Müdafaa-ı Hukuk ve Kuvâ-yı Millîye hareketi, tarihi Erzurum Kongresi ve Mustafa kemal Paşa'nın Erzurum Kongresi'nde yaptığı açılış konuşması

İnsanlık tarihinin en büyük yıkımlarına yol açan I. Cihan Harbi bütün dünyada olduğu gibi Anadolu ve çevresinde de çok derin kırılmalar ve sonuçlar doğurmuştur. Yenidünya düzenini emperyal politikalarla kurma iddiasında olan İtilaf Devletleri, bu tarihi projelerini gerçekleştirmek noktasında hiçbir kutsalı dahi istismar etmekten geri durmamış; yüzyıllardır bir arada barış, huzur ve adalet içinde yaşayan toplumları etnik milliyetçilik ve bağımsızlık maskesi altında, birbirlerine düşürmüşlerdir. Anadolu coğrafyasının, İtilaf Devletleri tarafından dört bir yandan kuşatılarak işgal ve istila edilmek istendiği bir dönemde; Mondros Mütarekesi ile neredeyse bütün direnci ve savunma refleksleri tamir edilemeyecek düzeyde sarsılan Türk Milleti; M. Kemal Paşa’nın önderliğinde verilen “Milli Mücadele Hareketi” ile yeniden bağımsızlığını elde etmişti. Hiç kuşkusuz, M. Kemal Paşa ve arkadaşlarına bu kadar büyük, zor ve tarihi görevde ilham kaynağı olan, onlara cesaret ve umut veren şeyler; öteden beri yaşadıkları ve vatan addettikleri bu coğrafyada haksız ve hukuksuz bir şekilde vatanları, mukaddesatları ve özgürlükleri elinden alınmak istenen Türk Milletinin Müdafaa-ı Hukuk ve Kuvâ-yı Milliye Hareketleri doğrultusunda bölgesel düzeyde gösterdikleri milli refleks anlayışı ve direniş örgütleri olmuştur. Tam da bu noktada bu hareketlerin en önemli örneği ve hatta öncüsü bağımsızlık sesinin en gür şekilde çıktığı Erzurum’da belirmişti. Milli Mücadele tarihinin dönüm noktasını teşkil eden Erzurum Kongresi ve bu tarihi kongrede M. Kemal Paşa’nın yaptığı konuşma, son derece önemli ve derin manalar taşımaktadır. Çalışmamızda bu konuları bir bütün halinde yeniden ele almayı ve bazı önemli hususları hatırlatmayı amaçlamaktayız.

Defence of rights and National Defence movement, historical Erzurum Congress, the speech given by Ataturk at Erzurum Congress

First World War which covsed the bıggest destruction ın the human history resulted in deeper breaks in Anatolia as well as all around the world. Entente goverments which clsimed to found new system with imperialism never hesitated to exploit the holy things and the nations which lived in peace, in fair for ages became enemies to each other under the mask of nationality and freedom. When the entente goverments wanted to invade and occupy the geography of Anatolia; Turkish Nation whose resistance and reflex to defend were weaken with Mondros Armistice got the freedom with the leader of Atatürk in the war called National Struggle Movement. No doubt, the thing which gave hope, courage and the resource of inspiratıon to Atatürk and his friends in this diffıcult and historical duty was the national reflex thought and the struggling groups at the national reflex thought and the struggling groups at the level of regional defence in the war of national defence of Turkısh people whose freedom, land were taken in an unfair and illegal way. At that point the most important example of the movement and the loudest voice of freedom occured in Erzurum. Erzurum Congress which represented the point of National Defence and the speech which was given by Atatürk in Erzurum Congress have important meanings.

PDF

___

Adıvar, Halide Edip, Türk’ün Ateşle İmtihanı, MEB Yayınları, İstanbul, 1987.
Akbulut, Dursun Ali, Albayrak Olayı, Temel Yayınları, Erzurum, 1991.
Akbulut, Dursun Ali, Erzurum Kongresi Hakkında Belgeler, Erzurum Valiliği Yay., Erzurum, 1989.
Aybars, Ergün, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir, 1993.
Aybars, Ergün, Ege Üniversitesi Tarih İncelemeleri Dergisi, Sayı: 2, İzmir, 1984.
Akyol, Taha, Ama Hangi Atatürk, Doğan Kitap, İstanbul, 2008.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, TTK Yayınları, Cilt: I-II-III, Ankara, 1961.
Atatürk, Kemal, Söylev (Nutuk), Cilt: I-II-III, MEB Yayınları, Ankara, 1964.
Atatürk, Kemal, Nutuk-Vesikalar, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1991.
Atnur, İbrahim Ethem, “Milli Mücadele’de Kuvâ-yı Milliye, Rum ve Ermeni İlişkileri”, Atatürk Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Dergisi, Cilt: I, Sayı: 6, Erzurum, 1993.
Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam Mustafa Kemal (1919-1922), Remzi Kitapevi, İstanbul, 1967.
Başak, Tolga, Milli Mücadele Günlerinde Cevat Dursunoğlu, Atatürk Üniv. Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 2000.
Başar, Zeki, Devrim Tarihi Bakımından Erzurum Kongresi, Atatürk Üniv. Yay., Erzurum, 1979.
Baykal, Bekir Sıtkı, Heyet-i Temsiliye Kararları, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara, 1974.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, Cilt: III, Kısım: IV, Ankara, 1967.
Bozdağ, İsmet, Tarihin Vicdanını Sızlatan Soykırım Yalanı, Truva Yayınları, İstanbul, 2009.
Cöhce, Salim, “M. Kemal Atatürk, Milli Mücadele ve Erzurum Kongresi”, Türk Halk Kültüründe Milli Mücadele, I. Uluslararası Halk Kültürü Sempozyumu, (19-22 Temmuz 2005), Erzurum, 2005.
Çiçek, Rahmi, “Erzurum Vilayet Kongresi’nde Alınan Kararlar ve Etkileri”, Ankara Üniversitesi, Atatürk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Atatürk Yolu Dergisi, Ankara, Sayı: 11, 1997.
Darkot, Besim, “Erzurum Maddesi”, İslam Ansiklopedisi, Cilt: IV, MEB Yayınları, İstanbul, 1974.
Dayı, Esin, 23 Temmuz Erzurum Kongresi ve Kurtuluştan Günümüze Erzurum, I. Uluslararası Sempozyumu (23-25 2002-Erzurum), Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 2002.
Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Yayınları, Ankara, 2000.
Duman, Haluk Harun, Erzurum Basın-Yayın Tarihi (1867-1997), Duyap Yayınevi, İstanbul, 2000.
Dursunoğlu, Cevat, Milli Mücadele’de Erzurum, Erzurum Kitaplığı, İstanbul, 1998.
Eroğlu, Hamza, Türk İnkılâp Tarihi, Savaş Yayınları, İstanbul, 1995.
Goloğlu, Mahmut, Milli Mücadele’de Trabzon ve Mustafa Kemal Paşa, Trabzon, 1981.
Goloğlu, Mahmut, Erzurum Kongresi, TTK Yayınları, Ankara, 1968.
Gökalp, Ziya, Türkçülüğün Esasları, MEB Yayınları, İstanbul, 1976.
Gökbilgin, Tayyip, Milli Mücadele Başlarken I, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara, 1959.
Güner, Zekai, Milli Mücadele Başlarken Türk Kamuoyu, (Basın, Siyasi Partiler, Cemiyetler), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1999.
Güneri, Süleyman Necati, Hatıra Defteri, Yayıma Hazırlayan: Ali Birinci, İstanbul, 1999.
Kansu, M. Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber I, TTK Yayınları, Ankara, 1988.
Karabekir, Kâzım, İstiklâl Harbimiz, Cilt: I, Emre Yayınları, İstanbul, 1995.
Kasalak, Kadir, “Kuvâ-yı Milliye’nin Askerî Açıdan Etüdü”, Atatürk Kültür Dil, Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 14, Sayı: 42, Ankara, Kasım 1998.
Kasalak, Kadir, Milli Mücadele Döneminde Manda ve Himaye Meselesi, GKB Yay., Ankara, 1991.
Kılıç, Selami, “M. Kemal Atatürk Erzurum Kongresi”, Atatürk Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Dergisi, I/I, Erzurum, Temmuz 1997.
Kinross, Lord, Bir Milletin Yeniden Doğuşu-Atatürk, Çev. N. Sander, Altın Kitaplar, İstanbul, 2004.
Kırzıoğlu, Fahrettin, Bütünüyle Erzurum Kongresi, Cilt: I-II, T.C. Ziraat Bankası Yay., Ankara, 1993.
Kili, Suna, Türk Devrim Tarihi, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2000.
Kocatürk, Utkan, Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Cilt: I-II-III, Ankara, 1961.
Konukçu, Enver, Selçuklulardan Cumhuriyete Erzurum, Erzurum, 1992.
Korkmaz, Zeynep, “Milli Mücadele ve Sonrasında Türklük Şuuru”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 10, TTK Basımevi, Kasım 1987.
Köstüklü, Nuri, “Milli Mücadele’de Denizli, Isparta, Burdur Sancaklarında ‘Kuvâ-yı Milliye’ Fikri Üzerinde İlk Çalışmalar”, A.A.M. Dergisi, Cilt: V, Sayı: 14, Ankara, Mart 1989.
Kutay, Cemal, Türkiye İstiklâl ve Hürriyet Mücadeleleri Tarihi, Cilt: 18, İstanbul, 1973.
Ölmez, İsmet, Mütareke Döneminde Mustafa Kemal’in İstanbul’daki Faaliyetleri (13 Kasım 1918-16 Mayıs 1919), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2001.
Özkaya, Yücel, “Kuvâ-yı Milliye”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 24, Ankara, 1990.
Özsoy, Osman, Saltanattan Cumhuriyete Giden Yolda Kurtuluş Savaşı’nın Perde Arkası, İstanbul, 1997.
Özsoy, Osman, Saltanattan Cumhuriyete Kurtuluş Savaşı (1918-1923), Timaş Yayınları, İstanbul, 2007.
Paul, C. Helmreich, Sevr Entrikaları, Çeviren: Şerif Erol, Sabah Kitapları, İstanbul, 1996.
Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilâli, Cem Yayınları, İstanbul, 1987.
Selvi, Haluk, Milli Mücadele’de Erzurum, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2004.
Sofuoğlu, Adnan, Kuvâ-yı Milliye Döneminde Kuzeybatı Anadolu, GKB Yay., Ankara, 1994.
Sonyel, R. Salahi, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, Cilt: I, TTK Yay., Ankara, 1987.
Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt: I-II, MEB Yayınları, İstanbul, 1991.
Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’nin Siyasal Hayatında Batılılaşma Hareketleri, İstanbul, 1960.
Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler (1859-1952), Cilt: I, İstanbul, 1952.
Tuncay, Mete, Siyasal Tarih (1908-1923), Çağdaş Türkiye Tarihi (1908-1980), Cilt: 4, Yayım Yönetmeni: Sina Akşin, Cem Yayınları, İstanbul, 1997.
Umar, Ö. Osman, “Atatürk ve Çağdaşlaşma”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2009, Sayı: 179, İstanbul, s. 14.
Ural, Selçuk, Vilayat-ı Şarkiyye’de Mondros Mütarekesi’nin Uygulanışı ve İtilaf Devletleri Tarafından Kontrolü, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum, 2002.