KIRIM TATAR TÜRKÜLERİNDE 1904-1905 RUS-JAPON SAVAŞI’NIN YANSIMALARI

XIX. yüzyılın sonlarında Avrupa’nın en güçlü devletleri Çin üzerindeki nüfuzlarını arttırarak bu ülkenin bazı bölgelerini kendi denetimlerialtına almaya çalışmışlardır. XIX. yüzyılın sonu - XX. yüzyılın başındaİngiltere, Fransa ve Almanya’nın Çin topraklarındaki etki alanları nihaihâlini almıştı. Bu dönemde Çin neredeyse yarı sömürge hâline gelmişti. Çin üzerindeki bu mücadeleye Pasifik Okyanusu’nda buz tutmayanbir limana sahip olmaya çalışan Rusya İmparatorluğu da katılmıştı. Rusya’nın esas çıkarları Çin’in Mançurya bölgesinde yoğunlaşmıştı. Budurum Japon İmparatorluğu’nun çıkarları için uygun değildi. Böylece,Çin’in Mançurya bölgesi iki ülke çıkarlarının çatıştığı bir yer hâline gelmişti. Bunun neticesinde 1904 yılının başında iki ülke arasında, tarihte1904-1905 Rus-Japon Savaşı adıyla bilinen savaş meydana gelmişti. Butarihte Rusya İmparatorluğu Japonlarla savaşmak üzere ülkenin farklıbölgelerinde yaşayan binlerce askeri Uzak Doğu’ya göndermiştir. Bu askerlerin içinde Rusya İmparatorluğu sınırları dâhilinde yaşayan pek çokTürk-Müslüman da vardı. Onların arasında önemli ölçüde Kırım Tataraskerleri de bulunmaktaydı. Japonların galibiyeti ile sonuçlanan bu savaş sırasında yaşananlar Kırım Tatar halk edebiyatı ürünlerine, özelliklede türkülere konu olmuştur. Bu türküler ilk kez Aleksey Olesnitskiy veAleksandr Samoyloviç gibi araştırmacıların çalışmalarında yer almıştır.Türkülerde Rus-Japon Savaşı sırasında yaşananlar bütün canlılığıyla yansıtılmıştır. Bu çalışmamızda, bir sözlü edebiyat ürünü olan Kırım Tatar türkülerinde anlatılan söz konusu olaylar tarihî bilgiler ışığında değerlendirilmiştir.

Russo-Japanese War 1904-1905 in the Folk Songs of Crimean Tatars

In the late 19th century, Europe’s most powerful states increased their influence over China and tried to take control over some parts of this country. At the end of the 19th century and at the beginning of the 20th century, the mandates of Britain, France and Germany on the Chinese territory had been finalized. The Russian Empire was also involved in this struggle over China, trying to have a non-icy harbour in the Pacific Ocean. The main interests of Russia were concentrated in Manchuria. This was not appropriate for the interests of the Japanese Empire. Thus, the Manchurian region of China became a place where the interests of the two countries clashed. As a result of this, at the beginning of 1904, the war known as the 1904-1905 Russo-Japanese War occurred between the two countries. At that time, the Russian Empire sent thousands of soldiers living in different parts of Russia to the Far East to fight against the Japanese. Among these soldiers, there were many Turkic-Muslims living within the borders of the Russian Empire. There were also a significant number of Crimean Tatar soldiers among them. What happened during this war, which resulted in the victory of the Japanese, has been the subject of Crimean Tatar folk literature products and especially folk songs. These folk songs were first included in the studies of researchers such as Olesnitskiy and Samoylovich. In this study, the events mentioned in the Crimean Tatar folk songs were evaluated in the light of historical information

PDF

___

Arıkan, S. (2011). Kendi Kaleminden İsmail Bey Gaspralı’nın İdealleri, İşleri, Tavsiyeleri ve Haberleri. II. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.

Beskrovnıy, L. (1986). Armiya i Flot Rossii v Naçale XX v. Oçerki Voyenno-Ekonomiçeskogo Potentsiala. Moskva: «Nauka».

Brockhaus, F. (1892a). Entsiklopediçeskiy Slovar’, Tom VI a, (Vinosloviye–Volan). S-Peterburg. 930-931.

Brockhaus, F. (1892b). Entsiklopediçeskiy Slovar’, Tom VII, (Volapük–Vıgovskie). S-Peterburg. 93-98.

Brockhaus, F. (1894). Entsiklopediçeskiy Slovar’, Tom XIIA, (Zemper–İmidokislotı), S-Peterburg. 504-514.

Brockhaus, F. (1898). Entsiklopediçeskiy Slovar’, Tom XXIV A, (Polyarnıya siyaniya– Praya), S-Peterburg.

Derevyanko, İ. (2005). «Belıye pyatna» Russko-yaponskoy voynı. Moskva: İzdatel’stvo «Eksmo», İzdatel’stvo «Yauza».

Dündar, A. M. (2004). “Japonya Türk-Tatar Diasporası”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 1, (Kasım 2004), 75-89.

Keppen, P. (1837). O Drevnostyah Yujnogo Berega Krıma i Gor Tavriçeskih (Krımskiy Sbornik). Sankt Peterburg: İmperatorskaya Akademiya Nauk.

Kırımlı, H. (2010). Kırım Tatarlarında Milli Kimlik ve Milli Hareketler (1905-1916). Ankara: TTK Yayınları.

Kowner, R. (2005). Historical Dictionary of the Russo-Japanese War. Historical Dictionaries of War, Revolution, and Civil Unrest, No. 29. Lanham, MD: The Scarecrow Press.

Krayevskiy, K. (1899). Volostnoy Starşina, Yego Prava, Obyazannosti i Otvetstvennost’. Moskva.

Kurat, A. N. (1987). Rusya Tarihi: Başlangıçtan 1917’ye Kadar. Ankara: TTK Yayınları.

Kurat, A. N. (2011). Türkiye ve Rusya, XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798-1919). Ankara: TTK Yayınları.

Kuropatkin, A. (1909). Zapiski Generala Kuropatkina o Russko-Yaponskoy Voyne. İtogi Voynı. Berlin: Bühnen und Buchverlag russicher Autoren, J. Ladyschnikow.

Ojegov, S. ve Şvedova N. (2008). Tolkovıy Slovar’ Russkogo Yazıka. Moskva: Rossiyskaya Akademiya Nauk.

Olesnitskiy, A. (1910). Pesni Krısmkih Turok (Tekst, Perevod i Muzıka). Moskva: Tipografiya N-v Gatsuka.

Öztürk, Y. (2000). Osmanlı Hakimiyetinde Kefe (1475-1600). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Samoyloviç, A. (2000). İzbrannıye Trudı o Krıme, (“Krımskaya Pesnya Pro Port-Artur”, 1910). Simferopol’: «Dolya», 19-22.

Semyonov, V. (1907). Rasplata. Sankt Peterburg.

Şişov, A. (2005). Tverdıni Rossii. Ot Novgoroda do Port-Artura. Moskva: “VEÇE”.

Troynitskiy, N. (1904). Pervaya Vseobşaya Perepis’ Naseleniya Rossiyskoy İmperii 1897 g. XLI. Tavriçeskaya Guberniya. İzdaniye Tsentralnago Statistiçeskago Komiteta Ministerstva Vnutrennih Del.

Tukin, C. (1999). Boğazlar Meselesi, (Haz. Aksoy, B.). İstanbul: PAN Yayıncılık. Veliyev, A. ve Kakura, S. (2007). Qırımtatar Muacir Türküleri. Simferopol’: QCİ «Qırımdevoquvpedneşir».

Vozgrin, V. (2014). İstoriya Krımskih Tatar: Oçerki Etniçeskoy İstorii Korennogo Naroda Krıma v Çetıryoh Tomah. Tom II. 3-ye izd. Simferopol’: «Qartbaba prodakşn».

Yefimov, S. (1999). Administrativno-territorial’nıye Preobrazovaniya v Krımu 1783 - 1998. Simferopol’: «Tavriya = Plus».

Yeremeyev, L. (1939). Admiral Makarov. Moskva-Leningrad: Voyenno-Morskoye İzdatel’stvo NKVMF SSSR