BÜYÜK SELÇUKLULAR DEVRİNE AİT MÜNŞEÂT MECMÛALARINDA YER ALAN BİR BELGE TÜRÜ: “İHVÂNİYAT”
Büyük Selçuklular devrine çalışan tarihçilerin müracaât ettikleri kaynak türlerinden biri de münşeât mecmûalarıdır. Bu mecmûalarda devrin önemli münşîlerine ait inşâ örneklerinin yer alması şüphesiz teşkilat tarihi çalışmaları için çok kıymetlidir. Büyük Selçuklular devrine ait münşeât mecmûalarında birde “ihvâniyat” türü belge numunelerinin mevcut olduğunu biliyoruz. Şahsî içerikli olmaları sebebiyle bu belge örnekleri tarihçi için başka bir pencere açabilir veya başka bir bakış açısı kazandırabilir. Çünkü ihvanîyat türünde yazılanlar, devrin algısını ortaya koymaktadır. Kişisel fikirleri içermekte ve olumsuz kabul edilenlere göndermeler yapmaktadır. Bu çalışmada çağdaş iki münşînin Reşîdüddin Vatvât ve Atabeg el-Cüveynî’nin ihvâniyat örnekleri ele alınarak değerlendirilmeye çalışılmıştır.
Ikhvaniyat; A Type of Document in the Munsheat Journals of Great Seljuks Empire Period
One of the resources of the historians who are studying Great Seljuks Period is Munsheat Journals. The existence of examples of Inshas of some important Munshis’ in these journals is very precious for the state organization history studies. On the other hand we know that there is a document type called Ikhvaniyat in the the Munsheat Journals of Great Seljuks Empire Period. For the fact that these documents have private content, they can open a new perspective for the historian. Because İkhvaniyat documents reveal the mentality and the sense of that age. They contain personal opinions and they make references to the ideas which were considered sin or negative. In this study two contemporary Munshis’ Rashid Al Din Watwat, Atabeg al- Juvayni ikhvaniyat samples were examined
___
- Alâeddin Atâ Melik Cüveynî, Tarihi Cihangüşa, çev. Mürsel Öztürk, Ankara 1998. Ateş, Ahmed , “Raşid al-Din Vatvat’ın Eserlerinin Bazı Yazma Nüshaları”, T.D., c.X, sa. 14, İstanbul 1959. Browne, E. G., A Literary History of Persia, c.I, Cambridge 1956. Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara 1990. Devletşâh, Devletşah Tezkiresi, çev. Necati Lügal, İstanbul 1977. Köymen, Mehmed Altay ,“Selçuklu Devri Kaynaklarına Dair Araştırmalar I: Büyük Selçuklu İmparatorluğu Devrine Ait Münşeât Mecmûaları ‘Atebetü’l-ketebe’nin neşri münasebetiyle”, DTCFD, c. VIII’den ayrı basım. Muhammed Avfî, Lübâbü’l-elbâb, c. I, nşr. E. G. Browne, Persian Historical Texts, vol. IV, London-Leide 1906, Önsöz ve notlar Mirza Muhammed Kazvînî, c. II, nşr. E.G. Browne, Persian Historical Texs, vol. II, London-Leide, 1903. Müeyyidü’d-devle Müntecibüddin Bedi’ Atabeg el-Cüveynî, Atebetü’lketebe, Mecmûa-i Mürâselât-i Dîvân-ı Sultan Sencer, nşr. Muhammed KazvînîAbbas İkbal, Tahran 1329 hş. Reşîdüddin Vâtvât, ‘Arâisü’l-havâtır ve nefâisü’n-nevâdir, Süleymeniye Kütüphanesi, Ayasofya Nu: 4015 ve Nu: 4138. Reşîdüddin Vatvât,‘Umdetü’l-büleġa ve‘ uddetü’l-füsahâ’, Süleymaniye Kütüphanesi, Es’âd Efendi Nu: 3302. Reşîdüddin Vatvât, Hâdaiku’s-sihr fi dekâyikı’şi‘r, nşr. Abbas İkbal, 1342 hş. Şahinoğlu, M. N., “Vatvat”, İ.A., c.XIII. Togan, A. Zeki Velidi, Tarihte Usûl, İstanbul 1985. Toyserkânî, Kasım, Nâmeha-yı Reşîdüddin Vatvât, Tahran 1338 hş.