Emîr Timur’un Meclisinde Mara Despina: Bir Rivayetin Tarihî Gelişimi

İsmi kaynaklarda Olivera, Mileva ve Despina olarak farklı şekillerde geçen Mara,I. Murad’ın Kosova Savaşı’nda yenilgiye uğrattığı Sırp Kralı Lazar’ın kızıdır. Maraaynı zamanda Bayezid’in en sevdiği eşi olarak bilinir. Mara, Çandarlı Ali Paşa ilebirlikte Osmanlı kaynakları tarafından Bayezid döneminde ortaya çıkan birçokolumsuzluğun müsebbibi olarak gösterilir. Kimi kaynaklarda yer alan bir rivayetegöre ise Emîr Timur, Mara’yı Ankara Muharebesi’nden sonra esir etti ve içkili bireğlencede alçaltıcı biçimde şarap sunmaya zorladı. Bu rivayet yerli ve yabancıbirçok araştırmada ve popüler yayında yer almaktadır. İlgili rivayetin çıkış noktasıile kaynaklar arasında yapılan aktarımlar sonucu vardığı en uç nokta karşılaştırıldığındaolayın olumsuz anlamda büyük bir biçim değişimine uğradığı görülmektedir.Rivayetin olumsuz Emîr Timur algısını besleyen bir yönü de bulunmaktadır.Bu çalışmada kaynaklara dayanılarak Emîr Timur’un Ankara Muharebesi’ndeve sonrasında eline düşen önemli bazı kişilere karşı sergilediği tutumincelenmiş ve ilgili rivayetin gerçekliği sorgulanmıştır.

Mara Despina among Emîr Timur’s Retinue: Historical Development of a Story

Mara, whose name is different such as Olivera, Mileva and Despina in historical sources, is the daughter of Serbian King Lazar, who was defeated by Murad I in the Kosovo war. Mara is also known as Bayezid's favorite wife. Mara, along with Çandarlı Ali Pasha, are shown as the reason for the many negativities that have arisen during the period of Bayezid by the Ottoman sources. According to a rumor in some sources, Tamerlane had enslaved Mara after the Battle of Ankara and Tamerlane forced Mara to serve wine by a humiliating way in a binge, i.e. drinking party. When the starting point of the related rumour and the peak point as a result of transmission between related sources are compared, it seems that the event undergoes a huge negative changing. The rumour also has a direction that feeds on negative Tamerlane perception. In this study, based on the sources, the attitude of Tamerlane against the important people who captured in the aftermath of the Ankara Battle was examined and the truth of the related rumour was questioned.

PDF

___

Zınkeısen, J. W. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi 1. Çev. Nilüfer Epçeli. İstanbul: Yeditepe, 2011.
Yüksel, Musa Şamil. “Türk Kültüründe ‘Levirat’ ve Timurlularda Uygulanışı.” Turkish Studies 5/3. (2010b): 2027-2058.
Yüksel, Musa Şamil. “Dönemin Arap Kaynaklarına Göre Ankara Savaşı.” Tarih İncelemeleri Dergisi XV.1 (2010a): 351-369.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı. Osmanlı Tarihi I. 1. Baskı. Ankara: TTK, 2011.
Uluçay, M. Çağatay. Padişahların Kadınları ve Kızları. İstanbul: Ötüken, 2011.
Suçıkar, Tarkan. Emir Timur Yıldırım Bayezid. Ankara: Kripto, 2015.
Pala, İskender. Şah ve Sultan. İstanbul: Kapı, 2012.
Lamartine. Osmanlı Tarihi. 2. Baskı. İstanbul: Toker, 1991.
Köprülü, M. Fuad. “Yıldırım Bayezid’in İntiharı Mes’elesi.” Belleten. 7.27 (1943): 591-599.
Köprülü M. Fuad. “Yıldırım Beyazıd’ın Esareti ve İntiharı Hakkında.” Belleten. 1. 2 (1937): 591-603.
Keskin, Mustafa Çağhan. “Osmanlı Sarayı’nda Bir Sırp Prenses: Mileva Olivera Lazarevic.” Bilig 82 (2017): 269-301.
Kafesoğlu, İbrahim. “İbni Arabşah.” Meb İA. V/II. Eskişehir: Devlet Kitapları. (2001): 698-701.
İnalcık, Halil. Has-bağçede ‘Ayş u Tarab. 2. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür, 2016.
Hammer, Joseph Von. Büyük Osmanlı Taihi 1. İstanbul: Üçdal, 1992.
Gıbbons, Herbet A. Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluşu. Ankara: 21. Yüzyıl, 1998.
Emecen, Feridun M. “İhtirasın Gölgesinde Bir Sultan: Yıldırım Beyezid.” Osmanlı Araştırmaları. XLII. (2014): 67-92.
Deinmend, İ. Hami. İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi 1. İstanbul: Türkiye, 1971.
Cezar, Mustafa. Mufassal Osmanlı Tarihi Resimli-Haritalı 1, Ankara: TTK, 1991.
Araştırma-İnceleme Eserler: Aka, İsmail. Timur ve Devleti. Ankara: TTK, 1991.
Yezdî Şerefüddin Ali. Zafernâme. Çev. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge, 2013.
Şâmî Nizameddin. Zafernâme. Çev. Necati Lugal. Ankara: TTK, 1986.
Spandunis Theodoros. Osmanlı Sultanları. Çev. Necdet Balta. İstanbul: Kitap, 2015.
Salih Çelebi Celâl-zâde. Hadîkâtü’s-Selâtîn. Haz. Hasan Yüksel, H.İ. Delice. Ankara: TTK, 2013.
Oruç b. Âdil. Oruç b. Âdil Tarihi Üç Osmanlı Tarihi. Haz. Nihal Atsız. İstanbul: Ötüken, 2011.
Neşri Mevlana Mehmed. Cihannüma. Haz. Necdet Öztürk. İstanbul: Çamlıca, 2008.
Müneccîmbaşı Ahmed Dede. Camiü’d Düvel. Haz. Ahmet Ağırakça. İstanbul: İnsan, 1995.
Kostenekçi Konstantin. Stefan Lazareviç: Yıldırım’ın Emrinde Bir Sırp Despotu. Çev. Hüseyin Mevsim. İstanbul: Kitap, 2009.
İdrîs-i Bitlisî. Heşt Bihişt I-II. Haz. Mehmet Karataş, Selim Kaya, Yaşar Barış. Ankara: Betav, (t.y.).
İbni Arabşah. Acaibu’l Makdur fi Nevaib-i Timur. Çev. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge, 2013.
İbn Tagrıberdi. En-Nücûmu’z-Zâhire. Çev. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge, 2013.
İbn Kemal. Tevârih-i Âl-i Osman IV. Defter. Haz. Koji Imazawa. Ankara: TTK, 2000.
Hoca Sadeddin Efendi. Tac’üt Tevarih 1. İstanbul, 1279.
Grekçe Anonim. 16. yy.’da Yazılmış Grekçe Anonim Osmanlı Tarihi. Haz. Şerif Baştav. Ankara: Ankara Üniversitesi, 1973: 1373-1512.
Gelibolulu Mustafa ÂlÎ. Kitâbü’t- Târih-i Künhü’l-Ahbâr. Haz. Ahmet Uğur, Ahmet Gül, İbrahim Hakkı Çuhadar, Mustafa Çuhadar. Kayseri: Kayseri Üniversitesi, 1997.
El- Hüseynî Ca’ferî b. Muhammed. Târih-î Kebîr. Çev. İsmail Aka. Ankara: TTK, 2011.
Chalcocondylae. Historiarum Libri Decem. Immanuelis Bekkeri: Bonnae, 1843.
Bir Yeniçerinin Hatıratı. Çev. Yay. Haz. Kemal Beydilli. İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı, 2003.
Âşıkpaşazâde. TevarÎh-i Âl-i Osman. Yay. Nihal Atsız. İstanbul: Türkiye, 1949.
Ana Kaynaklar: Anonim Tevârih-i Âl-i Osman. Yay. F. Giese. Haz. Nihat Azamat. İstanbul: Marmara Üniversitesi, 1992.