Tülay ÇULHA

15. YY’A AİT BİLİNMEYEN BİR YAZMA: SEYFÜ’L-MÜLÛK İLE BEDİ‘Ü’L- CEMÂL

Selçuklu Devleti’nin yıkılmasından Osmanlının kuruluş dönemini kapsayan, XIII-XV. yüzyıllar arası Beylikler Döneminde Oğuzların dili artık bir yazı dili olmaya başlamış, çok sayıda telif ve tercüme eserler verilmeye başlanmıştır. Beylikler döneminde genel olarak dinî, tasavvufî ve ahlâkî eserlerin tercümesi yapılırken hem manzum hem de mensur eserler verilmiştir. Bu eserler arasında geçmeyen ve bugüne kadar kayda geçmemiş bir mesnevi de Seyfü’l-Mülûk ile Bediü’l-Cemâl hikâyesidir. Türk Dil Kurumu Kütüphanesi’nde bulunan Yazma 596 numarada kayıtlı yazmanın ilk kısmında yer alan mesnevi, Seyfü’l-Mülûk ile Bedi‘ü’l- Cemâl hikâyesidir. H. 874/ M. 1470 tarihinde istinsah edilmiş olan bu hikâyenin ilk telif tarihi ise mesnevinin sonunda H. 843/ M. 1439 olarak verilmiştir. Yazma, gerek konusu itibariyle gerekse hem telif hem istinsah tarihi 15. yüzyıl olması itibariyle eşsiz bir eserdir. Bu makale, 1001 Gece Masalları arasında yer alan hikâyelerden birinden ibaret olan mesneviyi konu alan yazmanın tanımından ibarettir.

A Manuscript belongs to 15th Century: Seyfü’l-Mülûk and Bedi‘ü’l- Cemâl

From the downfall of the Seljuk Empire to the forming of the Ottoman Empire, XIIIXV centuries was the time Oguz Language was recognized as a written language, translated and referenced in foreign literature. In this period, many sufi, religious and moral works were translated, as well as new poetry and prose works. Seyfü’l-Mülûk and Bediü’l-Cemâl story was one of those mathnawis, although it was not recorded among other works. The Seyfü’l-Mülûk and Bedi‘ü’l- Cemâl story is a masnavi located under the label Manuscript 596 in Turkish Language Association (TDK) Library. It was originally written in 1439 (843 Islamic calendar), but its first copy was made in 1470 (854 Islamic calendar). The manuscript, considering it was written and copied in the 15th century, is a unique piece. This article is an introductory on this manuscript, which is one of the stories from The One Thousand and One Nights. Bir satır boş bırakıldıktan sonra Keywords’lere yer verilir. Keywords: 15th century, Old Anatolian Turkish, The One Thousand and One Nights Stories, Seyfü’l-Mülûk and Bediü’l-Cemâl.

PDF

___

Akar, M. (1985). Yûsuf-ı Meddah’ın Dâstân-ı İblis kaynağı. Beşinci Milletler Arası Türkoloji Kongresi İstanbul 23-28 Eylül 1985 Tebliğler. II. Türk Edebiyatı içinde (ss. 1-7). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Aksoy, H. (20113). Yûsuf Meddah. İslam Ansiklopedisi içinde (Cilt 14, s.19- 20). İstanbul: TDVYayınları.
Gönül, A. T. (1985). Seyfelmülûk ve Bedîülcemâl hikâyesinde eski Yakındoğu kültüründen kalma unsurlar hakkında. Niġuča Bičig, Journal of Turkish Studies=Türklük Bilgisi Araştırmaları, 9, 277-301. Harvard University.
Gönül, A. T. (1987). XVI. Yüzyıl Çağatay şairi Meclisî’nin Seyfelmülûk adlı mesnevîsi hakkında. Journal of Turkish Studies=Türklük Bilgisi Araştırmaları, Raiyyet Rüsûmu Essays Presented to Halil Inalcık, 11, 123-132. Harvard University.
Ateş, A. (1946) Varaka ve Gülşah mesnevisinin kaynakları. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, II (1-2), 1-19.
Ateş, A. (1953). Farsça eski bir Varka ve Gülşah mesnevisi. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, V(11), 33-50.
Canpolat, M. (1967). Behçetü’l-hadā‘ik’in dili üzerine. TDAY Belleten. 167- 175. Clauson, Sir Gerard. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenthcentury Turkish. Oxford.
Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe sözlük. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Çelebi, İ. (2005). Mugayyebât. İslam Ansiklopedisi içinde. TDVYay., 30, 374- 375. İstanbul: TDVYayınları.
Çelebioğlu, Â. (1999). Türk mesnevi edebiyatı, 15. yy. kadar. İstanbul: Kitabevi.
Çelebioğlu, Â. (1998). Eski Türk edebiyatı araştırmaları. İstanbul: MEB Yayınları.
Çulha, T. (2017). Seyfü’l-Mülûk ile Bedi‘ü’l-Cemâl hikâyesi (Kırım Karay rivayeti). Ankara: TDK Yayınları.
Devellioğlu, F. (1993). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
Ertaylan, İ. H. (1945). Türk edebiyatı örnekleri I: Varaka ve Gülşah. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Erzi, A. S. (1949). Ord. Prof. Dr. İ. Hikmet Ertaylan: Yûsufî-Meddah, Yeni iki Varaka ve Gülşah Nushası-Hamûşnâme-Dasitan-ı İblis-i Aleyhilla’ne ve Maktel-i Hüseyn. Türk Tarih Kurumu Belleten, XIII(49), 188-194. Ankara: TTK Basımevi.
Felmming, B. (1976). Die Hamburger Handschrift von Yūsuf Meddāhs Varka vü Gülşah. GY. Kaldy-Nagy (Ed.) Hungaro Turcica, Studies in Honour of Julius Nemeth içinde (s. 267-273). Budapest: Lorand Eötvös University.
Hazai, G. & Tietze, A. (2006). Ferec ba‘d eş-şidde (Ein frühosmanisches Geschichtenbuch), 1. Band: Text. Berlin: Klaus Schwarz Verlag.
Hikaye-i Seyf ül-Mülûk, Padişah Seyf ül Mülûk. (1912).
Hikaye-i Seyf ül-Mülûk, Seyf ül Mülûk hikayesi. (1889).
Kaçalin, M. (1980). Bahtiyar-name index (A-H). Yayımlanmamış Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, İstanbul.
Korkmaz, Z. (1968). Eski Bir Kudūrî Çevirisi. X. Türk Dil Kurultayında Okunan Bilimsel Bildiriler içinde (ss. 225-231). Ankara.
Köktekin, K. (2007). Yûsuuf-ı Meddâh, Varka ile Gülşah. Ankara: TDK Yayınları.
Köprülü, F. (2004). Edebiyat araştırmaları I. (4. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
Köprülü, F. (1933). Anadolu’da Türk dil ve edebiyatının tekâmülüne umumî bir bakış.Yeni Türk mecmuası, 7,277-292.
Köprülü, F. (1928). Meddahlar. Türkiyat Mecmuası, 2, 1-45).
Köse, N. (1996). Seyfülmülûk hikâyeleri ve çocuksuzluk. Erciyes Dergisi. Kayseri. 19(223), 27-30.
Levend, A. S. (1988). Türk Edebiyatı tarihi. Ankara: TTK Yayınları.
Merhan, A. & Şan, F. (2016). Eski Anadolu Türkçesi, notlar ve metinler. Ankara: BilgeSu Yayınları.
Redhouse, Sir James W. (2015). A Turkish and English lexicon. (5. Baskı). İstanbul: Çağrı Yayınları.
Seyfülmülûk (1990). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, 7, 554. Dergah Yayınları.
Seyidoğlu, B. (1986). Hikâye-i Seyfü’l-Mülûk’ün üç varyantı üzerine bir deneme. Halk Kültürü, 3-4, 185-191.
Smith, G. M. (1976). Varqa ve Gülşāh. Leiden: Brill.
Şahin, H. (2003). Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Tanbaşı, N. (1996) Osmanlıca bir Seyfü’l-Müluk hikâyesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi. Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. İstanbul.
Taş, İ. (2008). Yusuf ve Zeliha. İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi:42.
Türkiye’de halk ağzından derleme sözlüğü. (1969). Ankara: TDK Yayınları.
Uzunçarşılı, İ. H. (1975). Osmanlı tarihi. (Cilt 1). Ankara: TTK Yayınları.
Uzunçarşılıoğlu, İ. H. (1969). Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu ve Kararkoyunlu Devletleri. (2. Baskı). Ankara: TTK Yayınları.
Uzuntaş, H. (2016). Uygur harfleriyle yazılmış Çağatayca Seyfü'l-Mülūk hikâyesi'nin transkripsiyonu, çevirisi ve sözlüğü. İstanbul: Çantay Yayınları.
Ünver, İ. (1986). Mesnevî, Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı II, 52(415-416- 417), 430-563).
Yavuz, K. (1991). Şeyhoğlu Kenzü’l-Küberâ ve Mehlekkü’l-Ulemâ (İncelemeMetin-İndeks). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
Yurdatap, S. M. (Tarihsiz). Tam ve hakiki Seyfülmülük hikâyesi. İstanbul: Ayyıldız Kitabevi.
Yusuf M. (1993). Başlangıcından Günümüze Kadar Türk Edebiyatları Antolojisi içinde, II, 33-35. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Yusuf M. (2007). Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi içinde, VIII, 666- 667. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.