XIX. YÜZYILIN İLK YARISINDA YOZGAT’IN SOSYO-EKONOMİK VE DEMOGRAFİK YAPISI

Nüfus defterleri, ait olduğu yörenin demografik özelliklerini ortaya çıkaracak veriler ihtiva eder. Bunlar arasında şehrin nüfusu ve dini dağılımının tespiti ilk akla gelendir. Bunun dışında hane reislerinin meslekleri, fiziksel nitelikleri, hane halkı sayısı bilgilerine de ulaşılabilir. Sosyal farklılaşma ve tabakalaşmanın dökümleri ve yaşanan göç hareketleri de çıkarılabilir. Bu çalışmada 2111 numaralı, 1834 tarihli Yozgat nüfus defteri incelenmiştir. Deftere göre Yozgat şehir merkezinde dokuz mahalle bulunmaktaydı. Nüfusun büyük bölümü Müslümanlardan oluşmaktadır. Toplam hane sayısı 1.948 ve burada sayımı yapılan erkek birey sayısı ise 5.270 kişiden ibaretti. Makalede Yozgat halkının ekonomik durumu, icra ettikleri meslek kolları, hane reislerinin aldıkları idari görevler tespit edilmiş ve nüfusun yaş aralığı, dinsel dağılımı ve kullanılan şahıs adları istatistiki olarak ortaya çıkarılmıştır. Bunlardan başka sayım esnasında ticaret yapmak üzere Yozgat'ta bulunan yabancı reayayla ilgili veriler de değerlendirmeye tabi tutulmuştur

Socio-Economic and Demographic Structure of Yozgat During the First Half of the Nineteenth Century

The Census registrations contain data showing demographic peculiarities of a region that they belong to. Among these peculiarities, population and religious distributions are the first to be mentioned. Also, occupations and physical features of heads of family and numbers of family members can be obtained from the registrations. Such information as social differentiation and stratification as well as migration movements can be derived from them. In this study, the Yozgat census registration of 1834 with the number of 2111 has been studied. According to the registration, there were nine quarters in the town center of Yozgat. Most of the population was Muslims. The total number of houses was 1.948 and the number of male residents was 5.270. Here, economic conditions and occupations of the people of Yozgat and administrative duties of heads of families have been detected. Age range of population, religious distribution and used names has been statistically shown. In addition, those who were not residents but present in Yozgat at the time of census for trading have been taken into consideration in the evaluation

PDF

___

Acun, Hakkı; Tüm Yönleri İle Çapanoğulları ve Eserleri, Ankara 2005.
Ahmed Lütfi Efendi, Vak’anüvîs Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, (haz. Yücel Demirel, Tamer Erdoğan), cilt 2-3, İstanbul 1999.
Akdağ, Mustafa; Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi, II, İstanbul 1995.
Akyıldız, Ali; Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, İletişim Yayınları İstanbul 2006.
Çadırcı, Musa; “Türkiye’de Muhtarlık Teşkilatının Kurulması Üzerine Bir İnceleme” Belleten, cilt XXXIV, sayı 135, Ankara 1970.
Çadırcı, Musa; Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, TTK Yayınları, Ankara 1997.
Çimen, Adnan; “Sayım, Kayıt Düzeni Ve Teşkilatlanma Açısından Osmanlıda Nüfus Hizmetleri”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 14, Sayı 3, Ankara 2012.
Devellioğlu, Ferit; Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi, 28.baskı Ankara 2011.
Erkal, Mehmet – İnalcık, Halil; “Cizye”. DİA, VIII. İstanbul 1993.
Göyünç, Nejat; “Hane”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 15, İstanbul Karaca, Taha Niyazi; Yozgat Ermeni Ayaklanmaları ve Boğazlıyan Kaymakamı Kemal Bey Olayı, İstanbul 2008.
Karaca, Taha Niyazi; “Osmanlı Devleti’nde Toprak Düzeni ve Bozok Sancağı”, Osmanlı Devleti ve Bozok Sancağı, Türk Ocağı Yozgat Şubesi Yayınları, Ankara 2000.
Karaca, Taha Niyazi; “Yozgat Eğitim Tarihine Katkı”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 17, Kayseri 2004.
Kazıcı, Ziya, Osmanlı’da Vergi Sistemi, Bilge Yayınları, İstanbul 2005.
Kıvrım, İsmail; “Nüfus Defterlerine Göre 19. Yüzyılın Ortalarında Şebinkarahisar’ın (Karahisar-ı şarkî) Nüfus Yapısı, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Güz 2015, sayı 19, Trabzon 2015.
Koç, Yunus; “Yozgat”, DİA, cilt 43, İstanbul 2013, ss.559-564.
Ocak, Ahmet Yaşar; “Bozok”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), II, İstanbul 1992, s.321.
Oğuz, Süleyman; Osmanlı Vilayet İdaresi ve Doğu Rumeli Vilayeti ( 1878-1885), Ankara 1986.
Ortaylı, İlber; Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devletinde Kadı, Ankara 1994.
Ortaylı, İlber; Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri 1840- 1880, TTK Yayınları, Ankara 2011.
Özcan, Abdülkadir; “Dergah-ı ali”, DİA, cilt 9, İstanbul 1994.
Özcan, Abdülkadir; “Kapıcı”, DİA, cilt 24, İstanbul 2001.
Özger, Yunus; Bayburt Nüfus Defterleri 1835-1848, Bakütam Yayınları, Ankara 2015.
Pakalın, Mehmet Zeki, Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, cilt 2, MEB Yayınları, İstanbul 1983.
Parlatır, İsmail; Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yayınları Ankara 2011.
Polat, Serkan; “Çapanoğlu Ahmed Paşa’nın Muhallefâtı”, Tarih Okulu Dergisi, Aralık 2015, Yıl 8, Sayı XXIV, ss. 85-120.
Şemseddin Sami, Kâmûs-ı Türkî, Enderun Kitabevi, İstanbul 1989. Tezcan, Mahmut; Sosyolojiye Giriş, Anı Yayıncılık, 7.baskı, Ankara 2012.
Yinanç, Refet; Dulkadir Beyliği, Ankara 1989.
Yücel, Yaşar; “Osmanlı İmparatorluğunda Desantralizasyona (Adem- i Merkeziyet) Dair Genel Gözlemler”, Belleten, cilt XXXVIII, sayı 152, Ankara 1974.