Bir tasavvuf klasiği olarak Misâdü'l-ibâd

Bu makalede, önemli bir Kübrevî şeyhi olan Necmüddîn Dâye er-Râzî’nin (654/1256) Mirsâdü’l-ibâd mine’l-mebde’ ile’l-meâd adlı Farsça eserini inceledik. Ancak ondan evvel Necmeddîn Râzî’nin hayatına ve eserlerine de kısaca bir değindik. Ardından incelemede bulunduğumuz eserin yazılış sebebini bizzat müellifin ifadeleriyle izah etmeye çalıştık. Eserin çeşitli kütüphanelerdeki yazma ve baskı nüshaları ile yapılmış tercümeleri hakkında bilgi verdikten sonra Mirsâdü’l-ibâd’ın kaynaklarına da inerek; muhtevası, tasavvufî ve edebî değeri hakkında genel bir değerlendirmede bulunduk. Makaleyi, Mirsâdü’l-ibâd’ın, kendinden sonra vücuda getirilmiş eserler üzerindeki tesirleri hakkında bilgi vererek sonuçlandırdık.

Mersâd al-ebâd as a sufi classic

In this article, we have studied an important Kobravī sheikh Najm al-Dīn Dāyā Rāzī (654/1256) and his persian work titled Mersād al-ebād men al-mabda’ ela’lma‘ ād. First, we have briefly examined Najm al-Dīn Rāzī’ life and works. Then we have tried to present the reasons for the composition of the book through the author’s own sentences. After giving information about the manuscript and printed copies and the translations of the book located in various libraries around the world, we evaluated the general content of Mersād al-ebād, its literary value and its place in Sufi literature. We have concluded this article by a summary about the influences of Mersād al-ebād on the Sufi literature of the following ages.

PDF

___

Abdurrahman Nureddîn Câmî, Nefehâtü’l-üns; Evliyâ Menkıbeleri, trc. ve şerh Lâmiî Çelebi, haz. Süleyman Uludağ-Mustafa Kara, İstanbul 1998.
Ahmed Münzevî, Fihrist-i Nüshahây-i Hatt-ı Fârisî, Tahran, 1349.
Ahmet Ateş, “Hicri VI-VIII. (XII-XIV.) Asırlarda Anadolu’da Farsça Eserler”, Türkiyât Mecmuası, sayı: VII-VIII, cüz II, 1945.
Alişir Nevâî, Mecâlisü’n-nefâis, haz. Ali Asgar Hikmet, Tahran, 1963.
Anonim, Menâkıb-ı Evhâdüddîn Hâmid b. Ebi’l-Fahr Kirmânî, tsh. Bedîüzzamân Füruzanfer, Tahran, 1969.
Aştiyânî Abbas İkbal, Târih-i Mufassal-ı İran, Tahran, 1351.
Bediüzzaman Füruzanfer, Zindegânî-i Mevlânâ; Risale der tahkik-i ahval ü zindegânî-i Mevlânâ
Celâleddîn Muhammed-i Mevlevî, Tahran, 1354; trc. F. Nâfiz Uzluk, Mevlânâ Celâleddîn, İstanbul 1997.
Edward Granwille Browne, A Literary History of Persia: from Firdawsi to Sa’di, I-IV, Cambridge 1956.
Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, I-X, Ankara, 1995.
Fahreddîn Râzî, Tefsir-i Kebir, Mefâtihü’l-gayb, trc. Heyet, Ankara, 1995.
Hamid Algar, “Necmeddîn Kübrâ”, DİA, XXXII, s. 498-506.
—, The Path of God’s Bondsmen from Origin to Return, New York, 1982.
İbn-i Bîbî Ali er-Rugedî, Selçuknâme-el-Evâmirü’l-alâ’iye fi’l-umûri’l-alâ’iye, trc. Mürsel Öztürk, I-II, Ankara, 1996.
Mehmed Fuâd Köprülü, “Anadolu Selçuklu Târihînin Yerli Kaynakları”, Belleten, sayı: 27, 1943.
—, “Vakfa Âit Târihî Istılâhlar Meselesi”, Vakıflar Dergisi, 1938.
Mehmet Okuyan, Necmuddîn Dâye ve Tasavvufî Tefsiri, İstanbul, 2001.
Mikâil Bayram, Şeyh Evhadü’d-Dîn Hâmid el-Kirmânî ve Menâkıb-Nâmesi, Konya 2005.
—, Türkiye Selçukluları Üzerine Araştırmalar, [y.y.] 2003.
Muhammed Emîn Riyâhî, Mirsâdü’l-ibâd (Mukaddime), Tahran, 1973.
Muhammed Takî Bahar, Sebk-i Şinâsî yâ Târih-i Tatavvur-i Nesr-i Fârisî, Tahran, 1337.
Mustafa Şeyhoğlu, Kenzü’l-küberâ mehekkü’l-ulemâ (İnceleme, Metin, İndeks) haz. Kemâl Yavuz, Ankara, 1991
Necmeddîn-i Dâye, Bahru’l-hakāik ve’l-ma‘ânî fî tefsiri’s-seb‘i’l-mesânî, Süleymâniye Ktp., Hasan Hüsnü Paşa, nr. 37.
—, İrşâdü’l-Müridin ile’l-Murâd fî Tercemeti Mirsâdi’l-ibâd, trc. Muhammed Kâsım Karahisârî, Süleymâniye Ktp. Düğümlü Baba, nr. 221-222.
—, Mirsâdü’l-ibâd mine’l-mebde’ ile’l-me‘âd, nşr. M. Emin Riyâhî, Tahran, 1973.
Orhan Şâik Gökyay, “Kenzü’l-küberâ ve Mahakkü’l-ulemâ”, Çevren, nr. 9, Priştine, 1976.
Osman Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul, 1971.
Ömer Rızâ Kehhâle, Mu’cemu’l-müellifîn, Beyrut, 1957.
Safedî, el-Vâfî bi’l-vefeyât, haz. E. Fuâd Seyyid-F. Steiner Verbag, Wiesbaden, 1991.
Saîd Nefîsî, Târih-i Nazm u Nesr der İran ve der Zebân-ı Fârisî, I-II, Tahran, 1984.
Süleyman Ateş, İşârî Tefsir Okulu, İstanbul, 1998.
Zebîhullah Safâ, Târih-i Edebiyyât der İran, I-III, Tahran 1338-1341.