Türkiye-Azerbaycan ilişkilerindeki tarihsel boyut ve Azerbaycan'da bulunaN Türk şehitlikleri (gözlem ve değerlendirmeler)

1918 yılında Azerbaycanın bağımsızlığını ilan etmesi üzerine, durumu kabullenmeyen Rus ve Ermeni askerleri Baküye girerek Azerbaycan vatandaşlarını katletmeye başladı. Azerbaycan Türklerinin kardeş Türk milletinden yardım istemeleri üzerine, Nuri Paşa komutasındaki Türk askerleri Gence üzerinden Azerbaycana girerek, Azerbaycanlı kardeşlerine yardıma geldi. Gence ile Bakü hattında Rus ve Ermeni askerleri ile girilen çatışmalarda birçok Türk askeri hayatını kaybetti ve şehit olarak bu topraklarda kaldı. İşte bu geliş ve bu topraklarda kalış, Türkiye ile Azerbaycan arasında var olan tarihsel ilişkiye yeni bir boyut kazandırdı. Bu geliş, kardeş Türk halkının ve askerlerinin Azerbaycan Türklerinin gönlünde unutulmaz bir yer edinmelerine neden oldu. Ayrıca, bu geliş zaman içinde, bir millet, iki devlet söyleminin ve anlayışının doğmasına da neden oldu. Alan ziyaretleri ile bazı gözlem ve değerlendirmeleri de içeren bu çalışmada, iki ülke arasındaki ilişkinin tarihsel boyutu ile bu veciz söylemin doğuşu açıklanmaya çalışılmaktadır. Bu bağlamda, Azerbaycanda bulunan bazı Türk kabirleri (şehitlikler) ile burada yatan şehitler hakkında bilinenler anlatılmaktadır.

Historical dimension in relationship between Turkey and Azerbaijan and Turkish martyrs in Azerbaijan (observations and assessments)

In 1918, due to declaration of independent of Azerbaijan, Russian and Armenian soldiers who could not accept the situation entered into Baku and started to kill the Azerbaijan Turks. Upon asking of help from Turkey, the Turkish soldiers were leading by Nuri Pasha entered in Azerbaijan via Gence to help their brothers. Fighting with the Russians and Armenia in the line between Gence and Baku, many Turkish soldiers have lost their life and they stayed in this land as a martyr. Coming and staying like that in this land added the new aspect to the relationship between Turkey and Azerbaijan. The coming like that made a unforgettable place in the hearth of Azerbaijan Turks for the Turkish people and soldiers. Besides, in the mean time, that coming also caused the birth of the pronunciation of one nation, two states.In this study, which also includes some field visits and observation/ assessment, it is being tried to explain of the historical aspect of the relationship between Azerbaijan and Turkey, and the birth of the pronunciation of one nation, two states. In this context, it is narrated the knowledge about some Turkish graveyards (martyrdoms) in Azerbaijan and the Turkish soldiers (martyrs) who are resting there.

PDF

___

Ertürk, Dr. Yaşar, Kafkas İslam Ordusunun Azerbaycan ve Dağıstan Harekâtı, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 186, s. 89-114, İstanbul 2010.
Gözlem, Şamahı Türk Şehitliğini Ziyaret, 17.06.2011.
Hesenli, Prof. Dr. Cemil, 1918. İlin Yazı: Azerbaycanda Ermeni Terörizmi ve Soykırımı, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 110, s. 73-82, İstanbul 1997.
Kasımov, Musa, 20. Asır Azerbaycan Tarihinde; 1920-1922 Yıllarındaki; Azerbaycan-Türkiye Diplomatik-Siyasi Alâkalar (İkinci Bölüm), Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, (Aktaran: Hüseyin Adıgüzel), Sayı: 124, s. 113-146, İstanbul 2000.
Karaman, Erdal, Azerbaycanda Bir Türk Mezarı, Yağmur Dergisi, İstanbul 2007. Memmedov, Xanlar, a.g.g, S. 7, Azerbaycan, 16 Aprel (Nisan) 2004.
Mülakat, Köy halkından olan Polis Müdürü Elman Memedov ve köy muhtarı Raki Hacıyevin de aralarında bulunduğu 10 kişilik bir grup ile Bığır köyünde yapılan görüşme, Bığır Köyü, Göyçay-Azerbaycan. 17.07.2001.
Mülakat, Mingeçevir Emniyet Müdürlüğünde görevli Göyçay doğumlu Polis Müdürü Siyavuş Muradov ile yapılan görüşme, Mingeçevir-Azerbaycan, 18.06.2011.
Mülakat, Mingeçevir Emniyet Müdürlüğünde görevli Polis Müdürü Siyavuş Muradov ile yapılan görüşme, Mingeçevir-Azerbaycan, 18.06.2001.
Mülakat, Polis Müdürü Adil Abaşov ile yapılan görüşme, Mingeçevir- Azerbaycan, 15.07.2011.
Telmanoğlu, Tofiq, Şerq Dünyası Gazetesi, S. 6, Azerbaycan, 16 Aprel (Nisan) 2004.
Türkiye Cumhuriyeti, Bakü Büyükelçiliği resmi web sitesi, http://www.baku.emb.mfa.gov.tr/ShowInfoNotes.aspx?ID=121501, (Eri- şim tarihi: 21.07.2012)
Türkiye Cumhuriyeti, Dışişleri Bakanlığı resmi web sitesi, http://www.mfa.gov.tr/turkiye-azerbaycan-siyasi-iliskileri.tr.mfa, (Erişim tarihi: 21.07.2001).
http://www.yagmurdergisi.com.tr/archives/konu/azerbaycanda-bir- turk-mezari, (Erişim tarihi: 21.07.2012).
T.C. Bakü Büyükelçiliği ve Türk Silahlı Kuvvetler Ataşeliği, Azerbay- canda Bulunan Şehitlikler ve Şehit Mezarları, S. 25-26, Bakü 2011.