Mirhaydar Feyzi’nin “Galiyabanu” Dramında Tatar Gelenek ve Görenekleri

Farklı konu ve türlerde verdiği önemli eserler ile Tatar edebiyat dünyasının önemli isimleri arasında yer alan Mirhaydar Feyzi’nin “Galiyabanu” dramı günümüze kadar canlılığını koruyabilen müstesna eserlerdendir. “Galiyabanu”, aynı zamanda “müzikal tiyatro” tarzındaki ilk Tatar edebiyat eseridir. Eser, bu yönüyle çağdaş Tatar tiyatrosunun doğmasına da öncülük etmiş ve modern anlamdaki “ilk millî eser” olarak kabul görmüştür. Çok iyi bir halk kültürü araştırmacısı ve gözlemcisi olan Feyzi, “Galiyabanu” dramında, bir zengin tarafından para ve güç kullanılarak sahip olunmaya çalışılan bir Tatar kızını ve o kızın sevdiği gencin dramını anlatır. Eserde en çok dikkat çeken husus, Mirhaydar Feyzi’nin olayları anlatırken, Tatar gelenek ve göreneklerine geniş şekilde yer vermesidir. Tatar köy yaşamının geçmişten getirdiği birçok gelenek ve görenek “Galiyabanu” dramında olay örgüsü içerisine yedirilerek anlatılmaktadır. Günümüz halk bilimi araştırmaları, bu eserin gördüğü ilgi sebebiyle Tatar gelenek ve göreneklerinin yeniden canlanmasında ve gelecek kuşaklara aktarılmasında önemli katkılar sağladığı görüşündedir. Bu çalışmada, “Galiyabanu” dramında yer alan Tatar gelenek ve göreneklerinin bir incelemesi yapılarak ön plana çıkan ilginç örneklere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Tatar Edebiyatı, Mirhaydar Feyzi, Galiyabanu

Tatar Traditions and Customs in Mirhaydar Feyzi’s Drama of “Galiyabanu”

Being one of the important names of Tatar literature and writing unique works in different topics and literary genres, Mirhaydar Feyzi’s drama of “Galiyabanu” is one of the primary pieces of literature that protects its liability until today. “Galiyabanu” is the first Tatar literature work as a musical theatre. In this respect, the work served as a pioneer for the birth of contemporary Tatar theatre and it was accepted as the first national work in modern sense. Feyzi is a good folk culture researcher and observer and in his work he narrates a Tatar girl who is desired by a rich man and wants to be gained forcefully by him and a boy whom she loves. The most important point in the work is that the author mentions Tatar traditions and customs in detail. Most traditions and customs brought by the Tatar village life from the past are narrated within a plot in the work. The folklor researchers have the view that this work contributes to the revitalization of Tatar traditions and customs and transfer of them to the next generations. In this work, we conduct research on Tatar traditions and customs in Galiyabanu drama and give interesting examples from the work.

Keywords:

Tatar literature, Mirhaydar Feyzi, Galiyabanu,

PDF

___

Galiullin,T., Yarullina, R. Tatar Türkleri Edebiyatı/ Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, Cilt IX, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı yayınları, 2007.
Gümüş, İbrahim. “Bir Türkünün Bağlama Dayalı Göstergesel Dönüşümü: Mamoş Örneği / A Folk Song's Context Based on the Transformation of Sign: Mamoş Example”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, Volume 11/21 Fall 2016, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11277, (2016) p. 167-176.
Hobsbawm, Eric ve Terence Ranger. Geleneğin İcadı, çev. Mehmet Murat Şahin, İstanbul: Agora Kitaplığı, 2006.
Örnek, Sedat Veyis. Türk Halkbilimi, Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları, 1977.
Ибраһимов Г. «Галиябану» хакында берничә сүз // Г.Ибраһимов. Әсәрләр. 5 том. Кaзaн: Тaтaрстaн китaп нәшрияты , 1978.
Фәйзи, М. Пьесалар. Төзүчeсe Т.Ш. Гыйләҗeв. Кaзaн: Тaтaрстaн китaп нәшрияты, 2017.
Хәмидуллин Л. Кичке шәфәкъ. Кaзaн: Тaтaрстaн китaп нәшрияты , 2009.
Чанышев С. “Мирхәйдәр Фәйзи” // Казан утлары.(1972) – № 1. – 116–122.
Әдипләрeбeз. Төзүчeлeрe: Рәис Дaутoв, Рaвил Рaхмaни. Кaзaн: Тaтaрстaн китaп нәшрияты , 2009. 2 тoм.
Yarullina Yıldırım, R. Tatar Nesri ve Romantizm Estetiği, İstanbul Kesit yayınları, 2016.
Zaripova Çetin, Çulpan. Alimcan İbrahimov’un Eserlerinde Tatar, Başkurt ve Kazak Türklerinin Lüktürel Değerleri. Ankara: Bengü Yayınları, 2016.
Zaripova Çetin, Çulpan. Tatar Türklerinin Gelenek ve Görenekleri. Ankara: Karadeniz Dergisi Yayınları, 2009.
Zaripova Çetin, Çulpan. “XX. Yüzyıl Kazan Tatar Edebiyatı.”//Türk Dünyası Çağdaş Edebiyatları El Kitabı. Editörler: O.Söylemez, S. Azap. İstanbul: Kesit Yayınları, 2018, s.569-824.
http://tatar-inform.tatar/news/2017/09/22/148669/ Таһир Гыйлаҗев: Мирхәйдәр Фәйзи беренчеләрдән булып татар драматургиясенә музыка алып килә. Erişim: 10.01.2018.
https://tatkniga.ru/upload/item/3868/preview/5fayzi.pdf. Мирхәйдәр Фәйзи драматургиясе: традицияләр һәм яңачалык. Erişim: 15.01.2018.