KURUMDA ÇALIŞAN YAŞLI BAKIM ELEMANLARININ BAKIM YÜKÜNÜ ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN İNCELENMESİ

Günümüzde, yaşlı nüfusun artması ile birlikte nörodejeneratif hastalıkların ve demansın görülme sıklığı artmıştır.Dünya’da olduğu gibi Türkiye’de de yaşlı nüfus hızlı bir şekilde artış göstermektedir. Yaşlılara, çoğunlukla aile üyeleri, yakın dost ve akrabaları tarafından bakılsa da, evde bakımın yanında kurum bakımı önemli bir hizmet olarak sunulmaktadır. Yaşlılara kurum bakım hizmetini sunanların yaşadıkları duygu, düşünce ve sorunlar hizmetin kalitesini, yapısını ve içeriğini etkileyebilmektedir. Araştırma, Ankara’da Huzurevi ve Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezlerinde çalışan yaşlı bakım elemanlarının bakım yüklerini etkileyen faktörleri ve yaşadıkları sorunları belirlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma Ekim-Kasım 2014 tarihleri arasında gerçekleştirilmiş ve Ankara’da Huzurevi ve Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezinde çalışan 202 bakım elemanı araştırmaya dahil edilmiştir. Araştırmada yaşlı bakım elemanlarının bakım yükünü belirlemek için Zarit Bakım Verme Yükü Ölçeği (ZBVYÖ) kullanılmıştır. Araştırma kapsamındaki bakım elemanlarının ZBVYÖ’nden aldıkları ortalama puan 43’tür. Bu ölçekten alınabilecek en düşük puan 22 ve en yüksek puan 87 olduğu için (Range: 0-88) bakım elemanlarının bakım yüklerinin orta düzeyde olduğu söylenebilir. Kurum bakımı hizmeti sunan bakım verenlerin bakım yükleri üzerinde, yaşın ve işinden doyum alma durumunun etkili olduğu (p<0.05) ancak cinsiyetin, medeni durumun, eğitim durumunun, kıdemin ve gelirin ise etkili olmadığı saptanmıştır. Bakım verenler arasında; uyku düzensizliği, fiziksel yorgunluk, bel ağrısı, baş ağrısı, ülser ve gastrit türü rahatsızlıkların yoğun bir şekilde yaşandığı belirlenmiştir. Yaşlı bakımı özü gereği zor bir iştir.Bakım verenler psikolojik, sosyal, ekonomik ve sağlık açısından çeşitli sorunlarla karşı karşıya kalmaktadır.Yaşlı bakım hizmetlerinin kalitesinin artırılması için bakım verenlerin yaşadığı sorunların giderilmesi, bakım sürecinde desteklenmesi ve güçlendirilmesi yaşlılara sunulacak bakımın kalitesi üzerinde etkin bir rol oynayabilir.

Anahtar Kelimeler:

Yaşlı Refahı, Yaşlı Bakım Personeli, Bakım Yükü, Bakım Veren, Gerontolojik Sosyal Hizmet Uzmanı

Investigation of the Factors Influence of Care Burden of the Elderly Care Personnel in the Institution

Today, with the increase in the elderly population, the incidence of neurodegenerative diseases and dementia has increased. In Turkey, as in the world, aging population is increasing rapidly. While elderly people are mostly looked after by family members, close friends and relatives, institutional care is also offered as an important service besides home care. The feelings, thoughts and problems experienced by the care givers working at institutions can affect the quality, structure and content of the service. The research was carried out to determine the factors affecting the burden of care givers working in the Nursing Home and Elderly Care and Rehabilitation Centres in Ankara and the problems they experience. The study was carried out between October and November 2014 with 202caregivers working in the Nursing Home and Elderly Care and Rehabilitation Center in Ankara. The Zarit Care Burden Scale (ZCBS) was used to determine the care load of elderly care givers in the study. The average score of the care givers in the survey is 43 from ZCBS. Since the lowest point to be taken from this scale is 22 and the highest score is 87 (range: 0-88), it can be said that the work loads of the care givers are moderate. It was determined that the age and job satisfaction were effective (p <0,05) whereas gender, marital status, education status, seniority and income were not effective on their work load. It is observed that many care givers suffered from sleep disturbance, physical fatigue, back pain, headache, ulcer and gastritis. Elderly care is a difficult task due to the essence. Caregivers are faced with various problems in terms of psychological, social, economic and health. Solving the problems experienced by caregivers and supporting and strengthening the care process can play an active role to increase the quality of care presented to the elderly.

Keywords:

Elderly Welfare, Elderly Care Giver, Care Burden, Caregiver, Geriatric Social Worker,

PDF

___

Akgün, S., Bakar, C., ve Budakoğlu, İ. (2004).Dünya’da ve türkiye’de yaşlı nüfus eğilimi, sorunları ve iyileştirme önerileri.Türk Geriatri Dergisi. 7, 2: 105-110.
Akpınar, B. (2009). Alzheimer hastalığı olan bireye bakım verenlerin cinsiyetinin bakım veren yükü üzerine etkisi.(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim dalı, İzmir, ss: 10-26.
Barber, G. (1986). Correlates of job satisfaction among human service workers.Administration in Social Work. 10, 25-38.
Bond, M.J., Clark, M.S., ve Davies, S. (2003).The quality of life of spouse dementia caregivers: changes associateed with yielding to formal care and widowhood. Social Science and Medicine. 2385-2395.
Carrilio, T., ve Eisenberg, D. (1984).Using peer support to prevent worker burnout.Social Work. 65, 307-310.
Çelik, B. (2011). Yaşlılık döneminin psikolojik özellikleri. TSK Ankara ÖBM Hizmet İçi Eğitim Semineri Ders Notları Mart, Ankara.
Çiçek, Z. (2012). Parkinson hastalığı olan bireye bakım verenlerin algıladıkları sosyal destek ile bakım yükü arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı İzmir s: 12-28.
Çimen, M., Şahin, B., Akbolat, M., ve Işık, O. (2012). Özel bakım merkezinde çalışan personelin tükenmişlik ve iş doyum düzeylerine yönelik bir çalışma. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 3, 1: 21-31.
Duggleby, W. D., Swindle, J., ve Peacock, S. (2011). A mixed methods study of hope, transitions, and quality of life in family caregivers of persons with Alzheimer's disease.BMC Geriatrics.11: 88.
Farber, B. (1983). Introduction: A critical perspective on burnout. İçinde B. A. Farber (Ed.), Stress and Burnout in the Human Service Professions (1-22). New York: Pergamon Press.
Freudenberger, H. J. (1975). The staff burnout syndrome in alternative institutions.psychotherapy: Theory, Research and Practice. 12, 73-82.
Gürbüz D., Erdem E.(2009). Kronik böbrek yetmezliği olan çocukların ebeveynlerinin depresyon düzeyleri ve stresle başa çıkma tarzları, 2.Ulusal ve1.Uluslararası Akdeniz Pediatri Hemşireliği Kongresi Bildiri Kitabı.
Hunt, C.K. (2003). Concepts in caregiver research. J Nurs Scholarsh, 35 (1): 27-32.
İnci, F. H. (2006).Bakım verme yükü ölçeği’nin türkçe'ye uyarlanması, geçerlilik ve güvenilirliği.(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Pamukkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
Iordanou, P., Koutavas, S., Koulierakis, G., Babatsikou, F., Kroustalli, E. and Tarpatzi. K.(2009).Syndrome of professional burn out in home service for elderly. www.hsj.gr – Health Scıence Journal. 3: 232-241.
Işıkhan,V. (2010). Sosyal Hizmet ve Tükenmişlik. Vizyon Matbaacılık, Ankara.
Işıkhan,V. (2017). Stres Yönetimi: Tükenmişlikten Mutluluğa, Nika Yayınları. Ankara.
Kalav, S. (2011).İnme tanısı almış hasalara bakım veren aile üyelerinin bakım verme yükü ile yaşam kaliteleri arasındaki ilişki, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, Mersin Üniversitesi, s: 28-33.
Kılıç, A, ve Taşcı N. S. (2005).65 Yaş üstü bireylere bakım verenlerin yaşadıkları sorunların belirlenmesi.Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 14 (Ek Sayı) 30-6.
Malak, A., ve Dicle, A. (2008).Beyin tümörlü hastalarda bakım verenlerin yükü ve etkileyen faktörler.Türk Nöroşirürji Dergisi. 18 (2):118-21.
Martin, U., ve Schinke, S.P. (1998). Organizational and individual factors influencing job satisfaction and burn-out of mental health workers.Social Work in Health Care.28 (2), 51-62.
Maslach, C., ve Jackson, S. (1981).The measurement of experienced burnout.Journal Health Human Resources Administration. 17 (2), 189-212.
McCullagh, E., Brigstocke, G., Donaldson, N., Kalra, L. (2005). Determinants of caregiving burden and quality of life in caregivers of stroke patients.Stroke.36 (10): 2181-6.
Olsson, K., ve Ek, A. (2002).Transition: how the concept has been used in nursing science. Theoria, Journal of Nursing Theory, 11(4): 4-12.
Özçakar, N., Kartal, M., Dirik, G., Tekin, N., ve Güldal, D. (2012). Burnout and revelant factors in nursing staff: what effects the staff working in an eldery nursing home. Turkish Journal of Geriatrics. 15 (3): 266-272.
Roy, R (2006). Chronic Pain and Family: A Clinical Perspective. Springer, New York, Editor, Roy, R. 6; ss. 4-15.
Şahin, E.M., ve Yalçın, B.M. (2003). Huzurevinde veya kendi evlerinde yaşayan yaşlılarda depresyon sıklıklarının karşılaştırılması. Türk Geriatri Derg. 6 (1): 10-13.
Şahin, Z. A., Polat, H., ve Ergüney, S. (2009).Kemoterapi alan hastalara bakım verenlerin bakım verme yüklerinin belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi.12 (2):1-9.
Takeda, F., Ibaraki, N., Yokoyama, E., Miyake, T., ve Ohida, T. (2005).The relationship of job type to burnout in social workers at social welfare offices.J Occup Health. 47, 119-125.
TÜİK .(2016). İstatistiklerle Yaşlılar.Mart, Ankara.
Vellone. E., Piras, G., Talucci, C., ve Cohen, M. (2008). Quality of life for caregivers of people with alzheimers disease. Journal of Advanced Nursing.61 (2): 222-231.
World Health Organization. (2011). Global Heath and Ageing. ILO Genova.
Yacı, Ö. (2011). Çeşitli evrelerdeki alzheimer hastalarına bakım veren yakınlarındaki bakıcı yükü ve depresyonun karşılaştırılması, (Yayınlanmamış Bilim Uzmanlığı Tezi), İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Psikiyatri Anabilim Dalı, İstanbul, ss: 7-51.
Yaşar, E. K. (2009). Yaşlıya evde bakım veren aile bireylerinin bakım yükü ve etkileyen faktörler,(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi, Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı, İzmir, ss: 15-18.
Yaşar, F. (2008).Kronik obstrüktif akciğer hastalığı olan bireylerin primer bakım vericilerinin gereksinimleri, bakım verme yükü ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi.(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Yılmaz, A., ve Turan, E. (2007).Alzheimer hastalarına bakım verenlerde tükenmişlik, tükenmişliğe neden olan faktörler ve başetme yolları.Türkiye Klinikleri J Med Sci. 27 (3): 445-54.
Zarit, S.H., On, N. K., Zarit, J.M. (1985). The Hidden Victims of Alzheimer’s Disease: Families Under Stress New York. New York University Press.