Cihat AYDOĞMUŞOĞLU

Şah Abbas (1587-1629) zamanında İsfahan

İsfahan, İran’ın orta batı kısmında yer alan tarihi bir şehirdir. Şehir, İranlı [Fars] unsurların yoğun olarak yaşadığı bir coğrafyada kurulmuştur. 11. yüzyılda Tuğrul Bey döneminde Selçukluların eline geçen şehir, Sultan Melikşah (1072-1092) devrinde Selçuklu İmparatorluğu’nun başkenti olmuştur. Daha sonra sırasıyla Moğollar, Muzafferiler, Timurlular ve Ak Koyunluların hâkimiyetine geçen İsfahan, 16. yüzyılın başında Safevi Devleti’nin kurulmasından kısa bir süre sonra Şah İsmail (1502-1524) tarafından Safevi hâkimiyetine alınmıştır. Osmanlı-Safevi mücadelesinde başkent Tebriz’in bir ara Osmanlıların eline geçmesinden sonra bunun tekrarını istemeyen Safeviler başkentlerini Şah Tahmasp zamanında önce Kazvin’e sonra da Şah Abbas zamanında İsfahan’a nakletmişlerdir. Şah Abbas’ın başkenti İsfahan’a nakletmesiyle şehrin kaderi bir anda değişmiş ve Şah’ın özverili imar faaliyetleri ve iskân politikaları neticesinde İsfahan tarihinin en parlak dönemini yaşamıştır. Biz, bu makalemizde İsfahan’ın bu görkemli dönemini, imar ve iskân faaliyetleriyle birlikte anlatmaya çalışacağız.

Isfahan under the shah Abbas (1581-1629) era

Isfahan is a historical city which is located in the middle-west region Of Iran. The city was founded at a place where the Persian elements were experienced intensively. Isfahan was conquered by the Seljuks in the Tugrul Bey Period in the 11th century and was became the capital in the Sultan Melikshah (1072-1092) Period. Later, the city was occupied by the Mongols, Muzafferies, Timurids and Aq Qoyunlu states respectively. Isfahan, was conquered by Shah Ismail (1502-1524) shortly after the foundation of Safavid Empire in the first half of the 16th century. Because of the fear of the invasion of their capital by the Ottoman forces, Safavids relocated their capitals from Tebriz to Kazvin in the Shah Tahmasp Era and later from Kazvin to İsfahan in the Shah Abbas Era. The City’s destiny changed immediately after Shah Abbas’s transference of the capital of Safavid Empire to Isfahan and he made very important developments (buildings, bazaars, mosques, Turkish baths, bridges, flumes etc.) in the city. Thus, the city went through the most brilliant period it had ever seen.

PDF

___

Bala, Mirza, “İsfahan”, İ.A., İstanbul, 1950, C. 5, s. 1068-1072.
Barthold, W., Tezkire-i Coğrafya-i Tarihî İran, Tahran, İttihâdiye Basımevi, Birinci Baskı, 1308.
Beksaç, A. Engin, “İsfahan (Mimari)”, DİA, İstanbul, 2000, C. 22, s. 502-504.
Eroğlu, Muammer, “Çevgân”, İ.A., İstanbul, 1993, C. 3, s. 388-389.
Farmayan, H.F., The Beginnings of Modernization in Iran: The Policies and Reforms of Shah Abbas I (1587-1629), Salt Lake City, Utah, Middle East Center University Of Utah, 1969.
Herbert, Thomas, Some Yeares Travels Into Divers Parts Of Asia And Afrique, London, 1638.
İskender Bey Münşî, Tarih-i Âlem Ara-i Abbasi, Çev: Ali Genceli, İstanbul, TTK, 1945, C. 2, Kısım 1.
Karamanly, H.M., “XVI.-XVIII. Yüzyıllar Osmanlı-Safevi Savaşları”, Osmanlı, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 1999, C. 1, s. 502-508.
Kazvinî, Ebu’l-Hasan, Fevâidü’s-Safeviyye, Müessese-i Mütâlaât ve Tahkikât-ı Ferhengi, Tahran, 1367.
Kelam, Ali Cevâhir, Coğrafya-i Tarihî İsfahan ve Culfa, İntişârât-ı İbn-i Sina, Tahran, 1348.
Le Strange, Guy., The Lands Of The Eastern Caliphate, Cambridge University Press, Cambridge, 1905.
McChesney, R.D., “Four Sources On Shah Abbas’s Building Of Isfahan”, Muqarnas, 1988, Sayı 5, s. 103-134.
Mihriban, M.N.E., Şah Abbas-ı Kebîr: Zendegi ve Neberdhâ-yi Kahramanı Bozorg-i Milli, Şirket-i Mütâlaât ve Neşr-i Kitâb-ı Parsa, Tahran, 1387.
Nesibli, Nesib, “Osmanlı-Safevi Savaşları, Mezhep Meselesi ve Azerbaycan” Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, C. 6, s. 893-898.
Özgüdenli, O. Gazi, Ortaçağ Türk-İran Tarihi Araştırmaları, Kaknüs Yayınları, İstanbul, 2006.
Özgüdenli, O. Gazi, “İsfahan”, DİA, İstanbul, 2000, C. 22, s. 497-502.
Pâzûki, Rıza, Târih-i İran Ez Moğol Tâ Afşâriyye, Şirket-i Çaphâne-i Ferheng, 1317.
Rezâyi, Abdülazim, Tarih-i Deh Hezar Sâle İran (Ez Silsile-i Gazneviyân Tâ İnkıraz-ı Safeviye, İkbal Yayınevi, Tahran, 1363, c. 3.
Roemer, H.R., “The Safevid Period”, The Cambridge History Of Iran, Cambridge University Press, Cambridge, 1986, C. 6
Savory, Roger, İran Asr-ı Safevi, Çev: Kambiz Azizi, Neşr-i Merkez, Tahran, 1374.
Sümer, Faruk, “Azerbaycan’ın Türkleşmesi Tarihine Umumi Bir Bakış”, Belleten, Ankara, TTK, 1957, C. XXI, s. 429-447.
Sümer, Faruk, “Safevi Tarihi İle İlgili İncelemeler: I. ve II. Abbas Devirleri”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı 69, s. 9-32, 1990.
Sykes, Percy, M., A History of Persia, London, Macmillan & Co. Ltd., C. II, 1915.
Teixeira, Pedro., The Travels of Pedro Teixeira With His Kings Of Harmuz And Extracts From His Kings Of Persia, İlave Notlarla İngilizceye Çeviren: William F. Sinclair, Donald Ferguson, London, 1902.