Bulgar Türkçesi üzerine araştırma ve incelemeler - 1: Bulgar Türklerinin onogur ve onogundur kabile adlarının etimolojileri

Bulgar Türklerinin Onogur ve Onogundur kabileleri 463ten itibaren Kuzey ve Güney Kafkasyada önemli roller oynamışlardır. Onogundur kabilesinin adı İslam ve İbrani kaynaklarında Onogundur > Vanandur ~ Venendur; Onogundur > Nandur ~ Nender ~ Lender; Onogundur > Valandur ~ Valendur ~ Velendur ~ Vulundur şeklinde akis bulmuş olup, bunların hepsi Onogundur kabile adından neşet etmiştir. Ermeni kaynakları da Onogundurların Ermenistan ve Doğu Anadoluya iki göç halinde geldiklerini ve yerleştiklerini, Vanand bölge adının Onogundur Bulgarlarından kaldığını yazarlar. Makalede ayrıca Ermeni kaynaklarındaki Onogundur kabile adının Vğndur ~ Veghentur ~ Vhndur ~ Vehendur ~ Velentur ~ Oğhondor varyantları ve yine Onogundur kabile adından çıkan Vanand, Venend, Vened, Vend yer adları üzerinde durulmuş, bu sözler etraflı surette açıklanmıştır. Bu meyanda Doğu Roma kaynaklarında geçen Onoguris kale adı da izah edilmiştir.

Studies on Bulgarian Turkish 1: the etymology of the names of onogur and onogundur clans

The Onogur and Onogundur clans of the Bulgarian Turks had an important role in north and south Caucasia since 463. According to the sources of Islam and Hebrew, the name of this clan is Onogundur > Vanandur ~ Venendur; Onogundur > Nandur ~ Nender ~ Lender; Onogundur > Valandur ~ Valendur ~ Velendur ~ Vulundur and all these names come from word Onogundur which is a clan name. In Armenian sources, it is written that Onogundurs immigrated to Armenia and East Anatolia in two different times and they settled down there, and also the name of region (Vanand) comes from Onogundur Bulgarians. I also analyzed here the name of Onogundur clan and its variants such as Vgndur ~ Veghentur ~ Vhndur ~ Vehendur ~ Velentur ~ Oghondor and names of places came from the same word such as Vanand, Venend, Vened, Vend in Armenian sources. Among other things, I explainned the name of castle (Onoguris) which is mentioned in East Roman sources, too.

PDF

___

Aniçba, Gerg, Ortaçağda Abhazlar, Lazlar, çev. Hayri Ersoy, Nart Y., İstanbul 1993.
Andreasyan, Hrand D., Türk Tarihine Ait Ermeni Kaynakları 1, Tarih Dergisi, İ.Ü. Ed. Fak. Y., c. 1, Sayı: 1, Eylül 1949, İstanbul 1949.
Andreasyan, Hrand D., Müverrih Vardan-Türk Fütuhatı Tarihi, Tarih Semineri Dergisi, İ.Ü. Ed. Fak. Y., Sayı: 1-2, İstanbul 1937.
Artamonov, Mihail İllarionoviç, Hazar Tarihi, Selenge Y., İstanbul 2004.
Artvin İl Yıllığı, 1973.
Azerbaycan Folkloru Antologiyası - Nahçıvan Folkloru, Bakü 1994.
Azerbaycan Sovyet Ansiklopedisi, Ermenistan, Balasakan, Venend, Venend Çayı, Verin Çaylı, Verin Talin maddeleri.
Azerbaycan Tarihi, Red. Süleyman Aliyarlı, Bakü 1996.
Bala, Mirza, Gürcistan, İ.A., c. 4.
Brosset, Marie Félicité, Gürcistan Tarihi, çev. H.D. Andreasyan, Yay. Haz. Erdoğan Merçil, TTK Y., Ankara 2003.
Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Kars maddesi.
Caferoğlu, Ahmet, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. b. Enderun K., İs- tanbul 1993.
Deguignes, Joseph, Büyük Türk Tarihi, çev. Hüseyin Cahid [Yalçın], haz. Selahaddin Alpay, 1. b., Türk Kültür Y., c. 2, İstanbul 1976.
El-Belâzurî, Fütuhul Büldân, çev. Mustafa Fayda, KB Y., Ankara 2002.
Elekberli, Aziz, Kadim Türk-Oğuz Yurdu Ermenistan, Bakü 1994.
Feher, Geza, Bulgar Türkleri Tarihi, TTK, Ankara 1984.
Gedikli, Yusuf, Ahi Evren Şahıs Adının Kökeni, Yesevi, Sayı: 198, s. 8-11, Haziran 2010.
Gedikli, Yusuf, Bunturk, Buncar, Bancar, Banyar, Burcan Sorunsalları, Yesevi, Sayı: 227, s. 22-23, Kasım 2012.
Grek Seyyahı Priskosa Göre Avrupa Hunları, çev. Ali Ahmetbeyoğlu, TDAV Y., İstanbul 1995.
Gukasyan, V.L., Azerbaycan Dilinin Teşekkül Tarihine Dair Geydler, Akt. Nilay Demir, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 31, s. 104- 133, Ağustos 1984.
Gümüşhane İl Yıllığı, 1973.
Halikov, A.H., Kim Biz Bolgarlarmı, Tatarlarmı, Kazan 1992.
Honigmann, Ernst, Bizans Devletinin Doğu Sınırı (Grekçe, Arapça, Süryanice, Ermenice kaynaklara göre 363ten 1071e kadar), terc. Fikret Işıltan, İ.Ü. Ed. Fak. Y., İstanbul 1970.
Hududul Alam, Çev. ve Yay. V. Minorsky, Londra 1937.
Hudûdül Alem, Türkçeye Çevirenler: A. Duman - M. Ağarı, Kitabevi Y., İstanbul 2008.
Kafesoğlu, İbrahim, Türk Milli Kültürü, 5. b., Boğaziçi Y., İstanbul 1988.
Kırzıoğlu, Fahrettin, Yukarı Kür ve Çoruk Boylarında Kıpçaklar, TTK Y., Ankara 1992.
Konukçu, Enver, Osmanlı-Akkoyunlu, Türkmen Akkoyunlu İmparatorluğu, (Necip Aygün - Adil Şen), Ankara 2003.
Kurat, Akdes Nimet, 4-18. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, 2. b., Murat K., Ankara 1992.
Kalankatlı, Moses, Alban Tarihi, Akt. Yusuf Gedikli, Selenge Y., İstanbul 2006.
Miller, M., Balkar Türklerinin Asılları Meselesi Etrafında, Dergi, 8.yıl, Sayı: 30, Münih 1962.
Moravcsik, Gyula, Byzantinoturcica II, Sprachreste der Türkvölker Quellen, Akademie Verlag, Berlin 1958.
Prokopius, Gizli Tarih, Çev. Orhan Duru, Milliyet Y., İstanbul 1973.
Radloff, Wilhelm, Sibiryadan, Çev. Ahmet Temir, c. 1, MEB Y., İstan- bul 1994.
Ramsay, William Mitchell, Anadolunun Tarihi Coğrafyası, Çev. Mihri Pektaş, MEB, İstanbul 1960.
Rasonyi, Laszlo, Tarihte Türklük, Çev. H.Z. Koşay, TKAE Y., Ankara 1971.
Seyidov, Mirali, Azerbaycan Halkının Soy Kökünü Düşünürken, Bakü 1989.
Sümer, Faruk, Oğuzlar (Türkmenler), TDAV Y., İstanbul 1992.
Şeşen, Ramazan, İslam Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, 2. b., TKAE Y., Ankara 1998.
Tekin, Talat, Tuna Bulgarları ve Dilleri, TDK Y., Ankara 1987.
Tekin, Talat, Volga Bulgar Kitabeleri ve Volga Bulgarcası, TDK, Ankara 1998.
Togan, Z. Velidi, Bugünkü Türkili Türkistan ve Yakın Tarihi, 2. b., Enderun K., İstanbul 1981.
Togan, Z. Velidi, Umumi Türk Tarihine Giriş, 2. b. İstanbul 1970.
Togan, Z. Velidi, Hazarlar, İ.A., c. 5-1.
Umar, Bilge, Türkiyedeki Tarihsel Adlar, İnkılap K., İstanbul 1993.
Zeynalov, Ferhad - Alizade, Samet, Kitab-ı Dede Korkud, Bakü 1988.