XIX. Yüzyılda İzmit (kocaili) Sancağı'nın Demografik Durumu ve İskan Siyaseti

Kuzeybatı Anadolu’nun önemli bir kenti olan İzmit tarihi süreç bakımından eski bir kültür merkezidir. Osmanlı fethinden önce Bizans’ın elinde kalan nadir şehirlerden biridir. Fetihle birlikte nüfus ve ekonomik alanda önemli bir gelişme göstermiştir.Şehir idari taksimat alanında yüzyıllar içerisinde değişimler yaşamıştır. 19. yüzyılda idari taksimattaki belirgin değişimin sonucu olarak sancak, kaza, nahiye, köy temelinde bir yapı oluşturulmuştur. Bu anlamda İzmit sancağı klasik döneme kıyasla daha dar bir anlam kazanmıştır.Batılılaşma çabalarıyla oluşturulan sancak sisteminde mevcut yapı iyileştirilmeye çalışılmıştır. İdari taksimattaki bu değişikliklerle birlikte demografik anlamda belirgin bir artış görülmektedir. Hızlı nüfus artışı içerisinde doğal artış ve hızlı toprak kayıplarının getirdiği göçle birlikte kuzeybatı Anadolu aşırı bir hareketliliğe sahne olmuştur. Yoğun iş gücü bölgenin ekonomik anlamda kalkınmasına katkıda bulunmuştur.Bu makalede fetihle birlikte idari taksimat ve nüfus alanında önemli değişimlerin yaşandığı bir kent dokusu açıkça görülmektedir. Kent tarihi üzerine yapılan araştırmalara katkı sağlaması en büyük dileğim olacaktır.

Population and Settlement Policy of İzmit (Kocaili) Sancak in the 19th Century

Izmit, was one of the most important city of Northwestern Anatolia, especially from cultural and historical point of view of historical process. It was one of the rare cities that remained at the hands of the Byzantine had before the Ottoman’s conquest. Together with the conquest, the population and economy of the city improved significiantly.The town has undergone many changes particularly about the administrative divisons throught the centuries. Administrative policy, formed as a consequence of the clear changes in administrative divisions, was based on sancak, district, subdistrict and village. In this respect, İzmit sancak gained a narow meaning compared with the classical period. The existing structure was improved in the sancak system, which was influenced by through westernization efforts. After the changes in the administrative divisions, a clear rise in demography was observed. Rapid increase in population and the migration resulted the rapid land losses in Northwest Anatolia. The increased intensive labor force contributed to the economical development of the region. In this article, a city structure in which significant changes in administrative division and population occured is clearly seen. It is hoped that this study will make contribution to the studies on the history of the city.

PDF

___

498 Numaralı Muhasebe-Yi Vilayet Anadolu Defteri 937/ 1530 II, Ankara 1994.
BOA, Bab-I Âli Evrak Odası, Sadaret Mektubi Kalemi Mühime Kısmı
Dâhiliye Nezâreti Mektubi Kalemi
Kamil Kepeci Tasnifi
Maliye Nezâreti Ceride Defterleri
Maliye Nezareti Varidat Kalemi Cizye Muhasebesi Defterleri
Maliye Nezareti Varidat Kalemi Temettuat Defterleri
Meclis-İ Vükelâ Mazbataları
Tapu Tahrir Defterleri
Yıldız Esas Evrakı
Yıldız Perakende Evrakı
Zabtiye Nezareti Evrakı
Aşıkpaşaoğlu, Aşıkpaşaoğlu Tarihi, ( Haz H. Nihal Atsız) İstanbul 1970.
Broquıere, Bertrandon De La, Denizaşırı Seyahat, (Çeviren İlhan Arda), İstanbul 2000.
Busbecq, G., Türkiye Mektupları, (Türkçe’ye Çeviren H. Cahit Yalçın) İstanbul 1939.
Bostan, İdris, “İzmit”, Tdia, C: Xxıı.
Çadırcı, Musa, Tanzimat Dönemi Anadolu Kentleri’nin Anadolu Kentlerinin Sosyal Ve Ekonomik Yapıları, Ankara 1991.
Çakar, Enver,“ Kanuni Sultan Süleyman Kanunnamesine Göre 1522 Yılında Osmanlı İmparatorluğu’nun İdari Taksimatı “, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2002, 12 (1).
Darkot, Besim, ” İzmit”, Ia, C. V/ 2.
Demirkent, Işın, Türkiye Selçuklu Hükümdarı Sultan I. Kılıç Arslan, Ankara 1996
Dernscwham, H, İstanbul Ve Anadolu’ya Seyahat Günlüğü, (Çeviren Yaşar Önen) Ankara 1992
Dukas, Bizans Tarihi, (Çeviren Vl. Mirmiroğlu) İstanbul 1956.
Evliya Çelebi; Seyahatname, Ankara 1957.
Güneş, Ahmet, Xvı Yüzyıl Başlarından Xvıı. Yüzyıl Başlarına Kadar Kocaili Sancağı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara 1994.
Karpat, Kemal,, Osmanlı Nüfusu ( 1830-1914) Tarih Vakfı Yayınları İstanbul 2003.
Kâtip Çelebi, Cihannüma, ( Haz. Hamit Sadi Selen ) Ankara 1957.
Neşri, Neşri Tarihi, ( Haz. Mehmet Altay Köymen) Ankara 1983.
Nicot, M Donald, Bizans’ın Son Yüzyılları, (Çeviren Bilge Umar, İstanbul 1999.
Polonyalı Simeon, Polonyalı Simeon’un Seyahatnamesi 1608–1619, (Çeviren Andreasyan), İstanbul 1964.
Texier, Charles, Küçük Asya,(Çeviren Ali Suad) İstanbul 1339.
Tuncel, Metin “İzmit Şehri Ve Yayılış Sahası”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, S. 18–19, İstanbul 1973.
Verasimos, S, Konstaniye Ve Ayasofya Efsaneleri, (Çeviren Şirin Tekeli) İstanbul 1993.
Yüce, Rıfat, Kocaeli Tarihi Ve Rehberi, İzmit 1945.