Şah Abbas (1587-1629) zamanında Safevi devlet teşkilâtı'nda yapılan düzenlemeler

Safevi Devleti 16. yüzyılın başında Şah İsmail tarafından kurulmuştur. Kuruluşundan itibaren batıda Osmanlı Devleti ve doğuda da Özbeklerle devamlı mücadele halinde olunmuştur. Bu mücadelede zamanla modern bir idari ve askeri sisteme ihtiyaç duyulduğu anlaşılmıştır. Zira modern bir askeri yapıya sahip Osmanlı Devleti karşısında düzenli ve ateşli silahlarla mücehhez bir orduya ve iç düzeni sağlam bir idari mekanizmaya gerek olduğu aşikâr idi. Bu sebeple 1587 tarihinde zor şartlar altında Safevi tahtına oturan genç ve akıllı hükümdar Şah Abbas, devlet yönetiminde uyguladığı idarî ve askerî reformlarla iç düzeni sağladığı gibi modern, düzenli ve ateşli silahlarla donanımlı bir orduya sahip olmuştur. Biz bu makalede Şah Abbasın bu reformlarını anlamaya ve açıklamaya çalışacağız.

The reforms on the structure of the safavid state in the Shah Abbas (1587-1629) period

Safavid Empire was established by Shah Ismail at the beginning of 16th century. Since its establishment, the Ottoman Empire and the Uzbeks have been in combat continuously in the west and east. As time passed, the need for a modern administrative and military system was understood in this fight. Because of the Ottoman Empire had a modern military structure, Safavids also needed regular army with firearms and a strong administrative mechanism for internal order. Therefore, the young and intelligent ruler Shah Abbas who sat on the Safavid throne under the difficult conditions in 1587, implemented administrative and military reforms in no time. With this reforms, Safavids had also a modern and regular army equipped with firearms. In this article, we will try to understand and explain these reforms.

PDF

___

Anonim, Tezkiretül-Mülûk, Çev. V. Minorsky, London 1943.
Bala, Mirza, İran (Tarihi Bakış), İ.A., C. 5, s. 1015-1028, İstanbul 1950.
Browne, E.G., A Literary History Of Persia, Cambridge University Press, C. 4, Cambridge 1953.
Ensari, Şapur, 1588-1619 Yılları Arasında Osmanlılar ve Şah Abbas, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 1962.
Eravcı, H. Mustafa, Safevi Hanedanı, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, C. 6, s. 882-892, Ankara 2002.
Fâikî, İbrahim, Azerbaycan Mesîr-i Tarih-i İran, C. II, Tebriz, İntişarât-ı Yâran, 1375.
Farmayan, H.F., The Beginnings of Modernization in Iran: The Policies and Reforms of Shah Abbas I (1587-1629), Middle East Center University Of Utah, Salt Lake City, Utah 1969.
Felsefi, Nasrullah, Zendegâni-yi Şah Abbas-ı Evvel, İntişârât-ı İlmî, C. I-V, Tahran 1375.
Floor, Willem, Dîvan ve Kuşûn Der Asr-ı Safevi [Safavid Government Institutions], Çeviren: Kâzım Fîruzmend, Müessese-i İntişârât-ı Âgâh, Tahran 1387.
Gömeç, Saadettin, Safeviler-Avşarlar-Kaçarlar, Türk Dünyası El Kitabı, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, C. 1, s. 459-473, Ankara 2001.
Gündüz, Tufan, Safeviler, DİA, C. 35, s. 451-457, İstanbul 2008.
Seyyahların Gözüyle Sultanlar ve Savaşlar: Giovanni Maria Angiolello-Venedikli Bir Tacir ve Vincenzo DAlessandrinin Seyahatnâmeleri, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2007.
Kılıç, Remzi, XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Osmanlı-İran Siyasi Antlaşmaları, Tez Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 2001.
Kütükoğlu, Bekir, Osmanlı-İran Siyasi Münasebetleri (1578-1612), İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, İstanbul 1993.
Lockhart, Laurence, The Persian Army In The Safavi Period, Der Islam, Walter De Gruyter & Co., S. 34, ss. 89-98, Berlin 1959.
Mehdevî, A.H., Târih-i Revâbıt-ı Hârici-i İran: Ez İbtidâ-i Devrân-i Safeviyye Tâ Pâyan-ı Ceng-i Dovvom-ı Cihânî (1500-1945), Müessese-i İntişârât-ı Emir Kebir, Tahran 1377.
Minorsky, V., Şah-Seven, İ.A., C. 11, s. 288-291, İstanbul 1993.
Moreen, Vera B., The Status Of Religious Minorities in Safavid Iran 1617- 61, Journal Of Near Eastern Studies, Vol. 40, No. 2, ss. 119-134, (1981).
Mousavi, M. A., The Autonomous State In Iran: Mobility And Prosperity In The Reign Of Shah Abbas The Great (1587-1629), Iran And The Caucasus, ss. 17-33, 12 (2008).
Musevi, T.M., Orta Asır Azerbaycan Tarihine Dair Fars Dilli Senedler (16-18. Asırlar), İlim Neşriyatı, Bakü 1977.
Newman, A.J., Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire, I.B. Tauris, New York 2009.
Oruç Bey Bayat, Don Juan Of Persia: A Shiah Catholic (1560-1604), Çev: G. Le Strange, Great Britain 1926.
Özbaran, Salih, Portekizli Seyyahlar: İran, Türkiye, Irak, Suriye ve Mısır Yollarında, Kitap Yayınevi, İstanbul 2007.
Pâzûki, Rıza, Târih-i İran: Ez Moğol Tâ Afşâriyye, Şirket-i Çaphâne-i Ferheng 1317.
Şükürov, Qiyas, Safevilerde Av Merasimleri, Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, s. 56-71, Ocak 2009.
Ramazani, R.K., The Foreign Policy Of Iran: A Developing Nation In World Affairs (1500-1941), University Press Of Virginia, Charlottesville, United States Of Amerika 1966.
Rezâyi, Abdülazim, Tarih-i Deh Hezar Sâle İran (Ez Silsile-i Gazneviyân Tâ İnkı- raz-ı Safeviye), İkbal Yayınevi, C. 3, Tahran 1363.
Rıza Kulu Han, Târih-i Ravzatüs-Safâ-yı Nâsırî, İntişârât-ı Esâtir, C. 12, Tah- ran 1380.
Roemer, H.R., The Safevid Period, The Cambridge History Of Iran, Cambridge University Press, C. 6, Cambridge 1986.
Saray, Mehmet, Türk-İran İlişkileri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2006.
Savory, R.M., İran Asr-ı Safevi (Iran Under The Safavids), İngilizceden Farsça- ya Çev: Kambiz Azizi, Neşr-i Merkez, Tahran 1374.
The Safavid Administrative System: Phase Two (1588-1629), The Cambridge History Of Iran: The Timurid And Safavid Periods, Cambridge University Press, C. 6, ss. 363-366, Cambridge 1986.
The Qizilbash, Education And The Arts, Studies On The History Of Safawid Iran, Variorum Reprints, ss. 168-176, London 1983.
The Safavid State And Polity, Studies On The History Of Safawid Iran, Vario- rum Reprints, ss. 179-212, London 1987.
Sümer, Faruk, Abbas I, DİA, C. 1, ss. 17-19, İstanbul 1988.
Safevi Tarihi İle İlgili İncelemeler: I. ve II. Abbas Devirleri, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 69, s. 9-32, 1990.
Safevi Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, TTK, Ankara 1999.
Sykes, Percy M., A History of Persia, London, Macmillan & Co. Ltd, C. II, 1915.
Tâcbahş, Ahmed, İran Der Zaman-ı Safeviyye, Tebriz 1340.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal, TTK, Ankara 1988.
Üstün, İ. Safa, İran (Safevilerden Günümüze Kadar), DİA, C. 22, ss. 400- 404, İstanbul 2000.
Yazıcı, Tahsin, Safeviler, İslâm Ansiklopedisi, C. 10, ss. 53-59, 1967.