207124

Türk kültür coğrafyasında at ile ilgili inanışlar

Türk milletinin kültüründe at önemli bir yere sahiptir. Türkler atlı Göçebe Bozkır Kültürünün kurucuları arasında kabul edilmiştir. Atın birçok devirde ve millette araba icat olana kadar en önemli ulaşım vasıtası olduğu bilinmektedir. Türk kültüründe de at sahip olduğu öneme binaen geniş bir yere sahip olmuş ve millet atla ilgili bir kültür öbeği oluşturmuş ve at bir kültür kodu haline gelmiştir. Bu kodlamada atın işlevlerinden, atın türlerine, atla ilgili araç gerece, at türlerine, bu türlerin birbirlerine kıyas- lanmasına, atla ilgili inanışlara ve bu inanışların sembolleştirilmesine varıncaya kadar pek çok husus mevcuttur. Bu makalede Türk kültür coğrafyasında yaşayan atla ilgili inanışlar değerlendirilmiştir. Bu yapılırken özellikle doğum, evlenme ve ölüm olmak üzere başlıca geçiş dönemlerinde yapılan pratiklerin atla ilgili inanışlara dayalı olanlarını yorumlanmıştır.

Beliefs related to the Turkish cultural geography horse

The nomadic steppe culture is considered to be among the founders of the Turks on horseback. Turkish people were accepted as creator of nomadic steppe culture. It s known that, for centuries horses have beenvery important transportation means for nations until the invention of cars. Considering its value for Turkish culture horses have gained a significant place and they became a culture code. In this encoding, there are a lot of subtitles as function of horses, kinds of horses, equipment of riding, competition of horse kinds, beliefs about horses and symbolization of these beliefs. In this article it is evaluated that horse related beliefs at Turkish geography. During this evaluation comments focused on that the ones depending on practices, which are especially related to duration of birth, marriage and death.

PDF

___

Altun, Işın, Kandıra Türkmenlerinde Doğum, Evlenme ve Ölüm, Yayıncı Yayınları, s. 87, İzmit 2004.
Başbuğ, Hayri, Aşiretlerimizde At Kültürü, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1986.
Çağlayan, Deniz, Türk Masallarında Hayvan Motifleri, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Halkbilim (Folklor) Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, s. 205, Ankara 2006.
Çetin, Nagihan, Türk Kültüründe Işık Kültü, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2011.
Kalafat, Yaşar, Balkan Türklerinde Örneklemelerle Halk İnançlarında Saç, Baltam, Türklük Bilgisi, Mart 2005.
Kalafat, Yaşar, Diyarbakır ve Çevresi Örnekleri İle Halk İnançlarında Tavaf/Dönme, Osmanlıdan Cumhuriyete Diyarbakır, editörler: Bahaeddin Yıldız-Kerstin Tomenendal, T.C. Diyarbakır Valiliği, Ankara 2008.
Kalafat, Yaşar, Orta Toroslardaki Halk İnançlarında At, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Sayı: 135, Mart 1998.
Kalafat, Yaşar, Türk Halk İnançlarında Yahyalı Örnekleri İle Süt, I. Uluslararası Yahyalı Sempozyumu (19-21 Eylül 2012), Yahyalı.
Kalafat, Yaşar, Türklerin Dini Tarihi Türk Halk İnançlarında (Ters Motifi), Prof. Dr. Abdurrahman Çaycıya Armağan, Ankara 1995.
Kalafat, Yaşar, Altaylardan Anadoluya Kamizm Şamanizm, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2004.
Kalafat, Yaşar, Avrasya Halk Sufizmi -I- (Kırgızistan Özbekistan Türk- menistan), Ankara 1997.
Kalafat, Yaşar, Balkanlardan Uluğ Türkistana Türk Halk İnançları-II, Berikan Yayınları, Ankara 2006.
Kalafat, Yaşar, Doğu Anadoluda Eski Türk İnançları, Ankara 2010.
Kalafat, Yaşar, Karşılaştırmalı Bayır-Bucak Türkmen Halk İnançları, Ankara 1996.
Kalafat, Yaşar, Makedonya Türkleri (Türkmenler, Torbeşler/Türkbaşlar, Çenkeriler ve Yörükler) Arasında Yaşayan Türk İnançları, İstanbul 1994.
Kalafat, Yaşar, Manasın 1000. Yılında Uluğ Türkistan Notları (Özbekistan-Türkmenistan-Kırgızistan), Ecdat Yayınları, Ankara 1995.
Kalafat, Yaşar, Türk Halk İnançlarında Renkler, Berikan Yayınları, Ankara 2012.
Kalafat, Yaşar-Gündoğdu, Şevket Kaan, Türk Halk Kültüründe Dabak Satma İnanç ve Uygulaması, www.yasarkalafat.info Kalafat, Yaşar-Kamalov, İlyas, Tatar Efsaneleri, Karadeniz Araştırmaları, Yaz 2005.
Kalafat, Yaşar-Muratoğlu, Malik-Türkeroğlu, Cevdet, Özbekistan-Anadolu Karşılaştırmalı Türk Halk İnançları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1996.
Şahin, A., Güneydoğu Anadoluda Beydili Türkmenleri ve Baraklar, Ankara 1962.
Tavkul, Ufuk, Kafkasya Dağlarında Hayat ve Kültür, Karaçay Malkar Türklerinde Sosyo-Ekonomik Yapı ve Değişim Üzerinde Bir İnceleme, İstanbul 1993.
Uçar, Nail, Ak ve Kara Günlerde At, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Kasım 1988.
Ülker, Hasan-Kalafat, Yaşar, Karaçay ve Anadolu Türklerinde Karşılaştırmalı Halk İnançları, Avrasya Dosyası, C. 3, S. 3, Sonbahar 1996.
Yıldırım, Nilüfer, Anadolu Masallarında Şamanizm İzleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ Fırat Üniversitesi, 2004.
Yörükân, Yusuf Ziya, Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri: Şamanizm, Notlandıran ve Yayına Hazırlayan: Turhan Yörükân, Ankara 2005.