OSMANLI DEVLETİ’NDE İLK KIZ ÖĞRETMEN OKULUNUN (DARÜLMUALLİMAT) ÖĞRENCİ DURUMU

Osmanlı Devleti’nde kız sıbyan ve rüştiye mekteplerine kadın öğretmen yetiştirmek için 26 Nisan 1870 tarihinde İstanbul’da ilk kız öğretmen okulu Darülmuallimat açılmıştır. Kızların eğitiminde önemli bir ihtiyaca cevap verecek olan Darülmuallimat’a öğrenciler titizlikle seçilmiştir. Mektebe öğrenci kabul şartları, talimatname ve nizamnameler ile oluşturulmuş ve dönemin şartlarına göre belirlenmiştir. Öğrenci sayılarının yeterli olmasına ve ülke ihtiyacını karşılamasına dikkat edilmiştir. Öğrencilerin devam durumları, tatil ders dönemleri, kıyafet uygulaması, hal ve hareketleri, beslenmeleri, barınmaları ve sağlık durumları üzerinde önemle durulmuştur. Mektepte öğrenciler için sosyal kültürel pek çok faaliyet düzenlenmiş, sergiler açılmış ve kongrelere gidilmiştir. Kızların eğitimi için gerekli öğretmenleri yetiştirmeye yönelik okulun öğrenci profili ve okulun işleyişi bu çalışmanın konusudur. Kız öğretmen yetiştiren bu okulun toplumsal yapıyı değiştirme kabiliyeti ve eğitim tarihine önemli katkılar sağlamasından dolayı araştırılması önemli görülmüş ve bu konudaki boşluğun doldurulması hedeflenmiştir. Araştırmanın problemi; öğrencilerin okula hangi şartlarda kabul edildiği, öğrenim gören öğrenci sayıları ve öğrencilerin devam durumunun ne olduğı, tatil-ders dönemleri, kıyafet, sağlık, beslenme vb. durumları ile ilgili ne gibi gelişmeler yaşandığının ortaya Osmanlı Devleti’nde İlk Kız Öğretmen Okulunun (Darülmuallimat) Öğrenci Durumu [897] konulmasıdır. Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı bu çalışmada; Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nde eğitimle ilgili kalemleri taranmış, salnameler, süreli yayınlar, araştırma-inceleme eserleri kaynak olarak kullanılmıştır.

Student Profiles of the First Teacher’s Traing School for Girls (Darülmuallimat) in the Ottoman State

In order to create woman teachers to newely established primary and secondary schools for girls in the Ottoman State, the first teacher’s training schools (darülmuallimat) was founded on 26 April 1879 in İstanbul. Students were chosen in great care to the school which was expected to give an important impetus for girls’ education. Rules for acceptance of studenst to the school were determined by laws and definded in the spirit of the time. Numbers of students were determined by the need of the state for educating the girls. Attendance, clothes, holidays, course times, behavoirs, foods, houses and healths of studens were considered in great care. For the students many social and cultural activities were held, exhibitions were made. Students were sent to foreign states to join conventions. The student profile of the school that trains the teachers needed for the education of girls and the functioning of the school are the subject of this study. Student profiles, ability to change society and contributions to history of education of the darülmuallimat were found worthy for exploration. Conditions of students in the school were greatly investigated. The study is based on qualitative research. The Turkish Cumhurbaşkanlığı Ottoman Archive’s listings for education was monitored and official yearbooks, official published periodicls and second hand sources were used to create this paper.

PDF

___

Düstur (1289). I. Tertip (II). Matbaai Amire. 184-220.
Düstur, II. Tertip (VII). Matbaai Amire. 649-659.
Maarif-i Umumiye Nezareti. (1328). Darülmuallimat Programı. Matbaa-i Amire.
Maarif-i Umumiye Nezareti. (1328). Darülmuallimat Talimatnamesi, Matbaa-i Amire.
Maarif-i Umumiye Nezareti. (1331). Darülmuallimin ve Darülmuallimat Nizamnamesi. Matbaa-i Amire.
Maarif-i Umumiye Nezareti. (1332). Darülmuallimin ve Darülmuallimat-ı İbtidaiye Talimatnamesi. Matbaa-i Amire.
17 Temmuz 1311 tarihli Darülmuallimat ile İhtiyat Kısmına Mahsus Talimatdır. Maarif Salnamesi (1317). 321-322.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye. (1300, 1303, 1317). 320-335.
Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye. (1316, 1317, 1318, 1321). Takvim-i Vekayi, nr. 1184, 1 Za 1286.
Takvim-i Vekayi, nr. 2232, 1 Ramazan 1333.
Takvim-i Vekayi, nr. 649, 26 Z 1278.
Tedrisat-ı İbtidaiye Kanun-ı Muvakkati (1329) Matbaa-i Amire. Araştırma ve İnceleme Eserleri
Akyüz, Y. (1989). Türk Eğitim Tarihi, (Başlangıçtan 1988’e). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi yayınları.
Altın, H. (2017). Osmanlı eğitim tarihinde darümuallimat (açılışı ve gelişim süreci). Akademik Matbuat, Kasım (1/1), 21-37.
Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (2014). Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı Eğitiminde Modernleşme. Bion Matbaa.
Caporal, B. (1999). Kemalizmde ve Kemalizm Sonrasında Türk Kadını I (1919- 1970). (Ercan Eyüboğlu, Çev.). Cumhuriyet.
Dumanoğlu, S.C. (2019). Osmanlı Devleti’nde Kız Öğretmen Okulu Darülmuallimat (1870-1924). Yayınlanmamış doktora tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Ünversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Erdem, Y. T. (2013). II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyete Kızların Eğitimi. Türk Tarih Kurumu.
Ergin, O. N. (1977). Türk Maarif Tarihi. Eser.
Eyice, S. (1992). Cevri kalfa mektebi. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde, (Cilt. 7, s. 461-462). Diyanet Vakfı.
Habibe Leman, (1329). Maarif nezaretinin dikkatine. Kadınlar Dünyası. 100- 111(28 Eylül), 7-8.
Hakkut, Ş. (1978). Öğretmen okullarının 130. yıldönümü. Hayat Tarih Mecmuası, 4/1(150), 49-56.
İnan, A. (1966). Türkiye’de ilk kız öğretmen okulu darülmuallimat 1870. Türk Kadını, 1(2), 6-7
İstanbul Kız Muallim Mektebi 1933- Darülmuallimat 1870. İstanbul Kız Muallim Mektebi.
Kansu, N.A. (1930). Türkiye Maarif Tarihi Hakkında Bir Deneme. Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi. Milliyet.
Kırmızıaltın, S. (2012). Gender, Education and Modernization: Women School Teachers in the Late Ottoman Empire. Yayınlanmamış doktora tezi, The University of Texas.
Koçer, H. A. (1967). Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Problemi, (1848-1967). Yargıçoğlu.
Koçer, H. Ali (1972). Türkiye’de kadın eğitimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(1), 81-124.
Kumbaracılar, S. (1969). İlk kız okullarımız nasıl kuruldu? Hayat Tarih Mecmuası, V/52 (4), 77-81.
Mahmud Cevad. (2002). Maarif-i Umumiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı. (Mustafa Ergün, Tayyip Duman, vd. Haz.). MEB yayınları.
Omay, A. (1987). İlk kız öğretmen okulunun kuruluşu. Türk Yurdu, VIII (8), 52- 57.
Ortaylı, İ. (1987). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. Timaş.
Öztürk, C. (1993). Darülmuallimat. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (Cilt. 8. 550-551). Diyanet Vakfı.
Öztürk, C. (1998). Türkiye’de Dünden Bugüne Öğretmen Yetiştiren Kurumlar. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi yayınları.
Öztürk, C. (2007). Atatürk Devri Öğretmen Yetiştirme Politikası. Türk Tarih Kurumu.
Sönmez, V. & Alacapınar, G. F. (2013). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Anı.
Şanal, M. (2011). Osmanlı imparatorluğu’nda kız öğretmen okulunun (darülmuallimat) kuruluşu, okutulan dersler ve kapatılışı (1870–1924), Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM). 26. 221- 244.
Taşer, S. (2010). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Öğretmen Yetiştiren Kurumlarda Eğitim Yönetimi ve Denetimi. Yayınlanmış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Temelkuran, T. (1970). Türkiye’de açılan ilk kız öğretmen okulu. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 36 (Eylül), 61-62.
Unat, F.R. (1964). Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış. MEB yayınları.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin.