devamı şeklinde gelişmiştir. Cumhuriyet döneminin köklü denetim birimlerinin 19. yüzyılın son çeyreğinde oluştuğunu söylemek mümkündür. O dönemde oluşturulan idari yapılar Cumhuriyet dönemine aktarılarak geliştirilmiştir. 2004 yılına kadar yönetsel denetim sisteminin kahir ekseriyeti itibariyle teftiş kurullarından oluşturulduğu görülmektedir. Bu tarihe kadar olan süreçte kurulan müstakil kamu kurumlarında teftiş kurulu oluşturulması, standart hale gelmiştir. Ancak bu tarihten sonraki süreçte teftiş kurullarının varlıkları tartışmalı bir duruma gelmiştir. 2004 yılından itibaren yeniden yapılandırılan kamu kurum ve kuruluşlarında teftiş kurullarının yapısının değiştirildiği, denetim birimlerinin isimlerinde, denetim elemanlarının unvanlarında ve yetkilerinde farklılıkların ortaya çıktığı, denetimle ilgili kamuoyunda bu hususların sorun olarak algılandığı görülmektedir. 2004 sonrası diğer önemli bir gelişme de, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile KİTler dışındaki kamu kurum ve kuruluşlarında iç denetim birimi kurulmasının zorunlu hale getirilmesidir. Ancak bu birimler fonksiyonel olmaması, görev ve yetki alanları bakımında diğer denetim birimleri ile sıkıntılar yaşaması, kamu yönetimiyle uyuşmazlık yaşaması gibi bir çok hususta eleştirilmiştir. 1940lı yıllardan itibaren kamu yönetsel denetim sisteminde, kamu yönetimini inceleyen uzmanlar/kurumlar tarafından, denetim birimlerinin yapılanmasından işleyişine, denetim elemanlarının işe alınmasından yetiştirilmesine, denetim anlayışına kadar geniş bir yelpazede sorunlar tespit edilerek çözümler üretildiği görülmektedir. Günümüzde de bu sorunların devam ettiği, yukarıda kısmen belirtildiği üzere denetimle ilgili kamuoyunda kabul görmektedir. Bu makalede, yönetsel denetim sisteminin en önemli unsurları olan teftiş ve denetim birimlerinin sorunları ve bu sorunlara getirilen çözüm önerileri, tarihsel boyutu ve uluslararası uygulama örnekleri de dikkate alınarak incelenmiştir.

PUBLIC ADMINISTRATIVE INSPECTION AND CONTROL SYSTEM AND RESTRUCTURING

The system of the administrative inspection and control in Turkey has been improved as a continue of Ottoman system. It is possible to say that the fundamental control units of the Republic period was formed in the last quarter of 19 th century. It seens that the administrative control system was mostly constituted by the inspection board until 2004. In this process it was standard that an inspection board was constituted in a separate public institution. After 2004 the beings of the inspection board are contentious. It is observed that the structures of the inspection board are changed, that there are some differences in the names of control units, in the title of the control personnels and their authorities, and that these matters are perceived as a problem by related public view in reformed public commission and organization. There is an other important improvement after 2004, it became compulsory to constitute an internal control unit in the public comissions and organizations excluding KİT by 5018 law. But this unit were criticized because of being not functional, that they lived problems with the other control units about the areas of duties and authorities and disagreement with public administration. It is observed that solutions are detected and produced on the function and the structure of the control units, engaging and educating of the control personnels, and control approach in the system of the public administrative after 1940 s. And those problems continue today, too. In this article, the most important elements of the inspection and control of the problems and solutions brought to these problems of administrative control system , were examined by considering the historical dimension and international practices.

PDF

___

Akbulut, Ö.Ö., Özgen, H.M., Fındık, D., Seymenoğlu, Ö., Almış, O. (2012). Türk Kamu Yönetiminde Teftiş ve İç Denetim, TODAİE
Apan, A. (2012). Denetim Koordinasyon Üst Kurulu: Türk Denetim Sistemine Bir Model Önerisi, DENETİM Dergisi, yıl 25, sayı 118.
Atay, C. (1999). Devlet Yönetimi ve Denetimi, Alfa Yayınları, 2. Baskı.
Bozkurt, Y. (2010). Kamu Yönetiminde Teftiş Kurulu Başkanlığının Kaldırılmasına Dönük Sorunlar, Ankara Barosu Dergisi, Yıl 68, sayı 2010/4
Çilesiz, C. (2011). Kamu Denetim Sisteminin Geleceği ve Hukuki Altyapı Gereği, DENETİM Dergisi, yıl 24, sayı 116.
Değirmencioğlu, Y. (2011). Etkili, Ekonomik ve Verimli Tek Bir denetim Birimi, DENETİŞİM Dergisi, 2011/6
DENETDE. (1988). 1. Teftiş Semineri Türk Teftiş Sisteminin Bugünü ve Geleceği, Denetde Yayınları
DENETDE. (2012). Türk Kamu Yönetiminde Teftiş ve İç Denetim Başlıklı Araştırma Projesi Tamamlandı, Denetim Dergisi, Yıl 25, Sayı 118, Nisan-Haziran 2012.
DENETDE. (2015). Kamu Denetim Sistemimizin Yeniden İnşası Konusunda DENETDE nin DDK ya Sunduğu Görüşleri, Denetim Dergisi, Yıl 27, Sayı 127-128.
Ergenç, S., Odabaş, Ç., Karakaya, M., Özavcı, O. (2012). Kamu Denetimine İlişkin Rapor, DENETİM Dergisi, yıl 25, sayı 120.
Gönülaçar, Ş. (2012). Etkili Bir Yolsuzlukla Mücadele İçin Kamu Denetiminde Yeni Bir Kurumsal Yapı Önerisi, Mali Hukuk Dergisi, Yıl 27, Sayı 159.
Gökçe, S. (2012). Teftiş Akademisi...Zamanı Gelmedi mi?, DENETİM Dergisi, yıl 25, sayı 120.
Karatepe, K., (2011). Uluslararası Gelişmeler ve Türkiye de Denetimin Yeniden Yapılandırılması, DENETİM Dergisi, yıl 24, sayı 116
Kandeğer, B., Alıcı, O.V. (2012). Türk Kamu Yönetiminde Denetimin Evrimi ve Geleceği, Türk İdare Dergisi, Yıl 84, Sayı 475.
Maliye Müfettişleri Derneği (MMD). Dünya Teftiş Kurulu Örnekleri, http://www.mmd.org.tr/dunya-teftis-kurulu-ornekleri, erişim 17.02.2015
Neumark, F. (1949). Devlet Daire ve Müesseselerinde Rasyonel Çalışma Esasları Hakkında Rapor, Hükümete Sunulan Yabancı Uzman Raporları, Devlet Personel Başkanlığı, http://www.dpb.gov.tr/dosyalar/ pdf/yabancirapor.pdf, erişim 10.09.2011
Okur, Y. (2010). Türkiye de Teftiş ve İç Denetim: Kavramlar, Beklentiler ve Hayatla Yüzleşme, Maliye Dergisi, sayı 158
Pekiner, K. (1988). İşletme Denetimi, İ.Ü.İşletme Fakültesi Muhasebe Enstitüsü Yayınları, 5. Baskı.
Sanal, R. (2002). Türkiye de Yönetsel Denetim ve Devlet Denetleme Kurulu, TODAİE, Ankara.
TBMM. (2004a). http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5227.html, erişim 12.02.2015
TBMM. (2004b). Kamu Yönetimi Temel Kanunu Tasarısı ile İçişleri, Plan ve Bütçe ve Anayasa Komisyonları Raporları, http://www.tbmm. gov.tr/sirasayi/ donem22/yil01/ss349m.htm, erişim 18.01.2014
TODAİE. Araştırma ve Yardım - Reform Çalışmaları, http:// www.todaie. gov.tr/arastirma.php?Baslik=19, Erişim: 21.05.2013
TODAİE. (1963). MEHTAP Raporu, http://www.todaie.edu.tr//resimler/ ekler/bdfe5e3cddec94c_ek.pdf, erişim 01.03.2015
TODAİE. (1991). KAYA Raporu, http://www.todaie.edu.tr//resimler/ ekler/185a8f8def383a8_ek.pdf, erişim 01.03.2015
Türk Dil Kurumu (1981). Türkçe Sözlük, 6. Baskı, Ankara
Türk Dil Kurumu (2005), Türkçe Sözlük, 10. Baskı, Ankara
Yeğin, A., Badıllı, A., İsmail, H., İlham Çalım, İ. (1992). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Büyük Lügat, TÜRDAV A.Ş.
Yörüker, S. (2004). Kontrol, Denetim, Teftiş ve Soruşturma: Kavramsal Bir Çerçeve, TESEV Denetim Çalıştayı, http://www.sayistay. gov.tr/yayin/elek/ elekicerik/sbn55KavramsalCerceveTeblig.pdf, erişim 02.11.2012.
Yücel, B. (2009). Amaç ve Unsurları Bakımından Maliye Teftiş Kurulu Uygulamalarında Klasik Anlamda Teftiş, Maliye Dergisi, sayı 157.
Yücel, B. (2008). Gelişmiş Ülkelerde Teftiş Kurulları Koruma Altında, http://www.zaman.com.tr/yorum_gelismis-ulkelerde-teftis-kurullari-koruma- altinda_683181.html, erişim 01.03.2015
Yürekli, Ö. (2011). Türkiye de Teftiş Kurulları Olgusu, DENETİM Dergisi, yıl 24, sayı 116
Yürekli, Ö. (2012). Teftişin Üçüncü Boyutu, Denetim Dergisi, yıl 25, sayı 119.
Yürekli, Ö. (2013). 2004 Sonrası Teftiş Yaklaşımları, http://www.denetde. denemepaketi.com/?Syf=22&Mkl=521219, erişim 17/02/2015
Yürekli, Ö. (2014). Türkiye de İdari Teftiş Sistemi, Bizim Akademi Yayınları
Yüzgün, A. (1984). Genel Denetim Yaklaşımı, Dünya Yayınları