Ergenlerin sağlık denetim odağı algılama düzeyleri ve sağlık davranışlarına etkileri

Bu çalışmanın temel amacı, ergenlerin sağlık denetim odağı algılama düzeylerini, bu konuda ergenlere yapılacak eğitimin sağlık denetim odağı algılamalarına olan etkisini ve sağlık davranışlarına yansımasını belirlemektir. Araştırma lise 9. sınıfta 6 grupta yer alan 192 öğrenciyi kapsamaktadır. Üç grup (108 öğrenci) tesadüfi örnekleme ile müdahale grubu seçilmiş ve bu gruplara 4 ders saati sağlık denetim odağı konusunda ders anlatılmıştır. Kontrol grubu ise 84 öğrenciden oluşmaktadır. Sağlık davranışları ile ilgili 34 soruluk bir anket ve Çok Yönlü Sağlık Denetim Odağı Ölçeği (MHLOC), müdahale öncesinde ve sonrasında uygulandı. Sağlık Denetim Odağı konusunda yapılan eğitim öğrencileri iç sağlık denetim odağı algılarını yükseltmiş, şans ya da kaderci denetim odağı algısını azaltmıştır. Bu açıdan müdahale ve kontrol grupları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. İç sağlık denetim odağı bireylerin sağlıkları üzerindeki sorumluluk ve yönetme özelliklerinin temel kaynağıdır. Öğrencilerin sağlık davranışları ile sağlık bilgisi kazanma çabaları ve sağlık denetim odağı algıları arasında belirlenen ilişkiler iç sağlık denetim odağı algısı daha yüksek olan öğrencilerin sağlık konusunda daha fazla sorumluluk almaya istekli özellikle fiziksel egzersiz, sigara içme, diş fır ve sağlık için,çalama, tıbbi muayeneler gibi sağlık davranışları açısından daha aktif olduklarını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

İç-dış denetim, Ergen, Sağlık davranışı

Health locus of control perception of adolescents, and its effects on their health behaviours

Main objective of this study is to investigate the relationships between health locus of control perceptions and health behaviours of adolescents as well as the effectiveness of lectures on health locus of control to them. The subjects of our study are 192 students in 6 groups of the 9. Grade students of a high school. Three groups of 108 students were randomly selected as the experiment group who were subjected to 4 class-hours specific lectures on health locus of control. The rest 84 students constituted the control group. A 34-item questionnaire for health behaviours and the Multidimensional Health Locus of Control Scale (MHLOC), were filled by the students before and after the lectures. The lectures on health locus of control increased the perception of internal health locus of control of adolescents while decreasing chance health locus of control. The differences between experiment and control groups in this aspect were found to be statistically significant. Internal health locus of control is the main source for the increase of responsibility and management of individuals on their health. The relations that were detected between students’ health behaviours and information solicitation and their perceptions of health locus of control showed that the students with higher internal health locus of control are more eager to be responsible and active for their health, especially, for the health behaviours such as physical exercise, smoking, tooth-brushing, medical check-ups so on.

Keywords:

Internal-External Control, Adolescent, Health Behavior,

PDF

___

1. Adolesan Sağlığı ve Gelişimi Programı Rehber Kitabı. TC. Sağlık Bakanlığı AÇS/AP Genel Müdürlüğü, Unicef, 2002, Ankara. 2. Aydın Ö. “Denetim Odağı Farklı Olan Ergenlerin Problem Çözme Becerilerinin Karşılaştırılması”, Yüksek Lisans Tezi, 1999, Erzurum. 3. Bulut A. Cinsel Sağlık Bilgileri Eğitimi El Kitabı, İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı, 2000, İstanbul. 4. Gümüş H. “İçten ve Dıştan Denetimli Kişilerde Sağlıkla İlgili Tutumların İncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, 1999,Erzurum. 5. Harrison W, Lewis G, Satraka T. Locus of Control, Choice and Satistifaction with an Assigned Task.Journal of Research Personality, 1984; 18, 342-351 6. Kaptanoğlu S. “Gençlikte Riskli Davranışlar Araştırma Formunun, Uyarlama, Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması (Ankara İli Merkezi Örneği)”, Yüksek Lisans Tezi, 2002; Ankara. 7. Küçükbayır DG. “Sağlıkta ve Hastalıkta Kontrol Algısı Ölçeği”, Yüksek Lisans Tezi, 2000; Ankara. 8. Lacroix A, Assal JP. Therapeutic Education of Patients, VIGOT, 1998; Paris, 9. National School-based Youth Risk Behavior Survey Public-Use Data Documentation, 1999, http://www.cdc.gov/nccdphp/dash/yrbs/data reg.htm. 10. Nowicki SJr, Cooley E. The Roleof Locus of Control Orientation in Speed of Diskriminorting Facial Affect. Journal of Resarch Personality. 1990; 24. 389-397. 11. Rotter JB. Generalized Expectancies for Internal Versus External Control of Reinforcement. Psychologycal Monographs. 1966; 80, 1-28. 12. Rotter JB. Some Problems and misconceptions Related to the Construct of Internal Versus External Control of Reinforcement. Journal of Consulting Clinicial Psychology. 1975; 43, 56-67. 13. Reeh H, et al. “Adolescent Health: The Relitionship Between Health Locus of Control, Beliefs and Behavior”, Guidance & Counseling, 1998, Vol. 13 Issue 3, 23-7. 14. Tabak RS. Sağlık Eğitimi, Som-Gür Yayıncılık, 2000; Ankara. 15. Wallston KJ, Wallston KA. Multidimensional Health Locus of Control (MHLOC) Scales, Health Educ Mon . 1978; 6:160-70. 16. Yeşilyaprak B. “Lise Öğrencilerinin İçsel ya da Dışsal Denetimli Oluşlarını Etkileyen Etmenler”, Doktora Tezi, 1988; Ankara. 17. Steptoe A, Warne J. “Locus of Control and Health Behavior Revisited: A Multivariate Anaysis of Young Adults From 18 Countries.” British Journal of Psychology, 92, 2001; 659-672. 18. Kneckt MC, Syrjala AMH, Knuuttila MLE. ”Locus of Control Beliefs Predicting Oral and Diabetes Health Behavior and Health Status. Actc Odontol Scand. 1999;57:127-131. Oslo. 19. Zindler-Wernet P, Weis SJ. Health Locus of Control and Preventive Health Behaviour, Western Journal of Nursing Research, 1987; 9 (2).