Mustafa KARABULUT

"Paris'te bir Türk" ve "Jön Türk" romanlarında kültür ve medeniyete bakış

Tanzimat dönemi Türk edebiyatı, Osmanlı devletinde Batılılaşmanın hızlandığı bir süreçte ortaya çıkar. Batı’nın kültürel değerleri ve medeniyeti Türk milletinin hayatının her safhasını etkiler. Bu etki edebiyatımızın yenileşmesinde ve değişmesinde önemli rolü oynar. Tanzimat sanatçıları Batılılaşmanın etkilerini eserlerinde geniş ölçüde işlerler. Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Ahmet Mithat Efendi, Recaizade Mahmut Ekrem ve Abdülhak Hamit Tarhan, gerek fikirleriyle gerekse eserleriyle dönemin edebiyat yönünü teşkil eden sanatçılardır. Bu dönemde dikkate değer bir husus, kendi değerlerinin farkında olmadan Batı değerlerini olduğu gibi benimseyen yani yanlış Batılılaşan insanımızın tutumudur. Ahmet Mithat Efendi, Paris’te Bir Türk ve Jön Türk adlı romanlarında Doğu ve Batı’yı kültür ve medeniyet bakımlarından karşılaştırır. Türklerin kültürel yönden Batı’ya üstün olduğunu ifade eder. Yazar bu eserlerinde özellikle, Batılıların Türkleri yeterince tanımadığını, bizim değerlerimizin Batı değerlerinden daha üstün olduğunu ortaya koymak ister.

A Turk in Paris and outlook to culture and civilization in Jon Turk's novels

In Tanzimat reform era, Turkish literature has emerged in the process which is accelerated of westernization in the Ottoman state. West’s cultural values and civilization of the Turkish nation impress every stage of his life. This effect play an important role in the innovation and exchange of our literature. Tanzimat artists works extensively influence of the westernization in their monument. Şinasi, Namık Kemal, Ziya Pasha, Ahmet Mithat Efendi, Recaizade Mahmut Ekrem and Abdülhak Hamit Tarhan, in point of both their ideas and their work are significiant artists in this period. In the other hand during this period, it is very important to determine our people who have accepted everything of western as well. Ahmet Mithat Efendi compares with east and west in terms of culture and civilization in the novels which is called A Turk in Paris, Jon Turk. He says that Turks are beter than West in terms of culture. Particularly author in this piece, argued that Westerners do not know sufficiently the Turkish and Turkish values are more precious than Western values.

PDF

___

Romanlar:
Ahmet Mithat Efendi, Paris’te Bir Türk, (Hazırlayan: Erol Ülgen), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2003.
Ahmet Mithat Efendi, Jön Türk, (Hazırlayanlar: Ali Şükrü Çoruk, M. Fatih Andı, Kâzım Yetiş), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2003.
Diğer Kaynaklar
Alparslan, Gonca Gökalp, XIX. Yüzyıl Yazılı Anlatılarında Sözlü Kültür Etkileri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2002, s. 3.
Arık, Şahmurat, “Cumhuriyet Öncesi Türk Romanında Değerler Çatışması”, Hece Dergisi Türk Romanı Özel Sayısı, Ankara, 2002, s. 22.
Assmann, Jan, Kültürel Bellek (Çev: Ayşe Tekin), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2001, s. 134.
Balcı, Yunus, Türk Romanında Aydın Problemi, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 2002, s. 88.
Deren, Seçil, Modernleşme ve Batılılaşma, Cilt: 3, İletişim Yayınları, İstanbul, 2004, s. 384.
Erbaşlı, Canan, “Batı Meselesi Karşısında Ahmet Mithat Efendi”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 129, İstanbul, 2000, s. 59-64.
Eroğlu, Hamza, Türk İnkılap Tarihi, Savaş Yayınları, Ankara, 1990, s. 57.
Gökalp, Ziya, Türkleşmek, İslâmlaşmak, Muasırlaşmak (Haz: İbrahim Kutluk), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1976, s. 42.
Güvenç, Bozkurt, İnsan ve Kültür, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2003, s. 95.
Kafesoğlu, İbrahim, Türk Milli Kültürü, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1993, s. 30.
Kopar, Metin, “Ermeni Meselesinde İngiltere”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 165, İstanbul, 2006, s. 104.
Korkmaz, Ramazan, Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı (1839-2000), Grafiker Yayınları, Ankara, 2004, s. 33.
Okay, Orhan, Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Mithat Efendi, Kültür ve Turizm Bak. Yay., İstanbul, 1991, s. 295.
Okay, Orhan, Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı, Dergah Yay., İstanbul, s. 20.
Topçu, Nurettin, Kültür ve Medeniyet, Dergah Yayınları, İstanbul, 2004, s. 16.
Tuncer, Hüseyin, Arayışlar Devri Türk Edebiyatı -I- Tanzimat Edebiyatı, Akademi Kitabevi Yayınları, İzmir, 1992, s. 9.
Turhan, Mümtaz, Kültür Değişmeleri, Çamlıca Yayınları, İstanbul, 2002, s. 4.
Türkdoğan, Orhan, “Tanzimat ve Batılılaşma”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 67, İstanbul, 1990, s. 10-13.
Türkdoğan, Orhan, “Tanzimat: Proto-Tip Batılılaşma ve Günümüze Yansımaları”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 155, İstanbul, 2005, s. 19.
Türkdoğan, Orhan, Türk Toplumunda Aydın Sınıfın Anatomisi, Timaş Yayınları, İst., 2003, s. 41.
Yetiş, Kazım, “Tanzimat Sonrası Belagat ve Rehetorique Kitaplarımıza Fransız Rehetorique Kitaplarının Tesirleri”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 56, İst. 1988, s. 93-94.
Yetiş, Kazım, “Tanzimat Sonrasında Kullanılan Bazı Yeni Edebi Istılahlar”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 52, İstanbul, 1988, s. 197-198.