Meşkure YILMAZ

Kutup(suz!) Dünyada Türkistan'ın jeopolitiği ve giderek artan önemi

Türkistan, değişik kültür, dil ve dinden insanın yaşadığı büyük bir coğrafi alandır. Sovyetler Birliği dönemindeki Soğuk Savaş ta iki kutuplu bir dünya vardı. Kutbun bir tarafı Sovyetler Birliği, diğer tarafı ABD idi. Bu dönemde Türkistan Rusyanın kontrolü altındaydı. Sovyetler Birliğinin dağılmasıyla Türkistanda stratejik bir boşluk ortaya çıktı. Bu boşluk sonucunda Rusya, ABD, AB, Çin ve Türkiye arasında Türkistan üzerinde yeni bir mücadeleye başladı. Ayrıca 11 Eylül saldırısının ardından ABD- nin Afganistana müdahalesi üzerine olay farklı bir boyut kazanmış terörle mücadele de başlamıştır. Yine Afganistan kaynaklı uyuşturucu, insan ve silah kaçakçılığı da Türkistana gözlerin çevrilmesine neden oldu. AB, Türkistan devletlerinden insan hakları, demokrasi gibi konularda ilerleme kaydetmeyi bekleyerek ilişkilerini düzenlemeye çalışmaktadır. ABD de aynı şeyleri iddia ederek Afganistana ulaşabilmek için bu şartları zaman zaman görmezden gelmiştir. Bu makale 1991den sonra Türkistan jeopolitiğinin iki kutuplu dünyadan kutup(suz)! dünyaya nasıl ve neden çok fazla ülkenin dikkatini çektiğini anlatmaktadır.

The geopolitics of Turkestan and Its gradually increasing importance

Turkestan is a large geography where people with various culture, language and religion live. There was a bipolar world at the Cold Warin the period of Soviet Union. One end of this pole was SU and the other one was USA. In this period, Turkestan was under the control of Russia. With the collapse of Soviet Union, there became a strategic gap in the Turkestan. As a result of this gap, a new struggle was started between USA, EU, China and Turkey over the Turkestan. In addition, following the 9/11 attacks, the issue gained a different dimension appeared upon the USA invasion of Afghanistan and struggle against terrorism was initiated. On the other hand, Afghanistan based drug, human and arm trafficking brought about all the faces to turn upon the Turkestan. EU tried to repair the relations with the Turkestan countries by expecting improvements at such issues as human rights and democracy. Claiming similar things, USA underestimated these conditions in some occasions in order to reach Afghanistan. This article aimed at explaining how and why Turkestan geopolitics after 1991 attracted so much attention in a transfer from bipolar world to non-polar (!) world.

PDF

___

Birsel, Haktan, Avrasya Enerji Kaynaklarında Sınırsız ve Kontrolsüz Hâkimiyet, 2023, 15 Temmuz 2007.
Birsel, Haktan, Özbekistan, İstanbul 2005.
Blank, Stephan J., Çinin Askeri Gücü: Türkistan Üzerinde Gölge, 21. Yüzyıl, Nisan/Mayıs 2008.
Caşın, Mesut Hakkı, Rus İmparatorluk Stratejisi, ASAM Yayınları, Ankara 2002. Chsosudovsy, Micheal, Avrasya da Yeni Soğuk Savaş, www.keditor. org/yazilar_343.html
Çınar, Burak, ABD Dış Politikasında Türk Jeopolitiği, 21. Yüzyıl, Ocak 2010.
Çomak, Hasret, Gökalp, Ayşegül, 2010lu Yıllarda Şangay İşbirliği Örgütünün Geleceği ve Türkiye, II. Uluslararası Sovyet Bilimciler Kongresi, 22-24 Ekim 2008 Bişkek/Kırgızistan, Kongre Kitabı, Kocaeli 2009.
Davutoğlu, Ahmet, Stratejik Derinlik-Türkiyenin Uluslararası Konumu, Küre Yayınları, İstanbul 2001.
Ekrem, Erkin, Çinin Türkistan Politikası: Şangay Beşlisinden İşbirliği Örgütüne, Stratejik Analiz, Sayı: 16, Ağustos 2011.
Erdoğan, Murat, Avrupa Birliğinin Türkistan Politikaları, Rapor, Hoca Ahmet Yesevi Üniversitesi Türk-Kazak Üniversitesi, Ankara 2011.
Eslen, Nejat, ABDnin Jeostratejik Hataları, Jeopolitik, Yıl: 3, Sayı: 10, Bahar 2003.
Eslen, Nejat, Yeni Soğuk Savaş Dönemi mi? Radikal, 6 Mayıs 2006.
Hatipoğlu, Esra, Avrupa Birliği-Türkistan İlişkilerinde Yeni Bir Stratejiye Doğru (mu)?, Türkistan ve Kafkas Araştırmaları, Cilt: 3, Sayı: 5, 2008. http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&Art icleID=779550&CategoryID=99, Erişim: 06.05.2006.
İlhan, Suat, Türkiyenin Jeopolitik Konumu ve Türk Dünyası, Ankara 1999.
Kang, Daekeun, Türkistanda Radikal İslam Hareketleri ve Terörizm, Atılım Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2010.
Kantörün, Ufuk, Bölgesel Enerji Politikaları ve Türkiye, Bilge Strateji, Cilt: 1, Sayı: 3, Güz 2010.
Kara, Abdulvahap, Türk Dünyasında İş Birliği Sürecinde Ortak Dil ve Alfabenin Önemi, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Yıl: 33, Cilt: 97, Sayı: 193, Temmuz-Ağustos 2011.
Karluk, Sadık Rıdvan, Küreselleşen Dünyada Avrupa Birliğinin Türkistan Ülkeleriyle Olan İlişkiler ve Bölgeye Yönelik Stratejileri, bildiri.anadolu.edu.tr/papers/bildirimakale/1073_b220p82.html.
Kireççi, M. Akif, Türk Cumhuriyetlerinin Bağımsızlıklarının 20. Yılında Amerika Birleşik Devletlerinin Türkistan Politikaları, Ankara 2011.
Oğan, Sinan, Özbekistanda Yeşil Devrim Sancıları, http://www.turksam.org/tr/a364.html.
Özdağ, Ümit, SSCBden Rusya Federasyonuna (1853-1993), Avrasya Dosyası, Sayı: 4, Cilt: 3, Kış 1996.
Shilibekova, Aigerim, Kazakistan Türkistan Güvenliği İçin Kilit Ülke Olabilir mi?, 21. Yüzyıl, Nisan/Mayıs/Haziran 2008.
Süar, Fulya, Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Avrupa Birliği-Türkistan İlişkileri: Enerji Sektörü Bağlamında Bir Değerlendirme, Ankara Üniversitesi Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2011.
Şen, Cihangir Gürkan, Rusya Türkistana Geri mi Dönüyor?, Stratejik Analiz, Cilt: 1, Sayı: 2, Haziran 2000.
Yavuz, Celalettin, Küresel ve Bölgesel Jeopolitik Oyuncuların Karadeniz Stratejileri, 2023, Sayı: 84, 15 Nisan 2008.
Yılmaz, Meşkure, Türkistanda ABD Üsleri, http://www.21yyte.org/tr/yazi5386-ORTA_ASYADA_ABD_USLERI.html, 31.08.2010.
Yılmaz, Meşkure, Türklerin Dünyası, Ankara 2010.
Yılmaz, Meşkure, Türkiyenin Türkistan Politikasında Eksen Kayma- sı Var mı?, 21. Yüzyıl, Sayı: 16, Nisan 2010.