I. Petro'nun Hazar seferi* ve 18. YY. Rus-Azerbaycan ilişkilerine dair bazı belgeler

Baltık Denizinin Hazar Denizine bağlanması Rusyayı Batı ülkeleri ile Doğu ülkeleri arasında önemli bir ticaret yolu haline getirmekteydi. Bu nedenle Rusyanın Hazar Denizinin Derbend, Bakü, Reşt, Lenkeran gibi elverişli liman kentlerini elegeçirilmesi gerekliydi. Nitekim Kuzey Savaşının bitmesiyle I. Petro Hazar Seferi hazırlıklarına büyük bir hız verdi. Hazırlıklar tamamlanınca 18 Temmuz 1722 tarihinde I. Petro piyade birlikleri ile birlikte Astrahandan gemi ile bizzat kendisi Hazar Seferini başlattı. Derbende kadar gelen Petro burada bir süre kaldı. Ancak iaşenin yetersizliği, süvari birliklerinin ve Hazar filosunun kötü durumda olması nedeniyle bir muhafız birliğini Derbentte bırakarak geri kalan ordu ile birlikte önce Astrahana oradan da Moskovaya döndü. Bu sefer sırasında Çarın hazırladığı bir manifesto Azeri, Fars ve Arap dillerine çevrilerek Kafkasya ve İranın Hazar bölgedeki halklara gönderildi. Petro yol boyunca göndermiş olduğu manifestoya cevaben soylulardan ve halk kesimlerinden birçok mektup aldı. İşte bu makalede kısaca I. Petronun Hazar seferi anlatılırken, ayrıca bu sefer sırasında Petronun gönderdiği manifesto ve kendisine Derbent ve Baküden gönderilen bazı mektuplardan oluşan belgeler sunulmuştur.

Caspian campaign of peter the great and some documents on the Russian-Azerbaijan relations in 18. century

After the conjoing Baltic Sea to the Caspian Sea Russia could became an important trade route between Western countries and Eastern countries. For this reason, Russia had to capture port cities of the Caspian region such as Baku, Rasht, Lankaran. In fact, the end of the North War preparations for the Caspian campaign gave a great speed by Petro. When the preparations complete, On 18 July 1722 Petro launched the campaign. Petro came to Derbend and stayed here for a while. However, lack of subsistence cavalry troops and the Caspian fleet due to the poor condition Returned to Moscow. During this time the Tsar's prepared a menifesto and translated in Azerbaijani, Persian and Arab languages, and posted to the peoples of the Caucasus and the Caspian region. Petro received many letters in response to this menifesto. Here in this article aims to explain Caspian campaign of Peter the Great and also published documents including some of the letters sent from Derbent and Baku.

PDF

___

Aliyev, İ. G., İstoriya Azerbaycana, izd: ELM, Baku 1979.
Alizade, O., 18. Yüzyılın İlk Yarısında Rusyanın Kafkasyada İşgalcilik Politikası, Gazi Akademik Bakış Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 7, s. 105-114, Kış 2010.
Arapov, D.Y. vd., Severnıy Kavkaz v Sostave Rossiyskoy İmperii, İzd: Novoye Literaturnoye Obozreniye, Moskva 2007.
Çapraz, H., XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda Rusyada Kafkasya Çalışmaları, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 148, s. 115-124, Şubat 2004.
Delili, H.E., Azerbaycan-Rusiya Munasibetleri Fars ve Azerbaycan Dilli Senedlerde (1722), Azerbaycan SSR Elmler Akademiyası Tarih İnstitutu, Elm Neşriyatı, Bakü 1976.
Eliyevin, İ., Azerbaycan Tarihi, En Gedim Devrlerden XX Esrin Evvelle- rine Geder, Elm, Bakı 1993.
Hudabatev, A., Obozrenıye Armenii, Sanktpeterburg 1859.
Kurat, A.N., Türkiye ve Rusya, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.
Kurat, A.N., Rusya Tarihi, TTK Yayınları, Ankara 1993.
Lıtsov, V.P., Persidskiy Pohod Petra I 1722-1723, Moskva 1951.
Pavlenko N. İ. vd., İstoriya SSSR c Drevneyşih Vremyon Do 1861 Goda, İzd: Prosveşeniye, Moskva 1989.
Platonov, S.F., Polnıy Kurs Lektsiy Po Russkoy İstorii, İzd: ooo Firma STD, Moskva 2007.
Potto, V., Kavkazskaya Voyna, T. 3: Persidskaya Voyna 1826-1828 gg., İzd: Tsntrpoligraf, s. 500-504, Moskva 2006.
Solovyev, S.M., Çteniya i Rasskazı Po İstorii Rossii, Sost. İ Vstup. St.
S.S. Dmitriyeva; Komm. S.S. Dmitriyeva i L.P. Doynikovoy; İl. V.V. Lukaşova, İzd: Pravda, Moskva 1989.
Solovyev, S.M., İstoriya Rosii c Drevneyşih Vremyon. Naçalo 20-h godov XVIII veka-1725, Kn. IX/T. 17-18, Moskva 2003.
Şişov, A.V., Shvatka Za Kavkaz XVIXX Veka, İzd: Veçe, Moskva 2005.
Ter-Avakimova, S.A., Armyano-Russkiye Otnoşeniya v Period Podgotovki Persidskogo Pohoda, İzvestiya Akademii nauk Armyanskoy SSR, No: 7, s. 33-47, Yerivan 1959.
Ter-Tkriçyan L.H., Armeniya Pod Vlastyu Nadir Şaha, İzd: Vostoçnoy Literaturı, Moskva 1963.
ÜNAL, F., Geçmişten Günümüze As-Tarhan (Astrahan/Hacı Tarhan), A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 38, s. 227-252, Erzu- rum 2008.
Zaytsev, İ.V., Orta Çağ Kaynaklarında Astrahan Şehrinin Adlandırılması Sorununa Dair, Tarih İncelemeleri Dergisi, (Çev: Serkan Acar), Cilt: XXVI, Sayı: 2, s. 607-632, Aralık 2011.