1877-78 OSMANLI-RUS SAVAŞI SONRASI BEYKOZ’DA MUHACİRLER İÇİN İSKÂN YERİ ÇALIŞMALARI

Osmanlı Devleti, Kafkasya’dan Balkanlara kadar çok geniş bir coğrafyadan pek çok Müslüman’ı Halife-i Rûy-i Zemin olan Osmanlı Padişahı adına topraklarına “İslâmiyet ve insaniyet” düsturuyla kabul etmiş, bu Müslümanların refaha kavuşmasını sağlamak için her türlü fedakârlığı göstermeye gayret etmiştir. 13 Temmuz 1878 Berlin Antlaşması’ndan sonra Balkanlar’da izlenen menfi politikalar neticesinde buradaki Müslümanlar Osmanlı topraklarına göç etmek durumunda kalmıştır. Bâbıâli bu muhacirlerden çoğunluğunu Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde tespit edilen uygun yerlere iskân ettirmiştir. Bir kısmı da İstanbul’da iskâna elverişli yerlerde yerleştirilmiştir. Yerleşim yeri olmayan ama yerleşmeye uygun mahallerde yeni köy ve mahalleler oluşturup, buralara uygun adlar verilmiş ve en yakın idari birime bağlanarak iskân yeri haline getirilmiştir. Ayrıca muhacirlerin yaşam alışkanlıklarına uygun yerlerde iskân edilmeleri de göz önünde bulundurulmuştur. Belgelere bakıldığında muhacir ailelerinin yaşayabilecekleri, geçimlerini sağlayabilecekleri yerler olmasına bilhassa dikkat edilmesi istenmiştir. Fakat yerli ahali ile muhacirler arasında bir takım anlaşmazlıklar yaşanmış, devlet yaşanan anlaşmazlıklar konusunda çözüme yönelik epey mesai harcamıştır. Bu çalışmada Beykoz örneğinde yer tahsisi ve bu esnada yaşanan anlaşmazlıklardan kaynaklanan iskân meselelerini tespit edebildiğimiz Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgeleri ve araştırma eserler ışığında ele almaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler:

muhacir, Beykoz, Osmanlı, iskân, göç

Arranging Settlement Areas For Immigrants Whom Immigrated After 1877-78 Ottoman-Russian War

Muslims of Balkan region whom were mal-treated after Berlin Treaty (13 July 1878) had to immigrate to Ottoman lands. Sublime Porte settled most of those immigrants to aproppriate places of Anatolia. And some of them were settled to suitable places of İstanbul. If a place is suitable for settlement but there is no residential area at the moment, Ottoman authorities generated new villages and neighborhoods to those areas and tied them to closest administrative unit for immigrants. Authorities were also considered to settle immigrants down to places that have got similar geographical conditions with their original territory at Balkans. We can see that Porte wanted to settle immigrants to places where they can make a living according to official documents of Ottoman Imperium. And did her best to fix problems between immigrants and native population of settlement areas. In this study we tried to reveal settlement issues at Beykoz according to official Ottoman documents and monographies which discussed this subject in detail.

Keywords:

İmmigrant, Beykoz, Ottoman, settlement, immigration,

PDF

___

A. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri: DH.İ.UM 48/22-1, 2, 3. ŞD 12764/4 326 DH. MKT. 1152/79-1, 3,4,5,6,7,8,9. DH. MKT. 1616/49 DH. MKT. 1616/143-2 DH. MKT. 1614/49 DH. MKT. 1611/83. DH. MKT. 1613/39 DH. MKT. 1617/44 DH. MKT. 1291/10-2, 3, 4. DH. MKT. 2677/5-1, 2. DH. MKT. 2108/114 Y.PRK. HH 28/56-1,2,3. Y. PRK. HH 28/55-2, 3. Y. Mtv. 119/131-1, 2, 3. Y. Mtv. 120/109. Y. A. HUS 176/31-5 A.MKT.MHM. 313/12 A.MKT.MHM. 311/68 A.MKT.MHM. 309/72 İ.DH. 524/36195 İ.MVL 20949 A.MKT.MHM. 380/57.
B. Araştırma Eser ve Makaleler: AKBAL, Fazıla, “1831 Tarihinde Osmanlı İmparatorluğu’nda İdarî Taksimat ve Nüfus”, Belleten, XV/60, 2. Bsk., Ankara 1995, s. 617-628. AKYÜZ ORAT, Jülide, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kafkas Göçleri (1828-1943), Kafkas Üniversitesi Yay., Kars 2011. BABUŞ, Fikret, Osmanlı’dan Günümüze Etnik-Sosyal Politikal Çerçevesinde Göç ve İskan Siyaseti ve Uygulamaları, Ozan Yayıncılık, İstanbul 200 BİCE, Hayati, Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, Ankara 1991. ÇAVUŞOĞLU, Halim, “ ‘Yugoslavya-Makedonya’ Topraklarından Türkiya’ye Göçler Ve Nedenleri”, Bilig, S. 41, Bahar 2007, s. 123-154. DEMİREL, Muammer, “Türkiye’de Bosna Göçmenleri”, Ata. Ün. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 12, S. 2, s. 285-306. EMGİLİ, Fahriye, Boşnakların Türkiye’ye Göçleri (1878-1934), Bilge Kültür Sanat Yay., İstanbul 2012. EREN, Ahmet Cevat, Türkiye’de Göç ve Göçmen Meseleleri, İstanbul 19 ERKAL, M. E. - B. ve BALOĞLU, F., Ansiklopedik Sosyoloji Sözlüğü, Der Yayınları, İstanbul 1997. GEÇER, Genç Osman, “İşgal Sonrası Bosna Hersek’te Göç Olgusunun Vatan Gazetesi’ne Yansımaları”, TÜBAR, XXVIII, 2010 Güz, s. 191-205. GÜLCAN, Mustafa, “Dünden Bugüne Sırp ve Avusturya Baskısı Karşısında Bosna-Hersek”, S.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 1, s. 2832 GÜNDÜZ, Tufan, Alahimanet Bosna Boşnakların Osmanlı Topraklarına Göçü, Yeditepe Yay., İstanbul 2012. HABİÇOĞLU, Bedri, Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler, Nart Yayınları, İstanbul 1993. HALAÇOĞLU, Ahmet, Balkan Harbi Sırasında Rumeli’den Türk Göçleri (1912-1913), TTK Yay., Ankara 1994. İPEK, Nedim, İmparatorluktan Ulus Devlete Göçler, Serander Yayınları, Trabzon 2006. İPEK, Nedim, Mübadele ve Samsun, TTK Yayınları, Ankara 2000.
İPEK, Nedim, Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri, TTK Yayınları, Ankara 1994. KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, c. VIII, 6. Bsk., TTK Yay., Ankara 200 KARPAT, Kemal H., Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, Timaş Yayınları İstanbul 2010. KARPAT, Kemal, Osmanlı Nüfusu (1830-1914), Timaş Yay., İstanbul 20 KOCACIK, Faruk, “Balkanlardan Anadolu’ya Yönelik Göçler”, Osmanlı Araştırmaları, I, İstanbul 1980, s. 138-190. KURAT, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Ankara 1970. PAŞAOĞLU, Derya Derin, “Muhacirin Komisyonu Maruzatı’na Göre (1877-78) 93 Harbi Sonrası Muhacir İskânı”, History Studies, Volume 5 Issue 2, A Tribute to Prof. Dr. Halil İnalcık, March 2013, s. 347-386. PUL, Ayşe, “Kafkasya Muhacirlerinin Durumlarına Dair Eczacı EsSeyyid Hüseyin Efendi’nin Bir Mektubu”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of International Social Research), Cilt: 4 Sayı: 16, Kış 2011, s. 413-423. SAYDAM, Abdullah, Kırım ve Kafkas Göçleri (1856-1876), TTK Yayınları, Ankara 1997. Son Teşkilât-i Mülkiyede Köylerimizin Adları, Dahiliye Nezareti Basımevi, İstanbul 1928. TAŞKIN, Ünal, Osmanlı Devleti’nde Kullanılan Ölçü ve Tartı Birimleri, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 2005. UYSAL, H., İnsan ve Toplum Bilimleri Sözlüğü, Uysal Kitabevi, Konya 1996, s. 141. YILMAZ, Mehmet, “XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Muhaciri İskân Politikası”, Osmanlı, c. 4, Yeni Türkiye Yay., Ankara 1999, s. 587-602.