Karabâş-ı Velî'nin elifbânın ilk dört harfini İbn Arabî perspektifinden yorumlaması üzerine

Bu makale, XVII. yüzyılın sûfîlerinden Karabâş-ı Velî’nin, İbn Arabî perspek tifi içinde Arap alfâbesinin ilk dört harfinden çıkardığı mânâlar üzerinde dur maktadır. Karabâş-ı Velî bu yaklaşımlarıyla sûfî nazarında Allah, kâinât, insan ve Kur’ân arasındaki alâkayı ortaya koymaya çalışmıştır. Bu noktada ele aldığı temel argüman, tasavvuf kitaplarında hadîs-i kudsî olarak nakledilen “Küntü kenz…” hikmetidir. Bu sözdeki her ifâdeyi, elifbânın ilk dört harfiyle irtibat landırmış, her irtibâtın da önce varlık alanında merâtib-i vücûdla, sonra değer alanında tasavvufî mertebeler olan şerîat, tarîkat, mârifet ve hakîkatla irtibâtını kurmuştur. Böylelikle müellif harflerden hareketle hem varlık düşüncesini or taya koymuş, hem de bu varoluş durumu içerisinde insanın ahlâkî yükselişinin temellerini aramıştır. Müellife göre insanın yükselişini sağlayan bilgi, ilâhî isim ve sıfatların kendi varlığında tam olarak tahakkuk ettirilmesiyle elde edilebil mekte ve bu usûl yardımıyla varlık, bilgi ve değer üçlüsünün insanda tam bir tevhîdi hedeflenmektedir.

On Karabâş-ı Velî's interpretation of the first four letters of the Arabic Alphabet throught Ibn Arabi's perspective

This article deal with the meanings that Karabâş-ı Velî deduced from the First Four letters of the Arabic Alphabet in the light of Ibn Arabi’s Perspective. By this approach, Karabâş-ı Velî tries to present the relationship between Allah, universe, human beings, and Qur’an in the eyes of the Sufis. His main argu- ment is the wisdom of “Kuntu kanz … (I was a treasure)” reported as a sacred narration in the Sufi literature. He correlates every word of this tradition with the first four letters of the Arabic alphabet. He then shows the connection of every correlation with the stations of the body in the world of existence and then with the Sufi stations of shari’ah, sufi path (tariqa), knowledge of Allah (ma’rifah), and the Truth (haqiqah) in the world of values. Thus the author not only offers his view about existence by means of the letters of the alphabet but also looks for the foundations of people’s moral ascendance in this state of existence. According to the author, the knowledge which ascends human beings can be achieved by realization of Divine attributes and names in their own existence, and the aim is a complete unification of the trinity of existence, knowledge, and value by means of this method.

PDF

___

Abdülkerim el-Cîlî, İnsân-ı Kâmil, trc. Abdülaziz Mecdi Tolun, haz. Selçuk Eraydın-Ekrem Demirli-Abdullah Kartal, İstanbul: İz Yay., 2002.

Abdürrezzak Kâşânî, Letâifu’l-a’lâm fî işârâtı ehli’l-ilhâm, Tasavvuf Sözlüğü, trc. Ekrem Demirli, İstanbul: İz Yay., 2004.

Ahmed Avni Konuk, “Mukaddime”, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, haz. Mustafa Tahralı-Selçuk Eraydın, I-IV, İstanbul: İFAV, 1994.

Ahmet Ögke, Vâhib-i Ümmî’den Niyâzî-i Mısrî’ye Türk Tasavvuf Düşüncesinde Metaforik Anlatım, Van: Ahenk Yay., 2005.

Arapça- Türkçe Büyük Lûgat, haz. Hüseyin Atay-İbrahim Atay-Mustafa Atay, Ankara: Bayrak Matbaası, 1964.

Elmalılı M. Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, Eser Neşriyat, ts.

Ethem Cebecioğlu, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Anka Yay., 2005.

Hüsamettin Aksu, “Fazlullah-ı Hurûfî”, DİA, XII, s. 277-279.

Hüseyin Kâzım Kadrî, Türk Lügati, İstanbul: Devlet Mat., 1928.

[İbn Arabî], Tefsîr-i Kebîr Te’vilât, trc. Vahdettin İnce, İstanbul: Kitsan, ts.

İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem; Lisânü’l-‘Arab, nşr. Emin Muhammed Abdülvehhâb-Muhammed es-Sâdık el-Ubeydî, c. III, Beyrut, 1996.

İbrahim Düzen, Azîz Nesefî’ye Göre Allah, Kâinat ve İnsan, Ankara: Şanlıurfa İlâhiyat Fakültesini Geliştirme Vakfı Yay., 1991.

İsmail Durmuş, “Harf”, DİA, XVI, s. 158-163.

İsmail Hakkı Bursevî; Tefsîru rûhi’l-beyân, İstanbul: Eser Neşr., 1389 (1970).

Karabâş-ı Velî, “Risâle-i Usûl-i Erbaa”, Kerim Kara, Karabaş Velî Hayatı, Fikirleri, Risâleleri içinde, İstanbul: İnsan Yay., 2003.

Karabâş-ı Velî, Kâşifü esrâri’l-fusûs, Süleymâniye, Hacı Mahmut Efendi, 2225.

Kerim Kara, Karabaş Velî Hayatı, Fikirleri, Risâleleri, İstanbul: İnsan Yay., 2003.

M. Fuad Köprülü, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara: Akçağ Yay., 2003.

Mehmet Ali Sarı, “Harf”, DİA, XVI, s. 163-165.

Mehmet Emin Bozhöyük, “Huruf”, DİA, XVIII, s. 397-401.

Metin Yurdagür, Cefr, DİA, VII, s. 215-218.

Mevlânâ Celâleddin Rûmî, Fîhi Mâ Fîh, trc. Ahmed Avni Konuk, haz. Selçuk Eraydın, İstanbul: İz Yay., 1994.

Muhammed Nûru’l-Arabî, Noktatü’l-beyân (Noktanın Sırları), haz. Tahir Hafızalioğlu, İstanbul: İnsan Yay., 2003.

Muhittin Uysal, Tasavvuf Kültüründe Hadis, Konya: Yediveren Kitap, 2001.

Muhyiddîn Ebû Abdullah Muhammed b. Ali b. Arabî; el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye fî ma‘rifeti’l-esrâri’l-mâlikiyye ve’l-melekiyye, nşr. Muhammed Abdurrahmân el-Mer’aşlî, c. I, Beyrut: Dâru İhyâ’i’t-Türâsi’l-Arabî, 1997; nşr. Osman Yahyâ, c. I, Beyrut: el-Mektebetü’l-Arabiyye, 1405/1985-1412/1992 [Fütuhât-ı Mekkiyye, trc. Ekrem Demirli, Litera Yay., c. I, İstanbul 2006], [Harflerin İlmi, trc. Mahmut Kanık, Bursa: ASA Kit., 2000].

Mustafa Tahralı, “Fusûsu’l-Hikem, Şerhi ve Vahdet-i Vücûd İle Alâkalı Bazı Meseleler”, Ahmed Avni Konuk, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi içinde, haz. Mustafa Tahralı-Selçuk Eraydın, c. I., İstanbul: İFAV, 1994, s. XXIX-LXIV.

Râgıb el-Isfahâni; el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân, trc. Abdullah Güneş-Mehmet Yolcu, İstanbul: Çıra Yay., 2006.

Râgıb el-Isfahânî; Müfredâti’l-elfâzi’l-Kurân, nşr. Safvân Adnân Dâvûdî, Dimaşk: Dârû’l-kalem, 2002.

Subhi es-Sâlih; Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân (Kur’an İlimleri), trc. M. Said Şimşek, Konya: Hibaş Yay., ts.

Süleyman Hayri Bolay, Felsefî Doktrinler Sözlüğü, Ankara: Akçağ, ts.

Süleyman Uludağ, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yay., 2002.

Şaban Ali Düzgün, Nesefî ve İslâm Filozoflarına Göre Allah-Âlem İlişkisi, Ankara: Akçağ, 1998.

Yahyâ b. Mübârek el-Yezîdî; Garîbü’l-Kur’ân ve Tefsîruhu, nşr. Muhammed Selim el-Hâc, Beyrut: 1985.

Yaşar Nuri Öztürk, Tarih Boyunca Bektaşilik, İstanbul: Yeni Boyut, 1992.

Zafer Erginli, “İbn Arabî’ye Göre Hz. Âdem’de Temel İnsan Nitelikleri”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı), yıl: 9, 2008, sayı: 21, s. 161-197.