Osmanlı Devleti’nde timar rejimi sona ererken Aydın Sancağı’nda darphaneye devredilen çiftlikler hakkında bazı bilgiler

Çalışmamız Osmanlı Devleti’nin Mısır ve Rumeli’den sonra en zengin bölgelerinden birisi olan Aydın sancağında uzun zamandan beri tasarrufunda sorun olan bazı çiftliklere ait verileri ele almaktadır. Bölgedeki tarımsal üretimin karşılaştığı sorunlara dair birtakım ipuçları yakaladığımız çalışmamız; Osmanlı Devleti’ndeki merkez-taşra ilişkilerine dair gözlemler yapmamıza olanak sunmaktadır. Timar rejiminin yerine iltizȃm sisteminin kademe kademe ikame edilmesi dirlik sahiplerinin problemler yaşamasına neden olmakta ve bu durum taşradaki devlet otoritesinin sağlanmasında zafiyet yaratmaktadır. Bu dönüşümün üzerinden uzun bir süre geçmiş olmasına rağmen bahsi geçen çiftliklere ait problemlerin devam etmesi, üzerinde düşünülmesi gereken bir olgu olarak karşımızda durmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Aydın Sancağı, çiftlik, timar, darphane

SOME INFORMATION ON THE FARMS IN THE SANJAK OF AYDIN THAT WERE ASSIGNED TO THE IMPERIAL MINT ON THE EVE OF THE END OF THE OTTOMAN TIMAR REGIME

This study approaches the data on some farms, which brought problems in utilization for a long time, in the Sanjak of Aydin, which was one of the richest regions in the Ottoman Empire after Egypt and Rumelia. It contain some clues, which were obtained through comparisons whith other documents and registers, on the problems encountered in the agricultural production in the regionand represents an example about the center-periphery relations in the Ottoman Empire. The problems resulted from the gradual substitution of the Timar regime with the iltizam (tax-farming) system were mainly troubling the dirlik holders and this was causing set backs in the enforcement of state authority in the rural areas. Despite the passing of time, continuity of the problems of the farms mentioned in this paper presents a problem that reguires consideration

Keywords:

Ottoman Empire, Aydın Sanjak, farm, timar, the Imperial Mint,

PDF

___

Başmuhasebe Darbhȃne Kalemi (DBŞM. DRB)/38.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (B.O.A.), 71, 72, 80 numaralı Şikȃyet Defterleri (Ş.D.) Yayımlanmış Eserler
Ágoston, G., Osmanlı’da Ateşli Silahlar ve Askeri Devrim Tartışmaları. Yayına Hazırlayan Kahraman Şakul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.
Akkaya, M., ”Osmanlı Dönemi Batı Anadolu’da Tarımsal İşgücünde Kullanılan Köleler”, Osmanlı Devleti’nde Kölelik. Ticaret, Esaret, Yaşam içinde. Editör: Zübeyde Güneş Yağcı-Fırat Yaşa. Tezkire Yayıncılık İstanbul Eylül 2017, s. 249-268.
Arıkan, M., XV. Asırda Yaya ve Müsellem Ocakları (Toprak Tasarrufu, Vergi Muafiyetleri ve Hizmet). A.Ü.D.T.C.F. Yayınlanmamış Doçentlik Tezi, Ankara, 1966.
Barkan, Ö. L., “Çiftlik”, İslam Ansiklopedisi, c.3, Eskişehir 2001, s. 392-397.
Barkan, Ö. L., “Tımar”, İslam Ansiklopedisi, c. 12/1, Eskişehir 2001, s. 187-332.
Doğru, H., Osmanlı İmparatorluğunda Yaya-Müsellem-Taycı Teşkilatı (XV. Ve XVI. Yüzyılda Sultanönü Sancağı). Eren Yayınları İstanbul 1990.
Emecen, F., “Osmanlılarda Yerleşik Hayat, Şehirliler Ve Köylüler” Osmanlı Ansiklopedisi, c.IV, Ankara 1999, s.91- 94.
İnalcık, H., “Osmanlılarda Raiyyet Rüsûmu”, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi içinde, Eren Yayınevi, İstanbul İkinci Baskı 1996, s.31-65.
İnalcık, H., Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi. Cilt 1 1300- 1600. Türkçeye Çeviren Halil Berktay, Eren Yayınları 2 cilt İstanbul 2000, s. 187-199.
İnalcık, H., “Timar”, Diyanet İslȃm Ansiklopedisi, c. 41, 2012, s. 168-173.
McGowan, B., Âyanlar Çağı, 1699-1812. Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi. Cilt 2 1600-1914. Türkçeye Çeviren Halil Berktay, Eren Yayınları 2 cilt İstanbul 2000, s.759-867.
Nagata, Y., Tarihte Ayanlar, Karaosmanoğulları Üzerine Bir İnceleme. Türk Tarih Kurumu, Ankara 1997.
Özkaya, Y., Osmanlı İmparatorluğu’nda Ayanlık. Türk Tarih Kurumu Ankara 1994.
Pamuk, Ş., 100 Soruda Osmanlı-Türkiye İktisat Tarihi 1500–1914, Gerçek Yayınevi, İstanbul 2005.
Pullukçuoğlu Yapucu, O., Modernleşme Sürecinde Bir Sancak Aydın. Kitap Yayınevi İstanbul 2007.
Sarıbey Haykıran, A., Aydın Vilayeti’nde Çiftlikler (1839-1918), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi. İzmir 2013.
Yeşiltepe, E., XVI.-XVII. Yüzyıllarda Aydın Livası’nda Çiftlikler. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Aydın 2012.
Terzi, A. (Tozduman), “Hazine-i Hassa”, DİA, 1998, c. 18, s.137-141.