İzmir - Hilal Semti Geleneksel Konut Dokusunda Cephe Tasarımı ve Süsleme

Zengin tarihi birikime sahip olan İzmir, yüzyıllar boyu farklı kültürler için birçekim merkezi olmuştur. Osmanlı Dönemi'nin başlarında küçük bir sahilkasabasını anımsatan kent Sanayi Devrimi ve sonrasında yaşanan gelişmelernedeniyle ekonomik olarak hızla büyümüş, çeşitli etnik grupların yaşamayı tercihettiği bir yerleşime dönüşmüştür. İzmir - Aydın Demiryolu ile İzmir - Kasaba(Turgutlu) Demiryolu hattının kesişim alanında kalan ve yoğunluklu Rumnüfusun yaşadığı semt olan Hilal içinde barındırdığı konutlarıyla İzmir'ingeleneksel dokusunu bütünlemektedir. İnşa tarihli örneklerin 1901 ile 1905tarihlerini yinelemesi bölgedeki yapılaşmanın 19. yüzyıl sonları ile 20. yüzyılbaşlarında yoğunlaştığını ortaya koymaktadır. Yapılan alan araştırmalarısonucunda semtte yer alan konutların ortak bir gelenek doğrultusunda inşaedildikleri anlaşılmaktadır. Cephenin yaklaşık 1/3'ünü kaplayan giriş açıklığınınbulunduğu yer ve açıklıktan ulaşılan dağılım mekanı olarak tasarlanmış holdikkate alınarak yapılan tipoloji çalışmasında konutlar "yan hollü" ve "ortahollü" olmak üzere iki ana grupta toplanmıştır. Söz konusu alandaki parsellerinsokağa bakan cephelerinin genellikle dar olması yan hollü konut tipinin sıkçatekrarlanmasına ve dolayısıyla bu gruba ait örneklerin çok sayıda olmasınaneden olmuştur. Konutlar genel olarak iki ana başlık altında değerlendirilmişolsalar da kat sayısı ve katların işlevi dikkati alındığında her iki gruba ait çeşitlialt başlıklar oluşturulmuştur. Cephedeki pencere - kapı açıklıkları, katyükseklikleri gibi detayların belirli oranlar dahilinde tasarlanmasına rağmen,konutların süslenmesindeki detaylar ortak bir gelenekten ziyade, kişiselbeğenileri ön plana çıkarmış, yapılara birbirlerinden farklı kimlik kazandırmıştır.Konutların dış cephe süslemelerinde çoğunlukla kullanılan taş malzeme, iç cephelerde yerini ahşap, alçı, çini/seramik, tavan resmi, kalem işi, metal vekarosiman gibi çeşitli malzeme ve tekniklerle oluşturulan süslemelerebırakmıştır. Bu çalışmada, İzmir'in Hilal semtindeki geleneksel konutlar cephekurgusu, inşa malzemesi ve süsleme özellikleri dikkate alınarak incelenmiş,bunların günümüz halleriyle belgelenerek tanıtılması hedeflenmiştir.

Facade Designs and Ornaments of Traditional Houses in İzmir - Hilal District

İzmir has been a center of attraction for different cultures for centuries with its rich historical accumulation. At the beginning of the Ottoman period, the city, which reminds of a small seaside town, grew rapidly in terms of economy after the Industrial Revolution and subsequent developments, and turned into a settlement preferred by various ethnic groups. Hilal district, which is located in the intersection area of İzmir - Aydın railway and İzmir - Kasaba (Turgutlu) railway and where the Greek population lives intensively, completes the traditional texture of İzmir with its houses. The fact that the construction samples dating from 1901 to 1905 indicates that the construction in the area increased in the late 19th and early 20th centuries. As a result of area studies, it is understood that the houses in the district were built in line with a common tradition. In the typology study the houses were gathered in two main groups as "side hall" and "central hall" by considering the space where the entrance opening that covers about 1/3 of facade and the hall designed as the distribution place reached from the opening. The fact that the front facades of the mentioned parcels are generally narrow caused the frequent repetition of the side hall house type and thus the number of samples belonging to this group is abundant. Although the houses were generally evaluated under two main headings, when the number and the function of floors were considered, various subheadings belonging to both groups were created. Despite the fact that details such as window-door openings on the facade and floor heights are designed within certain proportions, the ornament details of the houses reveal personal tastes rather than a common tradition and add a different identity to the houses from each other. The stone material, which is mostly used in the exterior facades of the houses, has left its place in the interior facades to the ornaments formed with various materials and techniques such as wood, plaster, tile/ceramic, ceiling painting, hand-drawn works, metal and cement tiles.In this study, the traditional houses in the Hilal district of İzmir were examined by considering the facade construction, building material and ornament features, and they were aimed to be documented and presented with their present status.

PDF

___

Akın, Berrin. Ayvalık Evleri. ÇOMÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 2007.
Atay, Çınar. Osmanlı'dan Cumhuriyet'e İzmir Planları. İzmir: Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı, 1998.
Atilla, Nedim. İzmir Demiryolları. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kitaplığı, 2014.
Bubur, Rüçhan. “İzmir Gureba-i Müslimin Hastanesi.” Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu (Prof. Dr. Gönül Öney'e Armağan 10-13 Ekim 2001) Bildiriler. İzmir: Ege Üniversitesi, (2002): 163-173.
Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın, 1998.
Erdim, M. Murat. “İzmir - Alsancak Konutlarının Geçmiş-Günümüz İlişkileri Üzerine Bir Deneme.” Egemimarlık 3- 4 (1992): 64-67.
Erpi, Feyyaz. Buca’da Konut Mimarisi (1838-1934). Ankara: ODTÜ, 1987.
Ersoy, Bozkurt ve Uçar, Hasan. “Şehir - İçi Hanlarında Süsleme..” Prof. Dr. Selçuk Mülayim Armağanı Sanat Tarihi Araştırmaları. Ed. Aziz Doğanay. İstanbul: Lale, 2015. 39-58.
Erturgut, Burcu Ş. “Urla Tarihi Kent Merkezindeki Konutların Plan Şemalarına İlişkin Tipoloji Çalışması.” Egemimarlık 73 (2010): 32-35.
İpekoğlu, Başak. “Urla Eski Konut Dokusunda Cephe Düzenlerine İlişkin Bir Tipoloji Çalışması.” AÜDTCF Dergisi 34 (1990): 141-156.
Kayın, Emel. “Çeşme Geleneksel Kent Dokusunda Konut Tipleri.” Egemimarlık 17 (1995): 41-44.
Kırlar, Buket. Geleneksel Bergama Evlerinde Kapılar. İzmir Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü ( Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 2012.
Kuyulu Ersoy, İnci. “İzmir, Bayraklı Yahya Hayati Paşa Köşkü: Kül Olan Resimler.” XVI. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, (2014): 529-545.
Kuyulu Ersoy, İnci. “İzmir’de Yerel ve Levanten Kültürün Duvar ve Tavan Resimlerine Yansıması.” Prof. Dr. Selçuk Mülayim Armağanı Sanat Tarihi Araştırmaları. Ed. Aziz Doğanay. İstanbul: Lale, 2015. 59-81.
Kuyulu Ersoy, İnci. “Karşıyaka Levanten Konutlarından Örnekler.” Karşıyaka Kültür ve Çevre Sempozyumu Bildiriler. İzmir: Karşıyaka Belediyesi Kültür, 2006. 106-115.
Kuyulu, İnci. “Anatolian Wall Paitingsand CulturalTraditions.” EJOS III (2000): 1-27.
Kuyulu, İnci. “İzmir ve Çevresindeki Bir Grup Duvar Resminin İncelenmesi.” II. Uluslararası İzmir Sempozyumu. İzmir: Ege Üniversitesi, 1998. 58-78.
Kuyulu, İnci. “İzmir’de Resimli Bir Ev .” Kültür ve Sanat 17 (1993): 53-55.
Neumann Christoph, ve Işık Tamdoğan. “Bilinmeyen Bir Cemaatin Portresi: Müslümanlar, Fikret Yılmaz’la Söyleşi.” İzmir 1830-1930 Unutulmuş Bir Kent Mi? Bir Osmanlı Limanından Hatıralar. Ed. Marie-Carmen Smyrnelis. İzmir: İletişim, 2008. 61-72.
Uçar, Aygül. Karosiman İzmir Konutlarında Döşeme Karoları. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi, 2015.
Uçar, Aygül. “İzmir Konutlarında Karosimanlar.” Sanat Tarihi Dergisi XXIII/1 (2014): 67-81.
Uçar, Aygül. “Karşıyaka Konutlarında Süsleme..” Karşıyaka 2. Kültür ve Çevre Sempozyumu, 6-7-8 Kasım 2013, Bildiriler. İzmir: Karşıyaka Belediyesi Kültür, (2013): 399-416.
Uçar, Aygül.“İzmir Kemeraltı Geleneksel Konut Mimarisinde Pencerelerin Ahşap Kafesleri ve Metal Şebekeleri.” Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2012): 22-39.
Uçar, Aygül. “Sandıklı'da Konut Mimarisi.” Sandıklı Araştırmaları Sempozyumu, Sandıklı 19-21 Ekim 2011, Bildiriler. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, (2012): 247-256.
Uçar, Hasan. Karşıyaka Hatırası. İzmir: Karşıyaka Belediyesi Kültür, 2005.
Uçar, Hasan, ve Aygül Uçar. “İzmir Kemeraltı Geleneksel Kent Dokusunda Konut Tipleri ve Cephe Tipolojisi.” Sanat Tarihi Dergisi 22/2 (2016): 119-147.
Ürük, Yaşar. İzmir'i İzmir Yapan Adlar (İzmir Sözlüğü). İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı, 2008.
Güner, Zeynep. Söke Kemalpaşa Mahallesi Sit Koruma Projesi. İstanbul İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 2010.
Yılmaz, Fikret, ve Sabri Yetkin. İzmir Kent Tarihi. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı, 2002.
Gürsoy, Elif. “Uşak'taki Tarihi Evlerde Giriş Düzenlemeleri.” Turkish Studies 10-6 (2015): 499-520.
Özkan, Zübeyda. Karşıyaka Tarihsel Dokusunun İncelenmesi. İzmir DEÜ Fen Bilimleri Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 2006.
Serçe, Erkan. “İzmir Mahalleleri.” İzmir Kent Kültürü Dergisi I (2000): 162-175.