ÇAPANOĞLU AHMED PAŞA’NIN MUHALLEFÂTI

Bu çalışma, XVIII. yüzyılın ilk yarısından itibaren idarî görevlerde bulunmaya başlayan Çapanoğlu Ahmed Paşa'ya ait muhallefât defterinin çevirisi ile değerlendirmesinden oluşmaktadır. Osmanlı merkezî idaresi, Paşa'nın nüfuzu ile birlikte hakkındaki şikâyetlerin de artması üzerine idam edilmesine karar vermiştir. Emrin yerine getirilmesinin ardından serveti, Osmanlı Devleti'nin olağan bir uygulaması olan müsadereye tabi tutulması amacıyla, kaydedilmiştir. Bu çalışma ile Ahmed Paşa'nın defterde tespit edilebilen eşyaları ölçüsünde, servet edinme ve bunları değerlendirme yöntemlerinin yanında ölümünün ardından aile fertlerinin bu serveti, hiç olmazsa bir kısmını, korumak için ne gibi yollara başvurdukları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Böylece Osmanlı taşrasında bulunan bu âyânın gündelik hayatta kullandığı eşyalarının yanı sıra giyim-kuşamının, ev döşemesi ve savaş araç-gereçlerinin panoraması sunulmuştur

Muhallefât of Çapanoğlu Ahmed Pasha

This study includes the translation and evaluation of a muhallefât cahier belonging to Çapanoğlu Ahmed Pasha, who occupied administrative positions since the first half of the 18th Century. The Ottoman central administration had decided to execute the Pasha because of increasing complaints about him in parallel with his increasing power. After the practice of the execution, a registry of Pasha’s belongings was kept for confiscation, a usual practice of the Ottoman administration at the time. This study firstly aims at showing the ways of gaining and using the fortune according to properties detected in the Ahmed Pasha’s registry. Secondly, it will be evaluated what kind of efforts were made by Ahmed Pasha’s family to protect at least a part of the fortune. With this study, a panorama of daily properties, dressing, house decoration and war equipment used by a notable in the Ottoman province was revealed

___

  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
  • a) Mühimme Defterleri (MD)
  • Nr: 139, 149, 152, 155, 157, 159, 162, 163, 164.
  • b) Kayseri Şeriye Sicilleri (KŞS) Nr: 133.
  • c) Cevdet Tasnifi (C)
  • Adliye (ADL), 80/4834-1, 97/5880, 104/6214.
  • Maliye (ML), 38/1747, 52/2412, 554/22782, 554/22797, 558/22924, 578/23738, 747/30415.
  • d) Bâb-ı Defteri Baş-muhasebe Muhallefât Defterleri (D.BŞM.MHF.) Nr: 50/34, 50/46, 12682.
  • Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye 1316 Sene-i Hicriyesine Mahsustur, 1.Defa-3, Matbaa-i Amire, İstanbul, 1316.
  • Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, I, Üçdal Neşriyat, İstanbul, 1993. Ahmed Vasıf, Tarih-i Vasıf, I, 1270.
  • Barkan, Ömer, “Edirne Askerî Kassamı’na Âit Tereke Defterleri (1545- 1659)”, Belgeler, III/5-6, TTK Yayınları, Ankara, 1966, ss. 1-479.
  • Baysun, M. Cavid, “Musadere”, MEB İA, VIII, Eskişehir, 2001, ss. 669- 673.
  • Cezar, Mustafa, Osmanlı Tarihinde Levendler, İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Yayınları, İstanbul, 1965.
  • Cezar, Yavuz, “Bir Âyanın Muhallefatı Havza ve Köprü Kazaları Âyanı Kör İsmail-Oğlu Hüseyin (Musadere olayı ve terekenin incelenmesi)”, Belleten, XLI/161, Ocak 1977, TTK Yayınları, Ankara, 1977, ss. 41-78.
  • Demirel, Ömer, “1700-1730 Tarihlerinde Ankara’da Ailenin Niceliksel Yapısı”, Belleten, LIV/211, Aralık 1990, TTK Yayınları, Ankara, 1990, ss. 945- 961.
  • Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara, 2004.
  • Duygu, Süleyman, Yozgat Tarihi ve Çapanoğulları, Sayar Matbaası, İstanbul, 1953.
  • ______________, “Osmanlı Devlet Ricalinden Mehmet Celâlettin Paşa”, Türk Kültürü Dergisi, S.147-148-149, Yıl XIII, Ocak-Şubat-Mart 1975, Ankara, 1975, ss. 147-171.
  • İnalcık, Halil, Devlet-i ʽAliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I Klasik Dönem (1302-1606) Siyasal, Kurumsal ve Ekonomik Gelişim, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2010.
  • Karaca, Taha Niyazi, “Yozgat Eğitim Tarihine Katkı”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 17, Yıl 2004/2, Kayseri, 2004, ss. 139-150.
  • Küpeli, Özer, “Yenişehir (Bursa) Âyânı Sarıcaoğlu Osman Ağa ve Muhallefâtı”, History Studies, III/3, Samsun, Kasım 2011, ss. 245-263.
  • Lajos, Fekete, “XVI. Yüzyılda Taşralı Bir Türk Efendi Evi”, Çev. M.Tayyib Gökbilgin, Belleten, XLIII/170, Nisan 1979, TTK Yayınları, Ankara, 1979, ss. 457-480.
  • Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî Yâhûd Tezkire-i Meşâhîr-i Osmaniyye, I, Matbaa-i Âmire, İstanbul, 1308.
  • Mert, Özcan, XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda Çapanoğulları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1980.
  • __________, “Âyan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, IV, İstanbul, 1991, ss. 195-198.
  • Mumcu, Ahmet, Osmanlı Devleti’nde Siyaseten Katl, Phoenix Yayınevi, Ankara, 2007.
  • Mutafçieva, V.P., “XVIII. Yüzyılın Son On Yılında Ayanlık Müessesesi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S.31, Mart 1977, İstanbul, 1978, ss. 163-182.
  • Nagata, Yuzo, Tarihte Âyânlar Karaosmanoğulları Üzerine Bir İnceleme, TTK Yayınları, Ankara, 1997.
  • Ocak, Ahmet Yaşar, “Bozok”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, VI, İstanbul, 1992, ss. 321-322.
  • _______________, Arı Kovanına Çomak Sokmak, Taşra Kökenli Bir Tarihçinin Sıradan Meslek Hayatı, Söyleşi: Haşim Şahin, Timaş Yayınları, İstanbul, 2014.
  • Öğün, Tuncay, “Müsâdere”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XXXII, İstanbul, 2006, ss. 67-68.
  • Özçelik, Tarık, “Yeniçeri Ağası Köse Mehmet Ağa ve Muhallefatı”, History Studies, V/1, Samsun, Ocak 2013, ss. 287-310.
  • Özdeğer, Mehtap, “Osmanlı Devlet Teşkilatında Âyânın Mali ve İdari Yönetime Müdahale Devri”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, L/1-4, İstanbul, 2000, ss. 69-132.
  • Özkaya, Yücel, “XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Yerli Ailelerin Âyânlıkları Ele Geçirişleri ve Büyük Hânedânlıkların Kuruluşu”, Belleten, XLII/168, Ekim 1978, TTK Yayınları, Ankara, 1978, ss. 667-723.
  • ___________, “Merkezî Devlet Yapısının Zayıflaması Sonuçları: Âyânlık Sistemi ve Büyük Hanedanlıklar”, Osmanlı, VI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, ss. 113-167.
  • Özger, Yunus, “Trabzon Valisi Hazinedârzâde Süleyman Paşa’nın Muhallefâtı”, Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S. 2, Bahar, Trabzon, 2007, ss. 93-123.
  • Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, II, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1983.
  • Parlatır, İsmail, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yayınevi, Ankara, 2006.
  • Şemseddin Sâmi, Kâmûs-ı Türkî, I-II, İkdâm Matbaası, İstanbul, 1317.
  • Telci, Cahit, “Osmanlı Devletinde 18. Yüzyılda Muhallefat ve Müsâdere Süreci”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXII/2, Aralık, 2007, ss. 145-166.
  • Uluçay, M. Çağatay, 18 ve 19. Yüzyıllarda Saruhan’da Eşkıyalık ve Halk Hareketleri, Berksoy Basımevi, İstanbul, 1955.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Çapan Oğulları”, Belleten, XXXVIII/150, Nisan 1974, TTK Yayınları, Ankara, 1974, ss. 215-261.