SOYLULAŞAN GELENEKSEL DOKULARDA KORUMA: ALAÇATI’DA YAŞANAN DÖNÜŞÜMÜN MEKANA VE KORUMA SÜREÇLERİNE ETKİLERİ

Çeşme Yarımadası’nın tarihi yerleşmelerinden birisi olan Alaçatı, 2000 yılına kadar Ege Bölgesi’nin tipik mübadele kasabası kimliğini taşımakta iken, yükselişe geçen turizm sektörü paralelinde bir soylulaşma süreci yaşamıştır. Bu çalışma, Alaçatı’da yaşanan dönüşümün mekansal yapıya ve geleneksel dokunun korunma çalışmalarına ne yönde etki ettiğini araştırmayı amaçlamaktadır. Araştırma kapsamında, Alaçatı’da değişimin nasıl ve ne zaman başladığını anlamak üzere, yakın geçmişte yerleşim için geliştirilen plan, proje, yatırım ve etkinlikler kronolojik olarak aktarılmış, ardından dönüşümün mekânsal etkilerinin ortaya konması amacıyla; yerleşim lekesinin genişleme durumu, arazi kullanım özelliklerindeki değişimler, plan kararları ve koruma-onarım çalışmaları incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda; turizm sektörünün gelişimi sürecinde yerleşmenin mekansal özelliklerinde yaşanan değişimler ve yerleşimin özgün tarihsel dokusunu korumak üzere ortaya konulan çalışmalar, koruma ve planlama ilkeleri çerçevesinde değerlendirilmiştir. Değerlendirmeler; Alaçatı’da yaşanan koruma deneyiminin, işlev değişiklikleri, izinsiz onarımlar ve bütünleşik koruma yaklaşımı kapsamında sorunlar taşıdığını ortaya koyar niteliktedir. Alaçatı’nın tarihsel özelliklerinin bir dekor ve vitrin olarak ele alınmaya başlandığı, özellikle sosyal ve mekansal doku arasındaki ilişkisinin göz ardı edildiği görülmektedir.

CONSERVATION IN GENTRIFYING TRADITIONAL TISSUES: THE IMPACTS OF THE ON-GOING TRANSFORMATIONS IN ALAÇATI ON THE PLACE AND CONSERVATION PROCESSES

Alaçatı, one of the historical settlements of the Çeşme Peninsula, until the year 2000, while carrying the identity of the population exchange town of the Aegean Region, it is in a process of gentrification parallel to the developments in the tourism sector. This study aims to investigate how this transformation in Alaçatı influences the spatial structure and preservation of the traditional touches in the local architecture. Within the scope of the research, in order to understand how and when the change began in Alaçatı, plans, projects, investments and activities developed for settlement in the recent past have been transferred in chronological order, to reveal the spatial effects of transformation; expansion of the settlement spot, characteristics of the changes in land use, plan decisions and conservation-restoration works. At the end of the study; in the course of development of the tourism industry, the proposed changes in the spatial characteristics of the settlement and the work that was put forward by taking into account the preservation of the original historical heritage of the settlement, the conservation, and planning principles. The evaluation and reviews show that Alaçatı experienced problems with protection, functional changes, unauthorized repairs and within the approach to integrated protection. It appears that the historical features of Alaçatı have begun to be considered as a decor and a showcase and it seems that particularly the relation between social and spatial texture has been overlooked.

PDF

___

ACER, Ezgi. 2015. 2000 Sonrası Süreçte Turizm Eksenli Yeniden Yapılanmanın Kentsel Mekân Üzerindeki Etkileri: Alaçatı Kentsel Sit Alanı Örneği, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.

ALTINÇEKİÇ Funda, ÜNVERDİ Levent, KARATAŞ Neslihan, DOĞMUŞ Oytun, 2002. Çeşme Yarımadası Planlama ve Kentsel Risk Değerlendirmesi Planlama Stüdyosu Yayınlanmamış Raporu, Dokuz Eylül Üniversitesi. Mimarlık Fakültesi. Şehir ve Bölge Planlama Bölümü.

ANTROP Marc, 2005. “Why landscapes of the past are important for the future”, Landscape and Urban Planning 70 (2005) s:21–34.

ATİLLA Nedim, ÖZTÜRE Nezih 2005. Alaçatı Agrilia’dan Günümüze Bir Mübadele Kasabası, Öztüre A. Ş. Kültür Yayını, İzmir.

Australia ICOMOS. 1999. “The Burra Charter The Australia ICOMOS Charter for Places of Cultural Significance”, Australia.

ÇEKER Ali, BELGE Rauf. 2015, “İstanbul’da kentsel dönüşüm kapsamında gerçekleşen bir olgu: Soylulaştırma”, Coğrafya Dergisi/ 65. s: 77-86. İstanbul.

DALGAKIRAN Ahu, BAL Eylem. 2007. “Alaçatı’da Mekânsal ve Toplumsal Farklılıklar Üzerinde Yükselen Farklı Turizm Eğilimleri”, Ege Coğrafya Dergisi, 16/2007, s.53-67, İzmir.

GEZGİN, İsmail. 2012. “Alacaat’tan Alaçatı’ya Rüzgarlı Bir Köyün Hikayesi”, Sel Yayıncılık, İstanbul.

KARATOSUN BAHTİYAR, Müjgan. 2007. “Geleneksel Dokularda Yeni Yapı Tasarımı Pratiklerinin Alaçatı Örneğinin İncelenmesi”, Ege Mimarlık Dergisi, Mimarlar Odası İzmir Şubesi Yayınları, Mas Matbaacılık. s: 32-35. İzmir.

KİPER N., YILMAZ SAYGIN N., GÜÇER E., 2004. “Bir Stüdyo Çalışması, İYTE: Alaçatı Tarihi Yerleşim Alanı Koruma Projesi” Planlama Dergisi:2004/4 sayı:30, s:34-48. Ankara.

KOÇ, Ali. 2015. “İstanbul’da Yaşanan Mekânsal Dönüşümler Bağlamında Soylulaştırmanın Yeniden Konumlandırılması”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Ocak 2015 / Cilt: 5, Sayı: 1, Kırıkkale.

ÖZGÖNÜL Nimet, 2010. “Alaçatı’da Yaşam”, Ege Mimarlık Dergisi 72, H. İbrahim Alpaslan ve Tuba Çakıroğlu, Mimarlar Odası İzmir Şubesi Yayınları, Mas Matbaacılık, İzmir, 18-25.

ŞEN, Besime, 2005. “Soylulaştırma: Kentsel Mekanda Yeni Bir Ayrışma Biçimi”, İstanbul’da Kentsel Ayrışma Mekansal Dönüşümde Farklı Boyutlar, Yayına Hazırlayan:Hatice KURTULUŞ. s:127167. Bağlam Yayınları, İstanbul.

TEZCAN Melih, PENPECİOĞLU Mehmet, 2009. “Neo-liberal Kentleşme ve Kıyı Alanlarında Talan Rejimi İzmir Alaçatı Üzerine Bir Araştırma”. Şehir Plancıları Odası 33. Kolokyumu Kentleri Korumak ve Savunmak, Antalya, 501-522.

UÇAK, Eda. 2012. “Dynamıcs Of Gentrıfıcatıon In A Seashore Town: The Case Of Alaçatı, İzmir”, İzmir Yüksek Teknoloji Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.

VOS W, KLIJN J, 2000. “Trends İn European Landscape Development: Prospects For A Sustainable Future”, In: Klijn, J,Vos, W. (Eds.), From Landscape Ecology to Landscape Science. Kluwer Academic Publishers, pp. 13–30. WLO, Wageningen.

Alaçatı Koruma Amaçlı İmar Planı Notları. 2006.

Alaçatı Nüfus Verileri. TUİK. 2017.

İzmir 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu Arşiv Bilgileri, 01.07.1988 tarihli 422 nolu kararı.

İzmir 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu Arşiv Bilgileri, 09.02.1979 tarihli, A-1515 nolu kararı.

Venedik Tüzüğü, 1964. www.kultur.gov.tr/Genel/text/tr/YIGM/ PlanveFotograflar.pdf (Kültür ve Turizm Bakanlığı Resmi Web Sitesi)

Fotoğraflar ve Paftalar: Deniz Hekimoğlu tarafından çekilip, üretilmiştir.