RUS İŞGALİNDEN EVVEL HİVE HANLIĞI'NA GELEN RUS ASKER VE ELÇİLERİ

Hive Hanlığı Türkistan'da yaklaşık 400 yıl boyunca varlığını koruyan bir Türk devleti olarak birçok yabancı devletle siyasi münasebet kurmuştur. Hiç kuşkusuz bunlardan en önemlisi Rus Çarlığı idi. Zira Türkistan üzerinden doğu ile ticaretini genişletmek isteyen Rus Çarlığı I. Petro'dan itibaren Türkistan'ı ele geçirmeyi hedeflemiştir. Bunu gerçekleştirmek için istihbarat faaliyetleri daima ön planda olmuştur. Bu yüzden Ruslar XVIII-XIX. yüzyıllarda Hive Hanlığı'na müteakip defalar çeşitli temsilcilerini yollayarak bu devlet hakkında her türlü bilgileri toplamaya çalışmışlardır. Böylece Hive Hanlığı'yla ilgili bilgiler Rusya'da artmıştır. Bundan dolayı birçoğu elçilik raporu olan Hive Hanlığı ile ilgili Rus kaynakları bu devletin tarihinin öğrenilmesinde oldukça önemli hale gelmiştir. Nitekim bu makalenin amacı da XVIII. - XIX. yüzyıllarda Hive Hanlığı'na gelen Ruslar hakkında bilgi vermektir.

Russian Soldiers and Ambassadors Who Came To Khanate of Khiva Before The Russian Invasion

Khanate of Khiva has established political relations with many foreign governments as a Turkic state that already existed for about 400 years Turkistan. The most important of these was undoubtedly Russian Empire. Because Russian Empire who wanted to expand his trade with east across Central Asia, aimed to seize the Turkistan from the time of Peter I. Intelligence activities for accomplishing this aim have always been in the forefront. So the Russians have tried to collect every kind of informationabout Khanate of Khiva by sending several representatives back to back in18th and 19th centuries. Thence information has increased about Khanateof Khiva in Russia. Therefore, Russian sources about Khanate of Khivawhich most of them was embassy reports have become very important tolearn the history of this state. Indeed the purpose of the article is provideinformation about Russians came to Khanate of Khiva in 18th and 19thcenturies.

PDF

___

ALPARGU, Mehmet: "Türkistan Hanlıkları", Türkler, Ankara, 2002.
BARTOLD, V.V.: "K Voprosu o Bpadenii Amu-Dari v Kaspiyskoe More", Soçineniya, T. III, İzdatelstvo Nauka, Moskva, 1965.
BARTOLD, V.V.: İstoriya İzuçeniya Vostoka v Evrope i v Rossii, St. Petersburg, 1911.
BAZINER, F.: Naturwissenschaftliche Reise durch die Kirgisensteppe nach Chiwa, St. Petersburg, 1848.
BAZINER, F.: "Puteşestvie çerez Kirgizkie Stepi v Hivu v 1842-1843 gg." Doktora Filosofii Bazinera, No: 31, Turkestanskie Vedomosti, 1873.
BETGER, E.K.: "Samarskiy Kupets Danila Rukavkin i ego Karavan v Hivu v 1753 g.", İzvestiya Akademii Nauk Turkmen SSR, No: 6, 1952.
BLANKENNAGEL: "Putevıe Zametki Mayora Blankennagel o Hive v 1793-1794
gg. s Primeçaniyami V. Grigoreva V.", Vestnik Russkago Geografiçeskago Obşçestva, Ç. 22, St. Petersburg, 1858.
DANILEVSKIY, G.: "Opisanie Hivinskago Hanstva", Zapiski İmperatorskago Geografiçeskago Obşçestva, Kn. V., 1851.
Early Voyages and Travels to Russia and Persia by Antony Jenkinson and Other
Englishmen with Some Account of the First Intercourse of the English with Russia
and Central Asia by way of the Caspian Sea, Vol. I., Edited by: E. Delmar Morgan
and C.H. Coote, Printed fort he Hakluyt Society, London (t.).
HANIKOV, Y.V.: Poyasnitelnaya Zapiska k Karte Aralskogo Morya i Hivinskogo
Hanstva s ih Okrestnostyami, Zapiski İmperatorskago Geografiçeskago Obşçestva, Kn. V, 1851.
HAYIT, Baymirza: Türkistan Devletlerinin Millî Mücadeleleri Tarihi, 3. Baskı, TTK Yayınları, Ankara, 2004.
İstoriya Narodov Uzbekistana ot Obrazovaniya Gosudarstva Şeybanidov do Velikoy Oktyabrskoy Sotsialistiçeskoy Revolyutsii, İzdatelstvo AN UzSSR, Taşkent, 1947.
İVANOV, P.P.: Oçerki po İstorii Sredney Azii (XVI - Seredina XIX v.), İzdatelstvo Vostoçnoy Literaturı, Moskva, 1958.
JUKOVSKIY, S.V.: Snoşeniya Rossii s Buharoi i Hivoy za Poslednee Trehsotletıe, Petrograd, 1915.
KAYDALOV, E.: Karavan - Zapiski vo Vremya Pohoda v Buhariyu Rossiyskogo Karavana pod Voinskim Prikrıtiem v 1824 i 1825 Godah, Vedennıe Naçalnikom onogo Karavana nad Kupeçestvom Evgrafom Kaydalovım, 3 ç., Moskva, 1827-28. LEMM, B.F.: "Astronomiçeskie Opredeleniya na Beregah Aralskogo Morya", Zapiski Voenno-Topografiçeskie Delo, T. XI, Orenburg, 1848.
LEMM, B.F.: Astronomiçeskie Opredeleniya Astronoma v Ekspeditsii F. Begra v 1825 g., Zapiski Voennoe Topografiçeskoe Depo, I, Orenburg, 1837. LEVŞIN, A.: Opisanie Kirgiz-Kazaçih ili Kirgiz-Kaysatskih Ord i Stepey, T. I, St. Petersburg, 1832.
MILLER, G.F.: İzvestiya o Pesoçnem Zolote. Soçineniya i Perevodı o Polze i Uveselenii Slujayşçie, St. Petersburg, 1760; Pamyatniki Sibirskoy İstorii XVIII v., Kn. 2, St. Petersburg, 1885.
MOURAVIEV, N.N.: Voyage en Turcomanie et en Khiva, fait en 1819 et 1820 par capitane de I'Etat-major de la Garde de S. M. I'empereur des toutes les Russies. Contenant le journal de son voyage le recit de la mission dont il etait charg la relation de sa captivite dans la Khiva et la description geographique et historique du pays, Paris, 1825.
MURAVYEV, N.N.: Puteşestvie v Turkmeniyu i Hivu 1819 i 1820 Godah Gvardeyskogo Generalnogo Ştaba Kapitana Nikolaya Muravyeva, Poslannogo v sii Stranı dlya Peregovorov, Moskva, 1822.
Obroz Russkih Puteşestviy i Ekspeditsiy v Srednyuyu Aziyu Materialı k İstorii İzuçeniya Sredney Azii 1715-1856, Ç. I, İzdatelstvo Sagu, Taşkent, 1955. Obraz Russkih Puteşestviy i Ekspeditsii v Srednyuyu Aziyu 1856-1869, Ç. II, İzdatelstvo Sagu, Taşkent, 1956.
"Opisanie Puti ot Orenburga k Hive i Buharam s Prinadlajaşçimi Obstoyatelstvami Bıvşego pri Otpravlennom v 1753 g. iz Orenburga v te Mesta Kupeçeskom Karavane Samarskogo Kuptsa Danilı Rukavkina", Novosti Literaturı, Ç. 5, No: 34, 1823.
"Poezdka iz Orska v Hivu i Obratno, Soverşennaya v 1740-1741 Godah Poruçikom Gladışevım i Geodezisom Muravinım, s Predisloviem Y.V. Hanıkova", Geografiçeskiya İzvestiya, St. Petersburg, 1850.
BEGR, L.S.: Aralskoe More, St. Petersburg, 1908.
Polnoe Sobranie Zakonov Rossiyskoy İmperii, T. 5, St. Petersburg, 1830. POPOV, A.: Snoşeniya Rossii s Hivoyu i Buharoyu pri Petre Velikom, iz IX-y Knijki Zapiski İmperatorskago Geografiçeskago Obşçestva, St. Petersburg, 1853. Poslannik Petra I na Vostoke Posolstvo Florio Beneveni v Persiyu i Buharu 1718-1725
Godah, Glavnaya Redaktsiya Vostoçnoy Literaturı İzdatelstva "Nauka", Moskva, 1986.
PUŞKIN, A.S.: İstoriya Petra Polnoe Sobranie Soçineniy, 4. İzd., T. 9, Leningrad, 1974.
RUKAVKIN, D.: "Opisanie Puti ot Orenburga k Hive i Buharam s Prinadlajaşçimi Obstoyatelstvami Bıvşego pri Otpravlennom v 1753 g. iz Orenburga v te Mesta
Kupeçeskom Karavane Samarskogo Kuptsa Danilı Rukavkina" - v Kn.: Moskovskiy Lyubopıtnıy Mesyatseslov na 1776 God., Moskva, 1776.
RUSSOV, S.: "Puteşestvie iz Orenburga v Hivu Samarskogo Kuptsa Rukavkina v 1753 Godu, s Priobşçeniem Raznıh İzvestiy o Hive s Otdalennıh Vremen do Nıne", Jurnal Minestrastva Vnutrennih Del, Ç. 34, Kn. 12, St. Petersburg, 1839. SAVELEV, P.S.: "Puteşestvie g. Bazinera çerez Kirgizskuyu Step v Hivu", Geografiçeskaya İzvestiya, No: 4 ve No: 5, St. Petersburg, 1849.
SEREBRENNIKOV, A.G.: Turkestan Kray. Sbornik Materialov dlya İstorii Zavoevaniya Turkestanskogo Kraya, T. III, Taşkent, 1912.
TERENTEV, M.A.: İstoriya Zavoevaniya Sredney Azii, T. I, St. Petersburg, 1906.
VELYAMINOV-ZERNOV, V.V.: İstoriçeskie İzvestiya o Kirgiz-Kaysakah i Snoşeniyah Rossii so Sredney Aziey so Vremeni Konçinı Abul-Hayr Han'a (1748-1765), Vıpiska iz Del, Hranyaşçihsya v Arhive Orenburgskoy Pograniçnoy Komissii, 2 T., Ufa, 1853-1855.
VESELOVSKIY, N.İ.: Oçerk İstoriko-Geografiçeskih Svedeniy o Hivinskom Hanstve ot Drevneyşih Vremen do Nastoyaşçego, St. Petersburg, 1877.
VESELOVSKIY, N.İ.: "Posolstvo v Hivu İvana Matveeva Fedoteva i ego Stateynıy Spisok Prebıvaniya v Hive 1669-1670 g.", No: 20, Turkest. Vedom. 1882 g. ZALESOV, N.: "Posolstvo v Hivu Kapitana Nikiforova v 1841 Godu", Voennoy Sbornik, No: 11, 1861.
ZALESOV, N.: "Posolstvo v Hivu I Buharu Polkovnik İgnateva v 1858 g.", Russkiy Vestnik, T.91, 1871, No: 2 ve 3, s. 42-82, 421-474.
ZIYAYEV, Hamid: Türkistan'da Rus Hâkimiyetine Karşı Mücadele (XVIII. - XX. Asır Başları), Çev. Ayhan Çelikbay, TTK Yayınları, Ankara, 2007.