Beyzâvî tefsirinde nefs tezkiyesi ve takva

Dirayet tefsirinin baş temsilcilerinden biri olan Kâdî Beyzâvî (ö. 685/1286), Envârü’t-Tenzil ve Esrârü’t-Te’vîl isimli tefsirinde, ahlakî konularla ilgili âyetlerin izahında yer yer tasavvufî yorumlara girmekte, açıklamalarında sûfîce bir dil kullanmakta, özellikle nefs tezkiyesi ve takva konularındaki yaklaşımlarıyla dikkat çekmektedir. Eserlerde Beyzâvî’nin ömrünün son döneminde tasavvufla ilgilendiği zikredilmektedir. Onun tefsirindeki bu tür açıklamalarını elde ettiği tasavvufî neşenin ve tecrübenin bir yansıması olarak düşünebiliriz. Bu makalede Beyzâvî’nin, Envârü’t-Tenzil’de nefsin tanımı, nefs tezkiyesinin önemi, şekli, sonuçları ve takva konusundaki yaklaşımları tespit edilmeye çalışılmış, bu tespitler yer yer Beyzâvî haşiyeleri ve diğer alimlerin açıklamalarıyla desteklenmiştir.

Spiritual purfication and piety in the exegesis of Baidawi

In his Anwar al-Tanzil wa athrar al-Ta’wil, Qadi Baidawi (d. 685/1286), one of the leading figures of Qur’anic exegesis, sometimes employs Sufi terminology in explaining the ethical issues. It is especially remarkable how he approaches to the concept of spiritual purification and piety. It is stated in the sources that Baidawi was interested in Sufism towards the end of his life. We may consider his Sufic evaluations expressed in his exegesis as reflections of Sufic experiences. In this article, we have tried to find out the definition of self, the significance, methods, and results of spiritual purification, and Baidawi’s approach to piety expressed in his exegesis Anwar al-Tanzil. From time to time our findings have been supported by the commentaries of Baidawi and other scholars.

PDF

___

Abdullah b. Ömer b. Muhammed Beydavî, Envarü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl, c. I-II, Beyrut, 1988.
Abdulvehhab b. Ali el-Kafî Sübkî, Tabakatü’ş-Şafiiyye, c. I-X, Hicr 1992.
Abdülkerim Kuşeyrî, Kuşeyrî Risâlesi, trc. Dilaver Selvi, İstanbul: Semerkand Yay., 2007.
Abdülmecid Muhammed b. Muhammed Hani, el-Hadâikü’l-verdiyye fî ecillâi’s-Sâdâti’n- Nakşibendiyye, Dımaşk, 1997.
Ahmed b. Ali el-Askalânî İbn Hacer, Fethü’l-Bârî, c. I-XV, Beyrut, 2002.
Ahmed b. Muhammed el-Hanefî Hafacî, İnyâyetü’l-Kâdî ve kifâyetü’r-râdî, c. I-IX, Beyrut, 1997.
Ahmed b. Muhammed İbn Acibe, el-Bahrü’l-medid fî tefsiri’l-Kur’âni’l-Mecîd, c. I-VIII, Beyrut, 2002.
Burhanüddün Ebü’l-Hasan İbrahim b. Ömer el-Bikâî, Nazmü’-dürer fî tenâsübi’l-âyâti ve’ssüver, c. I-VII, Beyrut, 2006.
Ebu Abdurrahman Muhammed b. Hüseyin b. Musa el-Ezdî Sülemî, Hakâikü’t-tefsîr, c. I-II, Beyrut, 2001.
Ebû Talib el-Mekkî, Kûtu’l-kulûb, trc. Yakup Çiçek-Dilaver Selvi, c. I-IV, İstanbul: Semerkand Yay., 2003.
Hüseyin b. Muhammed b. Müfeddal Râğıb-ı İsfehânî, el-Müfredât fî ğaribi’l-Kur’ân, Dımaşk,2002.
İsamüddin İsmail b. Muhammed Konevî, Hâşiyetü’l-Konevî alâ tefsiri’l-İmam Beyzâvî, c.I-XX, Beyrut, 2001.
İsmail Paşa b. Muhammed Emin Bağdâdî, Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifin ve âsârü’lmusannifîn min Keşfi’z-Zünûn (Keşfü’z-Zünûn’la birlikte), VII, Beyrut, 2008.
Mahmud b Ömer Zemahşerî, el-Keşşâf an-hakâiki’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl, c. I-IV, Beyrut,ts.
Muhammed b. Ahmed Aynî, Umdetü’l-kârî, XVI, Beyrut, 1998.
Muhammed b. Ahmed Kurtûbî, el-Câmi li ahkâmi’l-Kur’ân, c. I-X, Dârü’l-Fikr, 1993.
Muhammed b. Muhammed b. Mustafa el-İmâdî Ebü’s-Suûd, İrşadü’l-akli’s-selim ilâ mezâye’l- Kitâbi’l-Kerîm c. I-VI, Beyrut, 1999.
Muhammed b. Muhammed Gazalî, İhyâu ulûmi’d-din, c. I-V, Beyrut, 2000.
Muhammed b. Musluhiddin Şeyhzâde, Haşiyetü Muhyiddin Şeyhzâde alâ tefsiri’l-Kâdî Beyzâvî, c. I-VIII, Beyrut, 1999.
Muhammed Hakim et-Tirmizî, Beyânü’l-fark beyne’s-sadr ve’l-kalb ve’l-fuâd ve’l-lübb, Kahire, 1957.
Ömer b. Muhammed Sühreverdî, Avârifü’l-Maarif - Gerçek Tasavvuf, trc. Dilâver Selvi,İstanbul: Semerkand Yay., 2008.