Koleksiyon Toplanmasından Müze Yapılarına Geçiş Aşamaları ve İlk Müze Okulu (İzzediniye) Açma Girişimi

İnsanoğlu, erken tarihlerden itibaren önemli eşyaları toplama ve saklama ihtiyacı içinde olmuştur. Eserlerin toplanması, korunması ve halka sunulması koleksiyonculuk anlayışından müze anlayışına giden yolu açmıştır. Neticede müzelerde yer alan hazineler de, aslında koleksiyonların ilk örnekleridir. Tarihte ortaçağ döneminde, kiliseler birer “koleksiyoncu” iken yerini sonradan soylulara bırakmıştır. Asıl “müze koleksiyonu” kavramı da Rönesans evresiyle önem kazanmıştır. 19.yüzyılda daha da önem kazanan ve bir çeşit “koleksiyon evi” olarak görebileceğimiz müzeler, Osmanlı topraklarında da aynı ihtiyaçlardan doğmuştur. Bu yüzyıllarda doğan Osmanlı müzeciliği, Osmanlı hükümeti tarafından “Müze-i Hümayun” adıyla anılmıştır. Osmanlı müzeciliğine geçiş aşamaları da;artan ve çoğalan hazineleri toplama ve saklama gereksinimini karşılamaya yönelik olmuştur. Sıra; bu müzelere ya da koleksiyon evlerine gerekli olacakdonanımlı elemanları yetiştirmeye gelmiştir. Neticede, 1875’te Osmanlı padişahı tarafından onaylanan bir tezkere ile “müzecilik ve eski eserler alanında uzman yetiştirmek” amacıyla bir müze okulu yani “Müzeyi Hümayun Mektebi-İzzediniye” açılması planlanmıştır. Böylelikle kazı yapabilecek, eser toplayabilecek ve bunları koruyabilecek kişiler (bir çeşit koleksiyoncu) yetişmiş olacaktır. Ancak bu okul, tüm çabalara rağmen eğitime başlayamamış ve sonrasında da yerini “Sanayi-i Nefise Mektebi”ne bırakmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Koleksiyon, Toplama, İzzediniye, Müze-i Hümayun Mektebi

Transition Processes From Gathering Collection to Museum Buildıng and First Initiative of Establishing Museum School (İzzediniye)

Among the basic companents which are pioneering the advancement of archeolog science, people’s collection curisioty from past to present and the importance of the concepts such as developing collections are quite big. In the process of time, collections were showed to public and these collections were opened to public. In this way, the concepts of the museum museology were born. The first steps were taken for the museums with the collection of the collections. “Museums” are the institutions where cultural properties were collected and exhibited. Museums are places that are communed with the city and they reflect the things that belong to the city. The goal of archeology is to resurrect, but the goal of the museum is to give new life. It is probable to say about protomuseological concept in Ottoman. This concept coverrs the spoils of war or gathering equipmentsThe arcitectural pieces, sculpteres and reliefs belonging to the old period were settle down on Alaaddin hill fortification walls of Konya. Thus, exposure and collection or promuseology were made. In the period of the third Ahmed, “Cebehane-i Amire” was restored and its name was turned into “Darü’l Esliha”. In this place, now, precious items are also showed/displayed. So, according to some people, “Darü’l Esliha” is also Pioneer of formal museums. In time, Aya Irini took over this task of hiding. In 1869, Works of art collected in Aya Irini were opened to visit with the name of “Muze-i Humayun”.After some time, because of expectations, the personnels who understand archeology and old artifacts were needed. In this context, it was decided to establis school named as “Izzediniye- Asar-ı Atika school-Muse-i Humayun school” or archeology school attached to “Muze-i Humayun”.

Keywords:

Collection, Gathering, Museum, Müze-i Hümayun Mektebi,

PDF

___

Altunbaş, A., Özdemir, Ç. (2012). Çağdaş Müzecilik Anlayışı ve Ülkemizde Müzeler. Ankara:Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Akçura, N. (1972). Türkiye ve Eski Eserler. Mimarlık/Forum, (8), s.39-42.
Başgelen, N. (2006). Müze-i Hümayun’dan Günümüze İstanbul Arkeoloji Müzeleri. Arkeoloji, (14), 114-121.
Başgelen, N. (2007). Türkiye’de Koleksiyonculuk ve Arkeolojik Mirasın Korunması. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat yayınları.
Başgelen, N. (2010). Ölümünün 100. Yıldönümünde Osman Hamdi Bey, Yaptığı Kazılar-Bulduğu Eserler. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat yayınları.
Çal, H. Türkiye’de Cumhuriyet Devri Taşınmaz Eski Eser Tahribatı ve Sebepleri. Erişim: dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/26/1249/14313.pdf, s.353-378. 10.10.2019 tarihinde erişilmiştir.
Dede, E. (2012). Türkiye’de Modern Sanatın Gelişiminin Sanat Müzelerine Etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
Eldem, E. (2010). Osman Hamdi Bey Sözlüğü, İstanbul: TC. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Eldem, E. (2011). Huzurlu bir ilgisizlikten sıkıntılı bir kaygıya: Osmanlı’nın Gözünde Eski Eserler, 1799-1869. Z. Bahrani, Z. Çelik, E. Eldem (Ed.), Geçmişe Hücum-Osmanlı İmparatorluğu’nda Arkeolojinin Öyküsü (1753-1914) içinde (s. 281-329). İstanbul: Salt-Garanti Kültür.
Gerçek, F. (1999). Türk Müzeciliği, Ankara: TC. Kültür Bakanlığı TTK Basımevi. Keleş, V. Modern Müzecilik ve Türk Müzeciliği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,2, 1-17:(e-dergi.atauni.edu.tr/ataunisosbil/article/view/102000000 : Erişim 01-01-2015).
Kocabaş, R. Müzecilik Hareketi ve İlk Müze Okulu’nun Açılışı. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, (21), 77,78.
Köse, E. (2010). Uygulamalar Işığında Türkiye’de Kent Müzeciliği Kavramının Değerlendirilmesi. (Kültür ve Turizm Bakanlığı-Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi) . Ankara.
Kuruloğlu, F. (2010). Osmanlı Devleti’nde Müzecilik. Tarih Okulu, (VI), 45-61.
Nazır, B. (2010). Osmanlı Devleti’nde Müzeciliğin Doğusu ve Dersaadet Numunehane-i Osmani. History Studies, 2(1), 98-113.
Özsezgin, K. (2014). Çağdaş Sanatımızda Son Osmanlı Osmanlı Hamdi, İstanbul: Kaynak Yayınları.
Serbestoğlu, İ., Açık, T. (2013). Osmanlı Devleti’nde Modern Bir Okul Projesi. Akademik Bakış, 6 (12) , 157-172.
Shaw, W.M.K. (2004). Osmanlı Müzeciliği-Müzeler, Arkeoloji ve Tarihin Görselleştirilmesi. Esin Soğancılar (Çev). İstanbul: İletişim yayını.
Shaw, W. M. K. (2011). Anıt Mezardan Müzeye: Eski Eserlerin Osmanlı Modernitesi için Dirilişi. Z. Bahrani, Z. Çelik, E. Eldem (Ed.), Geçmişe Hücum-Osmanlı İmparatorluğu’nda Arkeolojinin Öyküsü (1753-1914) içinde (s. 423-441). İstanbul: Salt-Garanti Kültür.
Şahin, G. Avrupalıların Osmanlı Ülkesindeki Eski Eserlerle İlgi İzlenimleri ve Osmanlı Müzeciliği. Erişim: dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/831/10505.pdf, (s.101-125) 10.10.2019 tarihinde erişilmiştir.
Türkseven, H. (2010). Osmanlı Devleti’nde Eski Eser Politikası ve Müze-i Hümayun’un Kuruluşu. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü. Çanakkale .
Yaraş, A. (1994). Anadolu’daki İlk Koleksiyonculuk ve Müzecilik Faaliyetleri. (II. Müzecilik Semineri-Bildiriler 19-23 Eylül 1994, Askeri Müze ve Kültür Sitesi Komutanlığı). İstanbul.19-21.
Yücel, E. (1999). Türkiye’de Müzecilik, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.