Dmitri Anatoliyeviç FUNK, Çevirmen: Atilla BAĞCI

Taygalı Avcıları, Balıkçıları ve Toplayıcılarının Destanlarında Süt Beyaz Atlar

Yazara göre, Sibirya kültürünün, bu kültürün araştırmacılarına sunduğu çok sayıdaki gizemlerin en ilginçlerinden bir tanesi, altın saraylarda yaşayan, sayısız hayvan sürülerine ve çok fazla insana sahip olan bozkır savaşçılarıyla ilgili olarak anlattıkları muazzam destanları, tayga avcıları, balıkçıları ve bitki toplayıcılarının oluşturma şeklidir. Saha çalışmaları ve tayga Şor halkının düzinelerce destanlarının analizi temelinde, yazar, atların renklerinin sınıflandırılmasının yollarını tarif etmektedir. Şor dilinde atların tüy renginin belirlenmesine hizmet eden kelimelerin Baçat Teleütleri ve bozkırda yaşayan göçebe oymaklarında atların tüy rengini belirleyen kelimeler ile benzer olduklarını tespit etmektedir. Destani ve etnoğrafik dünya görüşünün kıyaslandığı ve bu iki dünya görüşünün arasında var olan çelişkilere bakıldığında yazar, Şor dilinin atçılık ve hayvancılık terminolojisinin araştırılmasına önem vermekte, destanların gerçekliği ve bu destanların yazıya geçirildikleri etnoğrafik dönem arasındaki bin yıllık zaman aralığını vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Destan, kahraman, atların renkleri, Türk, Şor, Teleüt, Sibirya, Altay

Milk-White Horses in the Epics of Taiga Hunters, Fishermen and Gatherers

One of the most interesting of the numerous riddles that Siberian native cultures present for researchers is according to the author, the way in which Taiga hunters, fisherman and wild plant gatherers created their magnificent epics, describing warriors of the steppe, who lived in golden palaces and owned great numbers of people and countless herds of sheep and cattle. On the basis of field data and analysis of dozens of epic narratives of the Taiga Shor people, the author describes the types of horses, coats and their lay classifications. He finds that the Shor language provides as many terms for horse coat color designation as the Teleuts of Bachat and other descendants of the steppe nomadic cattle herders might give. Pondering upon the considerable contradictions between the epic and ethnographic worldviews, the author highlights the importance of the Shor horse breeding and cattle raising terminology research, underscoring a thousand year gap between the epic reality and the ethnographic period when these epic narratives were put down in writing. Keywords: Epic, hero, colors of horses, Turk, Shor, Teleut, Siberia, Altay.

Keywords:

Epic, hero, colors of horses, Turk, Shor, Teleut, Siberia, Altay,

PDF

___

Baskakov, N. A. – Toşakova, T. M. (1947). Oyrotsko-Russkiy Slovar. Moskova: Gosudarstvennoe İzdatelstvo İnostrannıh i Natsionalnıh Slovarey.
Butanayev, V. Ya. (1999). Hakassko-Russkiy İstoriko-Etnografiçeskiy Slovar. Abakan.
Çudoyakov, A. İ. (1995). Etüdı Şorskogo Eposa. Кеmerovo.
Çudoyakov, A. İ. (1998). Şorskiye Geroiçeskiye Skazaniya. Moskova-Novosibirsk, Nauka.
Döerfer, G. (1995). “Türkische Farbbezeichnungenund Pferdezucht.” // Central Asiatic Journal, Vol. 39.
Funk, D. A. (1993). Baçatskie Teleutı v XVIII – Pervoy Çetverti XX Veka: İstoriko- Etnografiçeskoe İssledovaniye // Materialı k Ser. “Narodı i Kulturı”, vıp. XVII. Teleutı, kn. 2. Moskova.
Funk D. A. (1999). Zametki Na Polyah Şorsko-Ruskogo Slovarya // Narodı Rossiyskogo Severa i Sibiri. (Sibirskiy Etnografiçeskiy Sbornik), vıp. 9, Moskova.
Kandarakova, Y. P. (1988). Аltayskiy Folklor. Gorno-Altaysk.
Kimeyev, V. M. (1989). Şortsı. Kto Oni?. Kemerovo: Etnografiçeskiye Oçerki.
Kurpeşko-Tannagaşeva N. N. - Aponkin F. Ya. (1993) Şor-Kazak Pazok Kazak-Şor Ürgedit Söstük: Şorsko-Ruskiy i Russko-Şorskiy Slovar. Kemerovo.
Potanin, G. N. (1883). Oçerki Severo-Zapadnoy Mongolii. vıp.IV. Sankt-Peterburg.
Radlov, V. V. (1865). Reise durch den Altainach dem Telezker Seeund dem Fluß Abakan // Archivfürwissenschaftliche Kundevon Russlands. Leipzig.
Sadalova, T. M. (1995). Аltay Folklor. Gorno-Altaysk.
Şerbak, A. M. (1961). Nazvaniya Domaşnih i Dikih Jivotnıh v Tyurkskih Yazıkah // İstoriçeskkoe Razvitiye Leksiki Tyurkskih Yazıkov, Moskova, 82-172.
Tsirtautas, I. L. (1961). Der Gebrauch der Farbbezeichnungen in den Türkdialekten. Wiesbaden.
Tsirtautas, I. L. (1965). “Die Lieblingspferdefarben der Türken” // Central Asiatic Journal, Vol. 10, Wiesbaden. 157-160.
Verbitskiy V. (1884). Slovar Altayskogo i Aladagskogo Nareçiy Tyurkskogo Yazıka. Kazan.
Yaimova N. A. (2002). Naimenovaniya Loşadi v Altayskom Yazıke// Teoretiçeskie Voprosı Altayskoy Grammatiki. Gorno-Altaysk. 225-229.
Yesipova, A. V. - Arbaçakova, L. N. (2001). Ustravşaya Leksika v Şorskih Geroiçeskih Skazaniyah, Abakan.