HAYDARPAŞA’DA ÂBİDEVÎ ESER: MEKTEB-İ TIBBİYE-İ ŞÂHÂNE

II. Abdülhamit tarafından Haydarpaşa’da inşa ettirilen Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne binası Osmanlı tıbbı ve mimarlığı bakımından büyük önem taşır. Haydarpaşa Tıbbiyesi Üsküdar’ın en değerli yapılarından biri olmakla birlikte tarihteki yeri yeterince araştırılmamıştır. Bu çalışmada, Tıbbiye’nin Demirkapı’dan Haydarpaşa’ya nakil sebepleri, Tıbbiye Mektebi ve kliniklerinin Haydarpaşa’da inşası ve yerleşimi ile Tıbbiye’nin yeniden İstanbul’un Rumeli yakasına taşınmasıyla ilgili konular ana kaynaklara dayanılarak ele alınmaktadır. Haydarpaşa Tıbbiyesi’nin nakli konusunda yapılan tartışmalarda mektebin ve kliniklerinin yer aldığı Üsküdar bölgesinin İstanbul’daki konumuyla ilgili görüşlere dikkat çekilmektedir. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde bulunan Yıldız Albümleri’nden seçilen fotoğraflar, binanın konumunu gösteren haritalar ve günümüz fotoğrafları eşliğinde binanın çevresindeki diğer tarihi sağlık yapılarıyla birlikte yeniden değerlendirilmesi konusu da gündeme getirilmiştir.

A Monumental Building At Haydarpasa: The Royal Medical School

The Royal Medical School “Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne” building founded at Haydarpasa in Üsküdar by Sultan Abdülhamit The 2nd is significant in respect to both Ottoman history of medicine and architecture. However, the history of the Haydarpasa Medical School has not been studied in detail. In this study, information and arguments about moving the Medical School from Demirkapi on the European side to Haydarpasa on the Anatolian side of Istanbul, construction of the school building and clinics and moving the school back to the European side of Istanbul are discussed. Attention is drawn to the argument related with Uskudar as a rural district of Istanbul in early 20th century, proposed as a justification in discussions about moving the Medical School back to the European side of Istanbul. A present day evaluation about the function of the Haydarpasa Medical School building, together with the neighboring historical buildings is opened to discussion. Photographs of the monumental Medical School building reproduced from the Yıldız Albums kept in the Rare Books Library of Istanbul University, maps depicting the surrounding historical hospitals and today’s photographs of the area are presented to guide the consideration of the authors.

PDF

___

AR, Bıdak: Aydınlanma-Kemalizm-Modern Cumhuriyet, Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Anabilim Dalı, Ankara, 2011.
ATAÇ, Adnan: Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nin Kuruluşu, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Sayı: 87, Ankara, 1996.
BEDIZEL, Aydın Zülfikar: “Tıbbiye’nin Haydarpaşa’dan İstanbul’a Nakline Dair”, V. Türk Tıp Tarihi Kongresi Bildirileri, Ankara, 1998.
BATUR, Afife: “Schools For Medical Sciences And Hospital Buildings Designed By Italian Architect R. D’Aronco”, 38. Uluslararası Tıp Tarihi Kongresi Bildirileri Kitabı, Ed. N. Sarı ve ark., TTK Yay., XXVI, Dizi-Sayı: 14b, C. III, Ankara, 2005.
Besim Ömer [Akalın]: “Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne”, Nevsal-i Afiyet, 3. sene, İstanbul, 1904.
DÖLEN, Emre: Türkiye Üniversite Tarihi 3: Darülfünun’dan Üniversite’ye Geçiş (Tasfiye ve Yeni Kadrolar), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul, 2010.
EKDAL, Müfit: Tıbhaneden Numuneye: Bir Temel Sağlık Kuruluşumuzun Varlığında Türk Tıp Tarihi, Zafer Matbaası, İstanbul, 1982.
ERDEMIR, Ayşegül Demirhan: Haydarpaşa Tıp Fakültesi’nin (1903- 1933) Türk Tıp Tarihindeki Yeri ve Bazı Orijinal Belgeler, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, (ayrı baskı), 1992.
İHSANOĞLU, Ekmeleddin: Darülfünun: Osmanlı’da Kültürel Modernleş- menin Odağı, İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA) Yayını, İstanbul, 2010.
ROBERT, Rieder Pascha: Für die Türkei, Bd.II.1. Die neue Militärmedizinschule Haidar-Pascha, Jena, 1904.
SARI, Nil: “Mekteb-i Tıbbiye (1827-1909)”, Kuruluşundan Günümüze Cerrahpaşa Tıp Fakültesi (1827-1967-2007), (Ed.: N. Sarı, Z. Özaydın, B. Akgün), Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul, 2009.
SARI, Nil - AKGÜN, Burhan - KURT, Ü. Emrah: Kuruluşundan 1933 Reformuna Fotoğraflarla Darülfünun Tıp Fakültesi, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti ve İstanbul Üniversitesi Yayını, İstanbul, 2011.
ÖZBAY, Kemal: Türk Asker Hekimliği Tarihi ve Asker Hastaneleri, C. II, İstanbul, 1976.
TOPUZLU, Cemil: “Tıbbiyenin Haydarpaşaya Nakli Mes’elesi Üzerine”, Tıb Dünyası, 14(5), 1941.
TOPUZLU, Cemil: İstibdat-Meşrutiyet-Cumhuriyet Devirlerinde 80 Yıllık Hatıralarım, Güven Yayınevi, İstanbul, 1951; 2. baskı, yayına hazırlayan: Hüsrev Hatemi - Aykut Kazancıgil, İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayını 296, İstanbul, 1982.
ULUDAĞ, Osman Şevki: “Tıbbiye’nin Haydarpaşa’ya Nakli”, Tıb Dünyası, 14/3, 1941.
ULUDAĞ, Osman Şevki: “Tıbbiye’nin Haydarpaşa’ya Nakli”, Tıb Dünyası, 14/4, 1941.
UNAT, Ekrem Kadri - SAMASTI, Mustafa, Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye (Sivil Tıp Mektebi 1867-1909), İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayını No. 155, İstanbul, 1990.
ÜNVER, Ahmed Süheyl: “Tıp Fakültesi Haydarpaşa’ya Nasıl Naklolundu?”, Tıp Tarihimiz Yıllığı, İstanbul, 1966.
YILDIRIM, Nuran: İstanbul’un Sağlık Tarihi, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti ve İstanbul Üniversitesi Yayını, İstanbul, 2010.