ALIP MANAŞ DESTANINDA RENKLER

İnsan yaşamının bütün alanlarını kuşatan renkler; insanların hayata bakışı, dünya görüşü gibi özelliklerine göre anlamlandırılır. Bu çalışmanın amacı da Altay Türklerinin kahramanlık destanı olan Alıp Manaş’ta kullanılan renklerin anlam değerlerini ve kullanım sıklıklarını belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda Metin Ergun’un 1998’de Kültür Bakanlığı Yayınları’ndan çıkardığı “Altay Türklerinin Kahramanlık Destanı Alıp Manaş” isimli çalışması ölçüt alınarak Alıp Manaş’taki renkler belgesel tarama tekniğiyle incelenmiştir. Alıp Manaş destanında ak, kara, sarı, yeşil, kızıl, ak-boz, gümüş-boz ve bronz olmak üzere 8 renk kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu renkler içerisinde en fazla kullanılan rengin ak-boz (51 yerde) olduğu görülür. Sırasıyla ak (42 yerde), kara (29 yerde), sarı (15 yerde), gümüş-boz (13 yerde), kızıl (13 yerde), yeşil (3 yerde) ve bronz (1 yerde) renklerinin de Alıp Manaş’ta kullanıldığı görülmektedir. Kara dışındaki renklerle renklerden türetilen ağar- ve sarar- sözcüklerinin olumsuz, diğer renklerin de olumlu anlamda kullanıldığı tespit edilmiştir. Olumlu anlam taşıyan renklerin olumsuz anlam taşıyan renklerden fazla kullanılması Alıp Manaş destanının olumlu izlenimler oluşturan bir destan olduğunu gösterir. Destanlar, masallar, halk hikâyeleri gibi halk anlatıları toplumun ortak belleğini yansıtmaktadır. Bu nedenle, toplumların ortak kültürel kodları, hayata bakışı ve algılayışı bu ürünlerde görülmektedir. Renkler gibi kültürel kodların nesilden nesle aktarılabilmesi için özellikle Türkçe ders kitapların yer alan metinlerin bu kodlarla örülü olması uygun bir yaklaşım olabilir.

Anahtar Kelimeler:

Alıp Manaş Destanı, Renkler, Renklerin Anlam Değerleri

Colors in The Alıp Manas Epic

The colors encompassing the whole aspects of human life are interpreted according to lifestyle and worldview of humans. The purpose of this study is to determine the semantic values and frequency of use of the colors used in The Alip Manas, the heroic epic of the Altai Turks. For this purpose, the colors in The Alip Manas has been analyzed by means of documentary scan technique based on Metin Ergun’s work called “Alip Manas, The Heroic Epic of Altay Turks”, published by the Ministry of Culture Publications in 1998. It has been determined that eight colors, white, black, yellow, green, red, white grey, silver grey and bronze are used in The Alip Manas epic. It is seen that the most frequently used color is white grey (fifty one times). It is seen that White (42 times), black (29 times), yellow (15 times), silver grey (13 times), red (13 times), green (3 times) and bronze (1 times) are used in The Alip Manas. It has been determined that the words agar- and sarar-, which are colors derived from the colors except black, are used in a negative sense, while others are used in a positive sense. More frequently using of colors of positive sense than colors of negative sense shows that The Alip Manas is an epic creating positive impressions. Folk narratives like epics, tales and folk tales reflect the common memory of a socity, hence common culturel codes of societies, their lifestyles and perceptions of life are seen in this kind of Works. Making the texts in Turkish textbooks built with these codes, might be an appropriate approac in order to transfer cultural codes to generations, as well as colors.

Keywords:

The Alip Manas Epic, Colors, Semantic Values of Colors,

PDF

___

Akar, Ali (2006). Renge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Örneği, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2006/1, 51-63.
Ayvazoğlu Beşir (2001). Çiçek ve Renk Adlarına Dair, Türk Yurdu, 162- 163 (21), http://turkoloji.cu.edu.tr/YENI%20TURK%20DILI/9.php adresinden 22 Nisan 2009’da alınmıştır.
Bayraktar, Nesrin (2004). Kara ve Siyah Renk Adlarının Türkçedeki Kavram ve Anlam Boyutu Üzerine, TÖMER Dil Dergisi,126, 56-77.
Bayraktar, Nesrin (2006). Kavram ve Anlam Boyutunda Sarı ve Tonları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 209-218.
Bodur, Feyyaz (2006). Fotoğraf ve Renk: Fotoğraftaki Renklerin İletilerin Algılanmasındaki Rolleri, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15/1, 77-86.
Çoruhlu, Yaşar (2006). Türk Mitolojisinin Ana Hatları, Ankara: Kabalcı Yayınları.
Ergun, Metin (1998). Altay Türk’lerinin Kahramanlık Destanı Alıp Manaş, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Genç, Reşat (1997). Türk İnanışları ile Milli Geleneklerinde Renkler ve Sarı, Kırmızı, Yeşil, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Gönen, Sinan (2005). Efsanelerde Kara Renginin Görünümü, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 17, 225-236.
İskenderzade, Lale Avşar (2007). Dede Korkut Hikâyelerinin Türk Plastik Sanatlarına Yansıması, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 319-341.
Kanar, Mehmet (2011). Farsça Türkçe Sözlük, İstanbul: Say Yayınları.
Karademir, Fevzi (2007). Halk Bilmecelerinde Renklerin Kullanım Sıklığı ve İşlevselliği, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6/21, 192-211 http://www.e-sosder.com/dergi/21192-211.pdf adresinden 28 Mayıs 2009’da alınmıştır.
Karasar, Niyazi (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Meskhidze, Maia (2006). Türkiye ve Kırgız Türkçelerinde Renk İsimleri İçeren Deyimler, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Ögel, Bahaeddin (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.