Meşkure YILMAZ

ATATÜRK'ÜN İLK SİVİL BAŞVEKİLİ CELAL BAYAR DEVLETÇİ MİYDİ? (1937-1939)

Celal Bey'in reji ve banka memuru olarak başladığı çalışma hayatı İttihat ve Terakki'nin Kâtibi Mes'ulluğu ile devam etmiştir. Milli Mücadele yıllarının 'Galip Hocası', son Osmanlı Mebusan Meclisi'nin Saruhan Mebusu'dur. İstanbul'un işgaliyle Mustafa Kemal'in daveti üzerine TBMM'ne katılmıştır. İş Bankası'nı kurmuş, Mübadele İmar ve İskân Vekilliği ve iki kez İktisat Vekilliği ile başvekillik yapmıştır. Celal Bey'in özellikle ikinci İktisat Vekilliği yılları hem Türkiye'de hem de dünyada değişen şartlardan dolayı çeşitli ekonomik sistemlerin tartışıldığı bir dönem olmuştur. Türkiye'nin Sovyetler Birliği'nden sonra planlı ekonomiyi ilk uygulayan ülke olması beraberinde devlet müdahalesi ve özel sektörün teşebbüs hürriyeti tartışmalarını da beraberinde getirmiştir. İşte bu şartlarda devletçilik ve kimin ne kadar devletçi olduğu hep tartışılmıştır. Tartışılan kişilerden birisi de Celal Bayar'dır. Bayar'ın devletçiliği tartışılırken ülke ve dünya şartları da dikkate alınmıştır.

Was Celal Bayar, The First Civilian Prime Minister Of Atatürk, A Statist? (1937-1939)

Starting his business carries as a film director and a bank officer, Celal Bey carried it on as the Managing Clerk of Ittihat ve Terakki (The Committee of Union and Progress). Known as Galip Hoca during War of Independence, Celal Bayar was the Saruhan Deputy of the Meclis-i Mebusan (Chamber of Deputies). He founded İş Bankası (Bank of Labor) and became the Minister of Exchange, Public Works and Housing, the Minister of Economy for the first time and finally the Prime Minister. His second office year in theMinistry of Economy was a period when various economic systems werediscussed because of changing conditions both in Turkey and in the world.The fact that Turkey was the second country to apply a planned economyafter Soviet Union brought about some debates of state intervention andentrepreneurship freedom of private sector. In these conditions, statismand the issue of who is the most statist person and how much statist he iswere discussed the most. One of the mostly debated people was Celal Bayar.In the discussions of Bayar's statism, nation's and world conditionswere taken into consideration.

PDF

___

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, Cilt: 3, İstanbul, 1990.
Akşam, "İktisat Vekâletine Ecnebi Mütehassıslar Geliyor", 2 Kasım 1932.
Akşam, "Mütehassıslar: İktisat ve Maliye İçinde Birer Mütehassıs Getirilmesi Muhtemel", 15 Eylül 1932.
ATALAY, Mustafa: Celal Bayar ve Hayatı, Ankara, 1958.
Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, (Derleyen: Nimet Arsan), Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları, Cilt: I, Ankara, 1981.
BAŞAR, Ahmet Hamdi: Atatürk'le Üç Ay, İstanbul, 1945.
Başvekil İsmet Paşa, "Fırkamızın Devletçilik Vasfı", Kadro, Sayı: 22, Teşrinievvel, 1933.
BAYAR, Celal: Ben de Yazdım, Cilt: 5, İstanbul, 1967.
BILMEZ, Burhaneddin: Galip Hoca Komitacı Celal Bayar, 2. Baskı, ART Basın Yayın, Ankara, 2008.
BORATAV, Korkut: 100 Soruda Devletçilik, Gerçek Yayınevi, Yelken Matbaası, Ankara, 1974.
BORATAV, Korkut: Türkiye'de Devletçilik, İmge Kitabevi Yayınları, 2. Baskı, Ankara, 2006.
BOZDAĞ, İsmet: Bilinmeyen Yönleriyle Celal Bayar, Türk Milletine Vasiyeti, Emre Yayınları, İstanbul, 2005.
BOZDAĞ, İsmet: Bitmeyen Kavga, Emre Yayınları, İstanbul, 1993. CHF Programı, Mayıs 1935.
ÇAVDAR, Tevfik: Türkiye'de Liberalizm (1860-1990), Özkan Matbaası, Ankara, 1992.
GOLOĞLU, Mahmut: Türkiye Cumhuriyeti, Ankara, 1971.
GÖKAY, Fahrettin Kerim: Meşrutiyet'in Ünlüleri ve Sayın Celal Bayar'a Armağan, İstanbul, 1982.
GÜRER, Turgut: Atatürk'ün Yaveri Cevat Abbas Gürer, 2. Baskı, Kasım, 2006.
KOCABAŞOĞLU, Uygur: Türkiye İş Bankası Tarihi, İş Bankası Kültür Yayını, İstanbul, 2001.
KOÇAK, Cemil: Erişim: http://www.aktifhaber.com/ataturk-ve-inonunun-yollari-nasıl-ayrildi-496009h.htm KURUÇ, Bilsay: Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1987.
KUTAY, Cemal: "Celal Bayar", Yol Dergisi, (tarihsiz), İstanbul. KUTAY, Cemal: "Üç Devirdeki Gerçek Yeri", 100 Yaşında Celal Bayar'a Armağan, İstanbul, 1982.
MAZICI, Nurşen: Belgelerle Atatürk Döneminde Muhalefet (1919-1926), Dilmen Yayınevi, İstanbul, 1984.
MAZICI, Nurşen: Celal Bayar (1937-1939), Der Yayınları, İstanbul, 1996.
LEWIS, Bernard: Modern Türkiye'nin Doğuşu, TTK Basımevi, Ankara, 1988.
ÖZALP, Kazım: Milli Mücadele I, 1919-1922, 3. Baskı, TTK Basımevi, Ankara, 1988.
SAĞLAM, Dündar: "Devletçilik İlkesinin Gelişmesi ve Günümüzdeki Sonuçları", Erişim: http://ekonomikyaklasim.org/pdfs2/EYD_V02_N04_ A04.pdf.
SARAY, Mehmet: Celal Bayar'la Son Röportaj, İstanbul, 2013.
SERIN, Necdet: Türkiye'nin Sanayileşmesi, Sevinç Matbaası, Ankara, 1963.
ŞAHINGIRAY, Özel: Celal Bayar'ın Söylev ve Demeçleri 1921-1938 (Ekonomik Konulara Dair), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 1999.
ŞAKIR, Ziya: "Celal Bayar", 100. Yaşında Celal Bayar'a Armağan, İstanbul, 1952.
ŞENŞEKERCI, Erkan: Türk Devriminde Celal Bayar, Alfa Yayınları, İstanbul, 2000. TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt: 8, Celse 3, 24.2.1337.
TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt: 3, İçtima 49, Celse 1, 15.8.1336.
TANSEL, Selahattin: Mondros'tan Mudanya'ya Kadar, Cilt: I, MEB, İstanbul, 1991. TBMM Gizli Celse Zabıtları, 9.5.1920, (Devre I, İçtima I, 9 Mayıs 1336), Türkiye İş Bankası Yayınları, 1985.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, İçtima 1, Cilt: 1. TBMM Zabıt Ceridesi, 26.5.1937.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre V, Cilt: 20, İçtima 3, 8 Kasım 1937.
TBMM Zabıt Ceridesi, http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/ TBMM/d05/c020/tbmm05020003.pdf, 11 Kasım 1937.
TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt: X.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre I, Cilt 3, İçtima Senesi: 1.
Kırk Altıncı İçtima, http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/ TBMM/d01/c003/tbmm01003046.pdf TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt: 20, İçtima 1, s. 3.
TEKELI, İlhan - İLKIN, Selim: Uygulamaya Geçerken Türkiye'de Devlet- çiliğin Oluşumu, Bilge Kültür Sanat, İstanbul, 2009.
TURHAL, M. Akif: Atatürk Devrinde İktisadi Yapılaşma ve Celal Bayar (1920-1938), Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1987.
Ulus, 14 Eylül 1932.
Ulus, 22 Ağustos 1938.
TURGUT, Atatürk'ün Yaveri Cevat Abbas Gürer, 2. Baskı, Kasım 2006.
YILMAZ, Aslı, "Tasfiye Edilen Devletçilik ve Örgütlenme: Piyasacı Devletçilikten Piyasaya", Memleket Siyaset Yönetimi, Cilt: 3, Sayı: 2008/8.