Serhan Kemal SAYGI

İZMİR'DE II. MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE ERMENİ CEMAATİ VE MECLİS-İ MEBUSAN'DAKİ TEMSİLCİLERİ

İzmir, 16. yüzyıl başlarında küçük bir sahil kasabası görünümünde iken yükselen ticari cazibesi sayesinde bir çekim merkezine dönüşmüş ve farklı etnik kökenlerden gelerek şehre üşüşenlere ev sahipliği yapmıştır. Ermeniler de 13. yüzyıldan itibaren göçmeye başladıkları bu liman kentinin kayda değer bir gayrimüslim nüfusunu oluşturmaktadır. İzmir'de kendilerine ait mahalleleri, kiliseleri ve okulları olan Ermeniler, Osmanlı'nın siyasi çoğulculuğa açılan son yıllarında ortaya çıkan siyasi temsil fırsatlarını değerlendirmişlerdir. II. Meşrutiyet döneminde yapılan seçimlerde İzmir'den on dört mebus seçilmiştir ve bunların üçü Ermeni kökenlidir. Bu çalışmada Ermeni kökenli İzmir mebuslarının sosyal ve siyasal alandaki faaliyetleri incelenmeye çalışılmıştır. Ayrıca Ermeni tehcirinin İzmir'deki uygulamalarına değinilmiştir

Armenian Community In İzmir During The Second Constitutional Era And Their Representatives At The Chamber Of Deputies

Izmir, a small coastal town at the beginning of the 16 century, has turned into a spot of attraction due to her rising trade facilities and hosted people of different ethnic backgrounds. Armenians, who have been migrating to this city since the 13 century, also constituted one of the remarkable minorities of this harbor city. Armenians, who have their own districts, chırches, and schools in İzmir, have wisely used all opportunities of political representation that arose in the last multi-political pluralism period of Ottomans. During the elections of the Second Contitutional Era, 14 members of parliament have been elected and 3 of them were of Armenian origin. In this paper, social and political activities of Izmir's Armenian origin representatives have been evaluated. Also, the application of Armenian deportation in Izmir has been examined.

PDF

___

BOA, BEO., 1002/75096, 04/R/1315 (2 Eylül 1897).
BOA, BEO., 3648/273544, 27/N/1327 (12 Ekim 1909).
BOA, BEO., 3719/278898, 05/Ra/1328 (17 Mart 1910).
BOA, BEO, 3983/298724, 10/M/1330 (31 Aralık 1911)
BOA, BEO, 304/22753, 21/R/1311 (01 Kasım 1893).
BOA, BEO, 1367/10284, , 01/Ca/1317 (07 Eylül 1899).
BOA, DH.EUM.2.Şb., 11/64, 19/Za/1333 (28 Eylül 1915).
BOA, DH.EUM.SSM., 33/49, 12/M/1337 (18 Ekim 1918).
BOA, DH.EUM. 2.Şb., 75/14, 26/B/1336 (7 Mayıs 1918).
BOA, DH.EUM. 2.Şb, 75/19, 30/N/1336 (9 Temmuz 1918).
BOA, DH.İD., 135/22, 14/M/1330, (18 Ocak 1912).
BOA, DH.MKT., 276/43, 25/S/1312 (28 Ağustos 1894).
BOA., DH.ŞFR, Dosya No:55 Gömlek No:19, 04/L/1333 (15 Ağustos 1915).
BOA, DH.ŞFR., 491/106, 17/Ey/1331 (1912/1913).
BOA, DH.ŞFR., 501/116.
BOA, DH.ŞFR., 56/287, 26/Za/1333 (5 Ekim 1915).
BOA, DH.ŞFR., 11/64, 19/Za/1333 (28 Eylül 1915).
BOA, DH.ŞFR., 57/28, 07/Z/1333 (16 Ekim 1915).
BOA, DH.ŞFR., 59/116, 20/S/1334 (28 Aralık 1915).
BOA, DH.ŞFR.,79/55, 17/L/1335 (6 Ağustos 1917).
BOA, DH.ŞFR., 77/80, 20/Ş/1335 (11 Haziran 1917).
BOA, İ.TAL, 225, 03/Ca/1318 (29 Ağustos 1900).
BOA, ŞD-HU, 1261/25, 24/Ca/1336 (07 Mart 1918).
BOA, MV. 227/180, 05/N/1330 (18 Ağustos 1912).
BOA, MV., 249/54, 06/C/1336 (19 Mart 1918).
Salname-i Vilayet-i Aydın, R. 1307-M. 1891/İbrahim Cavid; Hazırlayanlar Murat Babuçoğlu, Cengiz Eroğlu, Abdülkerim Şahin-Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2010, s. 377. 1891.
Salname-yi Vilayet-i Aydın, R. 1326-M. 1908.
Ahenk (İzmir)
Hizmet (İzmir)
Tanin (İstanbul)
Meclis-i Mebusan Zabıt Cerideleri (Yeni Harflerle) Koç, Yılmaz, Meclis-i Mebusan'da Görev Yapan Ermeni Mebuslar ve Faaliyetleri, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Afyon, 2009.
Özeçoğlu, Halil, Modernleşme Sürecinde İzmir'de Müslim ve Gayrimüslimlerin Eğitimine Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım (1856-1908), Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, İzmir, 2009.
Yorulmaz Şerife, Aydın Vilayeti'nde Madenler, (1850-1908), Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkilap Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, İzmir, 1994
Adıvar, Halide Edip, Mor Salkımlı Ev, Özgür Yayınları, İstanbul 2003. Bayar, Celal, Ben de Yazdım-Milli Mücadeleye Giriş 5, Sabah Kitapları 52, İstanbul, 1997.
Beyru, Rauf, 19. Yüzyılda İzmir'de Yaşam, Literatür Yayınları, İstanbul, 2000.
Demir, Fevzi, Osmanlı Devleti'nde II. Meşrutiyet Dönemi'nde Meclis-i Mebusan Seçimleri 1908-1914, İmge Kitapevi Yayınları, İstanbul, 2007.
Dobkin, Marjorie Housepian, İzmir 1922, Bir Kentin Yıkımı, Çeviren: Attila Tuygan, Belge Yayınları, 2012.
Ermeniler Tarafından Yapılan Katliam Belgeleri (1914-1919) Cilt I, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın No: 49, Ankara, 2001.
Evvel Zaman İçinde İzmir, Yayına Hazırlayan: Uğur Yeğin, İzmir Ticaret Odası Kültür, Sanat ve Tarih Yayınları 10, 2009.
Huyugüzel, Ö. Faruk, İzmir Fikir ve Sanat Adamları (1850-1950, T.C. Kültür Bakanlığı Kültür Eserleri, Ankara, 2000.
Lewy, Guenter, 1915 Osmanlı Ermenilerine Ne Oldu?, Timaş Yayınları, İstanbul, 2011.
Nahum, Henri, İzmir Yahudileri 19. 20. Yüzyıl, Çeviren: Estreya Seval Vali, İletişim Yayınları, İstanbul, 2000.
Rıfat, Hüseyin, İzmir 1914, Hazırlayan: Erkan Serçe, Birinci Baskı, Akademi Kitabevi, İzmir, 1997.
Rolleston, George, İzmir 1856, Çeviren: Uygar Kocabaşoğlu, İzmir Ticaret Odası Kültür, Sanat ve Tarih Yayınları 11, İzmir, 2010.
Saygı, Serhan Kemal, Meclis-i Mebusan'da İzmir Mebusları 1908-1918, Libra Yayınları, 2014, Ankara.
Somar, Ziya, Bir Adamın ve Bir Şehrin Tarihi Tevfik Nevzat: İzmir'in İlk Fikir ve Hürriyet Kurbanı, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, İzmir, 2001.
Sürgevil, Sabri, II. Meşrutiyet Döneminde İzmir, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı Dizisi: 62, İzmir, 2009.
Şenocak, Bülent, Levant'ın Yıldızı İzmir, Şenocak Kültür Yayınları, İzmir, 2003, s. 165-167.
Uluslararası Amerikan Koleji Araştırma Komitesi Raporu-İzmir 1921, Çeviren: Aykan Candemir, İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, 2000.
Yalman, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, C: 1, İstanbul, 1971.
Yılmaz, Fikret-Yetkin, Sabri, İzmir Kartpostalları 1900, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, 2003.
Zorlusoy, Hasan, XVII. Yüzyıldan Günümüze Fransız Gezginlerin Gözüyle İzmir, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı Yayınları, 2013.
Akten, Necmettin "Buğ Gemileri ve Türklerde Posta Taşımacılığı", DUİM-Alesta Özel Sayısı, Sayı 5, İ.Ü Denizcilik Kulübü Yayını, İstanbul, Aralık 2007.
Karacakaya, Recep, "Meclis-i Mebusan Seçimleri ve Ermeniler (1908- 1914)", İstanbul Üniversitesi Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, Sayı 3, Yıl 2/2003, s. 129, dpn. Tanin, 11 Teşrin-i sani 1908.
Kerimoğlu, Hasan Taner, "İzmir ve İttihat-Terakki", İzmir Kent Ansiklopedisi, İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İzmir, 2013, Tarih/Birinci Cilt.
Kütükoğlu, Mübahat, "İzmir Şehri Nüfusu Üzerine Bazı Tespitler", Uluslar arası Osmanlı Tarihi Sempozyumu Bildirileri, Tük Ocakları İzmir Şubesi Yayınları, Yayın No: 1, İzmir, 2000.
Özdemir, Hikmet, Seferberlik İlanından Rus İşgaline Kadar Ermeni Milislerle Çatışmalar, Gazi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi, Ankara, Türk-Ermeni İlişkilerinin Gelişimi ve 1915 Olayları Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, 2006.
Sepetçioğlu, Tuncay Ercan, "XIX. Yüzyılda İzmir Kentinin Nüfus Bileşimleri: Türkler, Rumlar, Yahudiler, Ermeniler", İzmir Kent Ansiklopedisi, Tarih Cildi-Cilt:2, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı Yayınları, 2013.
Yaren, Şehnaz - Acar Şinasi, "Asır Öncesi Planlanan Bir Uydukent Projesi", Toprak İşveren Dergisi, Eylül 2012, Sayı 95, İstanbul.
http://nefius.com/news/1161534.2_turk-schindleri-vali-celal bey__ntvmsnbc.
http://www.bianet.org/bianet/azinliklar/137766-turkler-ve-muslumanlarbu-cinayetlerden-dolayi-kan-agliyor. Erişim Tarihi: 10.05.2011.