Manas Ansiklopedisi’nde Özolgu İfadeleri

Özolgu kavramı, Latince realis ‘somut’ terimine dayanmaktadır. 1950’lerde ortaya çıkan bu terim, milletlere ait özelliklerin somut ögeleri olarak karşımıza çıkmaktadır. ‘Özolgu’ kavramı; bir millete ait olup, diğer milletlerde bulunmayan, tarihsel, kültürel ve yaşam tarzına özgü nesne, kavram ve olguları ifade etmektedir. 1970’li yıllarda özolgu sözlükleri yazılmaya başlanmış ve çeviri bilimi alanında da ‘özolgu’ kavramı dikkati çekmiştir. Özolgu terimi edebiyatta barbarizm, lokalizm, etnografizm, etno kültürel sözcük, ülkebilimsel sözcük, boşluk vb. kelimelerle karşılanmaktadır. Manas Destanı ve Kırgız kültürünün temel eseri niteliğinde olan ve Kırgız kültürünün çok sayıda özolgusal kavramının içinde yer aldığı Manas Destanı’ndaki bazı ‘millî özolgular’ı tespit ettiğimiz çalışmanın giriş bölümünde ‘özolgu’ kavramı üzerinde durulmuş ve sonraki bölümlerde ise, kavramsal çerçeve ve yönteme değinilmiştir. Çalışmanın bulgular kısmında, Kırgız kültürünün en önemli özolgu kitabı olarak değerlendirebileceğimiz Manas Destanı’ndaki millî özolgulara ilişkin yaptığımız: 4.1.1.1.1. Mitolojik Millî Özolgular, 4.1.1.1.2. Astrolojik Özolgusal İfadeler, 4.1.1.1.3. Halk İnanışlarına İlişkin Özolgusal İfadeler, 4.1.1.1.4. Eşyalara İlişkin Özolgusal İfadeler, 4.1.1.1.5. Kırgız Millî Oyunlarına İlişkin Özolgusal İfadeler, 4.1.1.1.6. Destana İlişkin Özolgusal İfadeler, 4.1.1.1.7. Geleneğe İlişkin Özolgusal İfadeler 4.1.1.1.8. Diğer Özolgusal İfadeler olmak üzere sekiz maddelik tasnif altında özolgu ifadeleri sıralanmıştır. Sonuç ve öneriler bölümünde, çalışmada elde edilen bulgular dan yola çıkılarak değerlendirmelerde bulunulmuş ve öneriler sunulmuştur. Çalışmanın, Kırgız Türkçesinde özolgusal sözlüklerin oluşturulması için bir temel oluşturacağı düşüncesindeyiz.

Anahtar Kelimeler:

Manas Destanı, Manas Ansiklopedisi, kültür dil bilimi, özolgu

Realia in the Encyclopedia of Manas

The concept of realia, is based on the Latin word ‘realis’, which means concrete. This term, which emerged in the 1950s, emerges as concrete elements of the features of nation: The concept of ‘realia’ refers to historical, cultural and lifestyle-specific objects, concepts and phenomena that belong to a nation, which are not found in other nationalities. Realia, cultural linguistics, culture dictionaries started to be written in the 1970s and the concept of realia was also noticed in the field of translation study. The term realia is used in literature such as barbarism, localism, ethnography, ethno-cultural word, nationalistic word, space, etc. words are met. Manas Epic as the basic work of the Kyrgyz culture in which many ‘national realia’ have been studied in terms of determining the ‘national realia’ items. The concept of ‘realia’ was emphasized in the introduction, and in the following sections, the conceptual framework and method are addressed. In the findings of the study, in the Manas epic, which we can consider as the most important epitome of Kyrgyz culture we made on the national self-statements in the epic: 4.1.1.1.1. Mythological National Realia, 4.1.1.1.2. Astrological Emotional Realia, 4.1.1.1.3. Autonomous Realia, related to folk beliefs, 4.1.1.1.4. Emotional statements related to items 4.1.1.1.5. Expressions related to Kyrgyz National Games, 4.1.1.1.6. Emotional Realia, cultural linguistics, culture, Regarding the Epic, 4.1.1.1.7. Emotional Expressions of Tradition, 4.1.1.1.8. Other expressions of self-expression are listed under the eight-item classification. In the conclusion and recommendations section, evaluations were made based on the findings of the study and suggestions were presented. We believe that the study will provide a basis for the creation of self-governmental dictionaries in Kyrgyz Turkish.

Keywords:

Manas Epic, Manas Encyclopedia, cultural linguistics, realia,

PDF

___

Akın, C. (2009). “Kırgız Sözlükçülüğü ve Kırgız Sözlükleri”. Turkish Studies, International Periodical fort he Languages, Literature and History of Turkish or Turkic (Sözlükçülük Sayısı), - Volume 4/4, Summer: 2, 47-70.
Karıpkulov, A. (Baş redaktör) (1995). Manas Ansiklopedisi I. Bişkek: Muras Yayınları.
Karıpkulov, A. (Baş redaktör) (1995). Manas Ansiklopedisi II. Bişkek: Muras Yayınları.
KTMÜ (2017). Kırgızca-Turkce Sozluk (Haz. Ekrem Arıkoglu, Cıldız Alimova, Rahat Askarova, Bilge Kagan Selcuk), C. I-II, Kırgızistan-Turkiye “Manas” Universitesi Yayınları.
Kozan, O. (Ed.), (2014). Kültürdilbilim (Temel Kavramlar ve Sorunlar). Ankara: Gazi Kitabevi Yayınları.
Mosiyenko, L. V. (2014). “Kültürdilbilimde Özolguların Sınıflandırılma Sorunları” (Çev. E. Uğurlutan) Kültürdilbilim (Temel Kavramlar ve Sorunlar). Ankara: Gazi Kitabevi Yayınları.
Taymas, A. (1945-1948). Kırgız Türkçesi Sözlüğü. I. Cilt A-J, II. Cilt K-Z. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Vhalov, S. Florin, S. (1980). Neperevodimoye v Perevode (The Untranslatable in Translation). Moskova: Uluslararası İlişkiler Yayınları.
Yıldız, N. (1995). Manas Destanı (W. Radloff) ve Kırgız Kültürü İle İlgili Tespit ve Tahliller. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Yudahin, K. K. (1940). Kırgızca-Rusça Sözlük (Çev. Abdullah Taymas). I. Cilt A-J, Ankara, 1945, II. Cilt K-Z, İstanbul 1948, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
M.A.C.I. Manas Ansiklopedisi, Cilt I
M.A.C.II. Manas Ansiklopedisi, Cilt II