Osmanlı Hukukçularından Büyük Ali Haydar Efendi (1837-1903) -Hayatı ve Çalışmaları-

Bu çalışmada, Osmanlı son dönem hukuk adamlarından Büyük Ali Haydar Efendi’nin hayatı ve çalışmaları üzerinde durulmaktadır. Ali Haydar Efendi, Osmanlı Devleti’nde Kadılık, Vali Vekilliği, Divan-ı Temyiz Başkanlığı, Başkatiplik, Şûrâ-yı Devlet Üyeliği ve Mecelle Muallimliği görevlerinde bulunmuştur. Bununla birlikte onun en etkin ve uzun süreli yürüttüğü görev, eğitim programlarının hazırlanması ve kontrolünden sorumlu olan Meclis-i Kebîr-i Maârif’teki başkanlığıdır (1884–1903). Yazmış olduğu şiirlerin yanı sıra hukukla ilgili birçok eseri de bulunmaktadır ki bunlardan en meşhuru, Hukuk Mektebi’nde verdiği derslerin toplamından oluşturulan “Usûl-i Fıkıh” kitabıdır. Bu biyografinin hazırlanmasında, özellikle Osmanlı Salnâmeleri ve Başbakanlık Osmanlı Arşivi Sicil Kayıtları’ndan faydalanılmıştır.

The Life and Studies of an Ottoman Law Officer: The Older Ali Haydar Efendi (1837-1903)

In this study, the life and the studies of Older Ali Haydar Efendi, one of the law officers in the late Ottoman era, are emphasized. Ali Haydar Efendi served as Kadı, Acting Governor, Chairman of Appellate Council, Chiefclerk, Member of State Council and Mecelle Teacher in the Ottoman State. However, the longest and the most effective task he conducted was the Chairmanship of Great Education Council, which was responsible of preparing and controlling the curricula. Besides his poems, he had many works on law, of which the most famous one is “Usûl-i Fıkıh” that was combined of his lectures at the Law School. During the preparation of this biography, it is particularly benefited from Ottoman Annuals and the Records of the Prime Ministry Ottoman Archives.

PDF

___

- Dahiliyye Defterler (B.O.A. DH. SAİDd.) Dosya 55, Gömlek 449 - Dosya 55, Gömlek 450 - Dosya 55, Gömlek 451.
- İrade Dâhiliyye: İ.D. 48842, İ.D. 68567, İ.D. 73753, İ.D. 78823, İ.D. 95296. B. Salnâmeler
- Devlet Salnâmeleri: D.S. 1302 (1885), Def’a 40, D.S. 1303 (1886), Def’a 41, D.S. 1304 (1887), Def’a 42, D.S. 1305 (1888), Def’a 43, D.S. 1306 (1889), Def’a 44, D.S. 1307 (1890), Def’a 45, D.S. 1308 (1891), Def’a 46, D.S. 1309 (1892), Def’a 47, D. S. 1310 (1892), Def’a 48, D.S. 1311 (1893), Def’a 49, D.S. 1312 (1894), Def’a 50, D.S. 1313 (1895), Def’a 51, D.S. 1314 (1896), Def’a 52, D.S. 1315 (1897), Def’a 53, D.S. 1316 (1898), Def’a 54, D.S. 1317 (1899), Def’a 55, D.S. 1318 (1900), Def’a 56, D.S. 1319 (1901), Def’a 57, D.S. 1320 (1902), Def’a 58, D.S. 1321 (1903), Def’a 59, D.S. 1322 (1904), Def’a 60.
- Salnâme-i Maârif: S.M. 1316 (1898), Def’a 1, S.M. 1317 (1899), Def’a 2, S.M. 1318 (1900), Def’a 3, S.M. 1319 (1901), Def’a 4, S.M. 1321 (1903), Def’a 6.
- Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, Yay. Haz.: M. Münir Aktepe, C. XV., Türk Tarih Kurumu, Ankara 1993.
- AKYÜZ, Yahya; Türk Eğitim Tarihi, Alfa Yayınevi, İstanbul 1999.
- AYDIN, M. Akif; “Ali Haydar Efendi, Büyük”, T. D. V. İslam Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul 1989.
- ERGİN, Osman; Türk Maârif Tarihi, C. 3–4, Eser Matbaası, İstanbul 1977.
- ERK, Hasan Basri; Meşhur Türk Hukukçuları, 1954.
- KARAYALÇIN, Yaşar - Ahmet Mumcu; Türk Hukuk Bibliyografyası 1727-1928, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Sevinç Matbaası, Ankara 1972.
- KODAMAN, Bayram; Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1991.
- Mahmud Cevat, Maârif-i Umûmiye Nezâreti Tarihçe-i Teşkîlât ve İcraâtı, Haz.: Taceddin Kayaoğlu, Yeni Türkiye Yay., Ankara 2001.
- Mehmet Tahir Efendi (Bursalı), Osmanlı Müellifleri 1299-1915, C. 1, Meral Yayınları, İstanbul.
- Said Paşa, Hâtırât, C. I, Dersaâdet Sabah Matbaası, 1328.