Türk Tarihinde Askeri sağlık hizmetleri

Askeri sağlık hizmetlerinin temel amaçlarından biri, toplumlarda büyük yıkımlara neden olan savaşların neden olduğu acılar, sakatlıklar ve yaşam kayıplarının mümkün olduğu ölçüde engellenmesidir. Özellikle Türk tarihi açısından incelendiğinde, Osmanlı Devletinde sağlık hizmetlerinin personel ve hizmet süreçleri açısından kurumsal bir nitelik arz ettiği ve bu hizmetin devlet tarafından denetlendiği görülmektedir. Barışta ve savaşta yapılması gereken askeri sağlık hizmetlerinin temel bileşenlerinden olan halk sağlığı uygulamaları çok önem taşımaktadır. Bu uygulamalar barış zamanında en ince ayrıntısına kadar yöneticiler tarafından belirlenmeli ve bu doğrultuda hazırlıklar yapılarak uygulamaya geçirilmelidir.

The history of Turkish military health services

One of the main objectives of military health services is to prevent suffering, injuries and death caused by wars which lead to great destructions on societies as much as possible. If the subject is considered for Turkish history, it is noted that personnel and duty processes of health services had an institutional feature and that duty was controlled by the government at Ottoman Empire. Public health practices, as a main component of military health services at both peace and war, has great importance. These practices should be determined thoroughly at peacetime by managers and preparations in that direction should be done and implemented.

PDF

___

1. Turan O. Türk Cihan Hakimiyeti Mefkûresi Tarihi. İstanbul. Cilt 1, Boğaziçi Yayınları, 1995.
2. Ünver S. Tıp Tarihi, I ve II nci Kısımlar. İstanbul. 1943, s. 172-173.
3. Zeydan C. Medeniyeti İslamiye Tarihi. Cilt: III. İstanbul. İkdam Matbaası, 1913, s. 375.
4. Özbay K. Türk Asker Hekimliği Tarihi ve Asker Hastaneleri Tarihi, Cilt: I. İstanbul. Yörük Basımevi, 1976, s. 23-55.
5. Bayat AH. Tıp Tarihimizde Hekimbaşı Hayatizâdeler. Tıp Tarihi Araştırmaları. 1997; 6: 109-118.
6. Bayat AH. Osmanlı Devletinde Hekimbaşılık Kurumu ve Hekimbaşılar. Gevher Nesibe Bilim Haftası ve Tıp Günleri Bildirileri. Kayseri. 1982, s. 610-616.
7. Özcan A. Osmanlılarda Askeri Teşkilat. Osmanlı Ansiklopedisi, Cilt: 4. İstanbul. 1994, s. 77.
8. Ataç A. Osmanlı Devletinde Askeri Sağlık Hizmetleri. Osmanlı Devletinde Sağlık Hizmetleri Sempozyumu Kitabı. Eds.: Ak B, Ataç A. Ankara. Ajans-Türk Matbaası, 2000, s. 253.
9. Ünver S. Tıp Tarihi, I ve II nci Kısımlar. İstanbul. 1943, s. 172-173.
10. Gencer Aİ. İstanbul Tersanesinde Açılan İlk Tıp Mektebi, İ.Ü. Edebiyat Fak. Tarih Dergisi. 1977; 31: 301-310.
11. Terzioğlu A. Yeni Arşiv Kaynakları Işığında Gülhane ve Türk Tıbbının Gelişmesine Katkıları, Gülhane ve Cumhuriyetin Kuruluş Döneminde Türk Tıbbına Katkıları Simpozyumu Bildirileri. İstanbul. 1999, s. 14.
12. Ataç A. 14 Mart 1827de Açılan Tıp Okulunun Açılışı İle İlgili Dört Belge, Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları 2-3. İstanbul. 1996/1997, s. 242-257.
13. Terzioğlu A. Yeni Bulunan Kaynaklar Işığında Dr. K. A. Bernard ve Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane. V. Türk-Avusturya Tıbbi İlişkileri Simpozyumu Bildirileri. İstanbul. 1995, s. 78-91.
14. Frik F. Türkiyede Sağlık Hizmetlerinde Alman İlaçları, Türk Alman Tıbbi İlişkileri Sempozyum Bildirileri. İstanbul. 1981, s. 79.
15. Raynora MS, Cliff AD. The geographical spread of cholera in the Crimean War: epidemic transmission in the camp systems of the British Army of the East, 185455. Journal of Historical Geography. 2004; 30: 3269.
16. Süer HH. 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi Rumeli Cephesi. Ankara. Genelkurmay Basımevi, 1993.
17. Ataç A, Uçar M, Yiğitler C. Osmanlı Hasta ve Yaralı Askerlere Yardım Cemiyetinin 1877-78 Osmanlı Rus Savaşında Yürüttüğü Sağlık Hizmetleri. VIII. Türk Tıp Tarihi Kongre Kitabı. İstanbul. 2006, s. 347-366.
18. Akgün SK, Uluğtekin M. Hilal-i Ahmerden Kızılaya. Ankara. Beyda Basımevi, 2000, s. 97-106.
19. Ataç A, Uçar M. 1912 Yılında Yayımlanan Bir Belge Işığında Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyetinin Balkan Savaşında Yürüttüğü Sağlık Hizmetleri. VIII. Türk Tıp Tarihi Kongre Kitabı. İstanbul. 2006, s. 367-375.
20. Danişment İH. Osmanlı Tarihi Kronolojisi, 4. Cilt. İstanbul. Türkiye Basımevi, 1955, s. 388389.
21. Genelkurmay Başkanlığı. Balkan Harbi. Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Askeri Tarih Yayınları, Ankara. 1979, s. 426.
22. Genelkurmay Başkanlığı. Birinci Dünya Harbinde Kafkas Cephesi 3 ncü Ordu Harekatı, Cilt II. Ankara. Genelkurmay Basımevi, 1993, s. 730-732.
23. Genelkurmay Başkanlığı. Osmanlı Devri Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi. Cilt V, Kitap 3. Ankara. Genelkurmay Basımevi, 1980, s. 545-560.
24. Hoffman W. Sıhhiye Hidamatı. Çeviren; Hüseyin Hüsnü. İstanbul. Askeri Matbaa, 1920.
25. Kavur EŞ. Askeri Hekimliğin Sıhhiye Hizmetlerinde Bir Etüd. Dirim Dergisi. 1973; 4: 193-195.
26. Erdem G. Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Sağlık Hizmetleri. Genelkurmay Başkanlığı, Erzurum Mareşal Çakmak Asker Hastanesi, Seferde Sağlık Hizmetleri Sempozyum Kitabı. 2010, s. 10-25.
27. Erkanı Harbiyeyi Umumiye Riyaseti. Hidamatı Sıhhiyede Harb Tecrübeleri, Harbi Umumiden Alınan Bazı Malumat ve Tecrübeler. İstanbul. 6. Matbaa-i Askeriye, 1922.
28. Noyan A. Son Harplerde Salgın Hastalıklarla Savaşlarım. Ankara. Son Havadis Matbaası, 1956, s. 9.
29. Özdemir H. Salgın Hastalıklardan Ölümler; 1914-1918. Ankara. Türk Tarih Kurumu, 2005, s. 146.
30. Sağlam T. Büyük Harpte 3. Orduda Sıhhi Hizmet. İstanbul Askeri Matbaası. 1941.
31. Karatepe M, Kutlubay R. I. Dünya Savaşı Yıllarında Kayseride Sağlık Çalışmaları. IX. Türk Tıp Tarihi Kongresi Bildiri Kitabı. Ankara. Nobel Yayın, 2006, s. 350-353.