II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ FİKİR AKIMLARINDA KADIN VE EVLİLİK TARTIŞMALARI

II. Meşrutiyet döneminde ülkenin geneline hakim olan geçici özgürlük ortamı, toplumda sorun haline gelen bir çok konunun tartışılmasına da vesile olmuştur. Bu sorunlardan biri de, aile ve toplumda sosyal statüsünü kaybeden, köhneleşmiş geleneklerin kıskacında hayatını idame ettirmeye çalışan kadının sorunudur. II. Meşrutiyet aydınları, toplumun sosyal dokusuna zarar veren bu soruna duyarsız kalmamış, mensubu oldukları fikir akımlarının penceresinden çözüm önerileri getirmeye çalışmışlardır. Bu çalışmada ise dönemin basın mecralarını çoğunlukla meşgul eden, Osmanlı kadınını toplumun gerisine iten nedenler, görücü usulü eş bulmanın sakıncaları, kadının evlilik içindeki konumunun ne olması gerektiği, birden çok kadınla yapılan evliliklerin gerekli olup olmadığı gibi sorulara cevap aranmaya çalışılmıştır

Arguments About Women and Marriage in II. Constitutional Era İdea Movements

During The II. Constitutional Era of Ottoman, the provisional freedom atmosphere all over the Empire led so many issues to be discussed which had been social problems so far. One of them was women’s losing their social statuses and trying to survive under out dated traditions. The Intelligentsia of this period weren’t insusceptible about this socially detrimental issue and tried to provide solutions through their ideological perspective. In this study, the most pres occupying subject matters are tried to be analysed, e.g.; the reasons of Ottoman women’s being isolated in society, inconvenience of blinddating,(arranged marriages) what should be the position of women in a marriage, are polygamy marriages requisite or not.

PDF

___

ABDULLAH Cevdet, “Kadınlarda Gaye-i Hayat”, İctihad, C.3, S.28, 1 Ağustos 1327 / 14 Ağustos 1911, s.798-800.
AKÇURAOĞLU, Yusuf, “Cevaplarımız”, Türk Yurdu, C.3, S.54, 18 Teşrin-i Sani 1328 / 1 Aralık 1912, s.109
AKSEKİLİ, Ahmet Hamdi, “İslamiyet’te Teaddüd-ü Zevcat”, Sebilü’r Reşat, C.11, S.284, 6 Şubat 1329 / 19 Şubat 1914, s.379-381.
ALTINTAŞ, Ramazan, Bütün Yönleriyle Cahiliye, Pınar Yayınları, İstanbul, 2007.
ALTINTAŞ, Ramazan, “ Cahiliye Arap Toplumunda Kadın”, Diyanet İlmi Dergi, C.37, S.1, Ankara- 2001, s.61-86.
AVCI, Yasemin, “Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Döneminde “Otoriter Modernleşme” ve Kadının Özgürleşmesi Meselesi”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S.21, 2007, s.2- 18.
AYDIN, M. Akif, “Osmanlı Toplumunda Kadın ve Tanzimat Sonrası Gelişmeler”, Sosyal Hayatta Kadın, İslami İlimler Vakfı Ensar Neşriyat, İstanbul, 1996 s. 143-156.
AYDIN, M. Akif, “ Mehir ”, İslam Ansiklopedisi, C.28, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2003, s.389-391.
AYDIN, M. Akif, “Hûkuk-ı Ậile Kararnâmesi”, İslam Ansiklopedisi, C.18, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1998, s.314-318.
BARKAN, Ömer Lütfü, “Türk Toprak Hukuku Tarihinde Tanzimat ve 1274 (1858) Tarihli Arazi Kanunnâmesi”, Türkiye’de Toprak Meselesi, Gözlem Yayınları, İstanbul, 1980, s.291-375.
BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2003.
CEVAD, Ali, El-Mufassal fî Tarihi'l-Arab Kable’l-İslâm, C.4, Bağdat, 1993.
ÇEKER, Orhan, Arâzi Kanunnâmesi, Ebru Yayınları, İstanbul, 1985.
DAĞLAR, Oya, “II. Meşrutiyet’in İlanının İstanbul Basınındaki Yansımaları” İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Dergisi, No:38, 2008, s.141-159.
DEMİRCAN, Adnan, "Cahiliyye ve Hz. Peygamber Döneminde Çok Kadınla Evlilik", İstem, S.2, 2003, s. 9-32.
DOĞAN, Yusuf, Celal Nuri İleri’nin Dini ve İçtimai Hayata Bakışı, (Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2003.
DOKTOR, Fuat Sabit, “Anadolu Duygularından”, Türk Yurdu, C.3, S.4, 27 Teşrin-i Sani 1328 / 10 Aralık 1912, s.111-115.
DURAKBAŞA, Ayşe, Halide Edip Türk Modernleşmesi ve Feminizm, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
EKİNCİ, Ekrem Buğra, “Osmanlı Hukukunda İzinnâme ile Nikâh”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.1, S.2, İstanbul, 2006, s.41- 60.
ERDOĞAN, Dilşen İnce, Sırat-ı Müstakim, Sebilü’r-Reşat Dergisi’nin Kadına Bakışı, (Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir, 2001.
ERDOĞAN, Dilşen İnce, “ II. Meşrutiyet Dönemi Toplumsal Kültür Anlayışı İçinde Kadın Olgusu ve Tesettür Meselesi”, 3. Uluslararası Bir Bilim Kategorisi Olarak “Kadın”: Edebiyat, Dil, Kültür ve Sanat Çalışmalarında Kadın Sempozyumu, Konya, 2010, s.545-554.
ERKUL, Ali, “Eski Türklerde Evlenme Gelenekleri”, Türkler, C.3,Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, s.90-101.
ESKİKURT, Ayşegül, II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Modernleşmesinin Kadınla İlgili Ayetlerin Yorumlarına Yansıması, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya 2007.
FERİD Vecdi, “Müslüman Kadını”, Sırat-ı Müstakim, C.1, S.19, 18 Kanun-ı Evvel 1324 / 31 Aralık 1908, s.303-304.
FERİD Vecdi“Müslüman Kadını”, Sırat-ı Müstakim, C.1, S.17, 4 Kanun-ı Evvel /17 Aralık 1908, s. 269-270.
GÖKALP, Ziya, Türk Medeniyet Tarihi, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1976.
GÖKALP, Ziya, Türkçülüğün Esasları, Milli Eğitim Basım Evi, İstanbul, 1976.
GÖKALP, Ziya, “Yeni Hayat ve Yeni Kıymetler”, Genç Kalemler, C.2, No:8, 26 Temmuz 1327 / 8 Ağustos 1911, s.138-140.
GÜLER, Ali, “İlk Yazılı Türkçe Metinlerde Aile ve Unsurları”, Sosyo Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, C.1, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu, Ankara 1992, s.69-81.
GÜMRÜKÇÜOĞLU, Saliha Okur, “İslam Aile Hukukunda Kadının Mehir Hakkına Toplumun Bakış Açısı Üzerine Bir Değerlendirme”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.17, S.4, Ankara, 2013, s.223-256.
GÜNALTAY, Şemseddin, İslam Öncesi Araplar ve Dinleri, Ankara Okulu Yayını, Ankara, 1997.
GÜNALTAY, Şemseddin “İslam’dan Önce Araplar Arasında Kadının Durumu, Aile ve Türlü Nikâh Şekilleri”, Marife Dergisi, S.3, 2001, s.189- 199.
GÜNDÜZ, Mustafa, İçtihad’ın İçtihadı, Lotus Yayınları, Ankara, 2008.
Hukûk-î Ậile Kararnamesi, Düstûr, Tertib- i Sâni, C.9, s. 762–781.
İLERİ, Celal Nuri, Kadınlarımız, Matbaa-ı İctihad, İstanbul, 1915.
İNAN, Afet, Tarih Boyunca Türk Kadının Hak ve Görevleri, Milli Eğitim Basım Evi, İstanbul, 1975.
KAFESOĞLU, İbrahim, Eski Türk Dini, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1980.
KAFESOĞLU İbrahim, Türk Milli Kültürü, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1993.
KAHRAMAN, Abdullah, “Mansurizade Said’in Klasik Fıkıhçılara Yönelttiği Bazı Eleştiriler”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi eDergisi, C.5, S.1, 2001, s.1-29.
KENANOĞLU, M. Macit, “1858 Arazi Kanunnâmesi ve Uygulanması”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları Dergisi, S.1, 2006, s.107- 138.
KILIÇZADE Hakkı, “Teaddüd-ü Nikah, Teaddüd-ü Zevcat”, Hürriyeti Fikriye, S.9, 3 Nisan 1330 / 16 Nisan 1914, s.14-16.
KILIÇZADE Hakkı, “Pek Uyanık Bir Uyku”, İctihad, C.4, S.55, 21 Şubat 1328 / 6 Mart 1913, s.1226-1228.
KIZILTAN, Mübeccel, GENÇTÜRK, Tülay, Atatürk Kitaplığı Fatma Aliye Hanım Evrakı Kataloğu-I, İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 1993.
KODAMAN, Bayram, Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, İstanbul, 1988.
KOLOĞLU, Orhan, Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi, Pozitif Yayınları, İstanbul, 2006.
KÖYMEN, Mehmet Altay, “Alp Arslan Zamanı Türk Toplum Hayatı” Selçuklu Araştırmaları Dergisinin Dördüncü Sayısından Ayrı Basım, Güven Matbaası, Ankara, 1973, s. 1-73.
KUR’AN-I KERİM MEẬLİ, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara, 2005.
KURNAZ, Şefika, II. Meşrutiyet Döneminde Türk Kadını, Milli Eğitim Yayınları. Eğitim Dizisi, İstanbul, 1996,
KURNAZ, Şefika, Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839-1923), Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1997.
MANDALOĞLU, Mehmet, “ İslamiyet’ten Önce Türklerde Aile Hukuku ”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.33, Konya, 2013, s.134-159.
MEHMED Fahreddin, “ Feminizm Meselesi 1”, Sebilü’r Reşad, C.8, S.195, 17 Mart 1328 / 30 Mayıs 1912, s. 235-36.
MEHMED Fahreddin, “İza lem testeh fesna mâşi’te”,Sırat-ı Müstakim, C.7, S.158, 1 Eylül 1327/14 Eylül 1911, s.26-31.
MEHMET Akif, “ Kadın Erkekten Kaçmalı mı? ”, Sırat-ı Müstakim”, C.1, S.10, 14 Teşrin-i Evvel 1324 / 27 Ekim 1908, s.157-159.
MUSA Kazım, “ Hürriyet ve Musavat ” Sırat-ı Müstakim, C.1, S.3, 28 Ağustos 1324 / 10 Eylül 1908, s.36-37.
MUSA Kazım, “ Hürriyet ve Müsavat ”, Sırat-ı Müstakim, C.1, S.4, 4 Eylül 1324 /17 Eylül 1908, s.52-54.
MUSA Kazım, “Hürriyet-Musavat” Sırat-ı Müstakim, C.1S.5, 11 Eylül 1324/ 24 Eylül 1908, s.68-70.
MUSA Kazım, “Hürriyet ve Musavat”, Sırat-ı Müstakim, C.1, S.6, 18 Eylül 1324 / 1 Ekim 1908, s.93-94.
MUSTAFA Sabri, “Teaddüd-ü Zevcat”, Beyan’ül-Hak, C.1, S.11, 1 Kanun-ı Evvel 1324 / 14 Aralık 1908, s.227-231.
ORTAYLI, Ortaylı, Osmanlı Toplumunda Aile, Pan Yayınları, İstanbul, 2001.
ORTAYLI, İlber, “Tanzimat Adamı ve Tanzimat Toplumu”, Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Haz.: Halil İnalcık-Mehmet Seyidanlıoğlu, Phoenix Yayınları, Ankara,2006, s.283-316.
ÖGEL, Bahaddin, Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul,1988.
ÖZTÜRK, Mustafa,“Kur’an’ın Anlaşılması Açısından Kur’an Öncesi Mekke Toplumu” 8. Türkiye Tefsir Akademisyenleri Buluşması, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Tefsir Anabilim Dalı Başkanlığı- İstanbul
Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı-Kültür Müdürlüğü, 1-3 Temmuz-2011, s:238-252.
RIZA Tevfik, “Kadın Meselesi Etrafında”, İctihad, C.4, S.94, 20 Şubat 1329 / 5 Mart 1914, s.2097-2101
SAİT Halim Paşa, Buhranlarımız, Tercüman Yayınları, İstanbul, 197?, SELAHADDİN Asım, “ Kadın ve Cemiyet Hayatı ”, Genç Kalemler, C.3, No:19, 13 Nisan 1328 / 26 Nisan 1912, s.174-176.
SEVİNÇ, Necdet, Eski Türklerde Kadın ve Aile, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul, 1987.
ŞİNASİ, Şair Evlenmesi, Hazırlayan: Ömer Erdem, Morpa Kültür Yayınları, İstanbul, 2000.
Hıfzı Topuz, II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2003.
TAHSİN Nahit, “Kadınlarımız”, İctihad, C.4, S.70, 4 Temmuz 1329 / 17 Temmuz 1913, s.1534-1538.
TÜRKDOĞAN, Orhan, “Türk Ailesinin Genel Yapısı” Sosyo Kültürel Değişim Sürecinde Türk Ailesi, C.1, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayını, Ankara, 1992, s.1-38.
ÜNAL, Mehmet, “Medeni Kanunun Kabulünden Önce Türk Aile Hukukuna İlişkin Düzenlemeler ve Özellikle 1917 Tarihli Hukuk-i Aile Kararnamesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.34, S.1, Ankara, 1977, s.195-231.
YAKUT, Esra, “ Eski Türklerde Hukuk ”, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C.1, S.3, Eskişehir, 2002, s.401-426.