Geç Ortaçağ’da tutulmuş Türk tarihine dair Kıbrıs kronikleri

İncelendiği kadarıyla Geç Ortaçağ’da Doğu Akdeniz tarihine dair yazılmış Kıbrıs merkezli kronikler için başvuru mahiyetinde Türkçe bir eser bulunmamaktadır. Sadece Şehabettin Tekindağ’ın çalışmalarında bu eserlerin bazı nüshalarının kullanıldığını görülmektedir. Tekindağ’ın ve konuyla alakalı çalışmalar yapmış olan George Hill’in eserlerinde kullandıkları metinlerin bir kısmı orijinal nüshalar bir kısmı da bu eserlerin Fransızca tercümeleridir. Ancak günümüzde ileride açıklayacağımız üzere bu kronikler ve kaynak eserlerin tenkitli baskıları yayınlanmış veya bu eserler çeşitli nüshalar karşılaştırılarak İngilizceye çevrilmiştir. Anadolu Beylikleri ve Memlükler hakkında bilgi veren bu kroniklerin en önemlileri Leontios Makhairas, Amadi, Strambaldi, Florio Bustron, George Boustronios ve Stephen de Lusignan kronikleri olarak sıralanabilir. Bununla birlikte, Guillaume de Machaut ve Philippe de Mézières’in eserleri gibi Kıbrıs ve çevresiyle alakalı bilgiler veren kaynakları da burada zikretmek gerekir. Bu nedenle onları da Kıbrıs kronikleri adı altında açıklamayı uygun gördük. Bahsedilen eserler, Anadolu’nun güney sahil şeridindeki Karaman, Alâiyye ve Teke Beylerinin, Kıbrıs Lusignan Krallığı ile mücadeleleri ve Memlüklerin bölgedeki hâkimiyeti ile ilgili detaylı bilgiler ihtiva etmektedir. Bu çalışmada kroniklerin nüshaları, baskıları ve çevirileri ile ilgili olarak bilgi verilmekle birlikte, içerikleri ve tarihsel önemleri üzerinde de durulmuştur. Ayrıca fark edilen küçük çeviri ve not hataları, kronikler arasında önemli görülen bilgi farklılıkları yeri geldikçe açıklanmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler:

Kıbrıs, Kronik, Karamanoğulları, Memlükler, Alanya

CYPRIOT ANNALS ABOUT TURKISH HISTORY WRITTEN INTHE LATE MIDDLE AGES

There is no reference work written in Turkish about the Cyprus-based annals and historical sources related with the history of late medieval Eastern Mediterranean, as far as I can see. We can only mention that Şehabettin Tekindağ used certain copies of those annals and historical sources in his studies. However, new critical editions of annals referred in the studies by both Tekindağ and George Hill, who also studied the same subject, have been produced. While they mostly cited French translations done towards the beginning of the 20th century or the original copies; today, critical editions of many works given below have been produced or these works have been translated into English. The most significant of these annals containing information about Anatolian Principalities and Mamluks are Leontios Makhairas, Amadi, Strambaldi, Florio Bustron, George Boustronios and Stephen de Lusignan. In addition to this, references providing information about Cyprus and surroundings such as works by Guillaume de Machaut and Philippe de Mézières should be cited here. Therefore, we decided to mention these under the context of Cyprus annals. They comprise detailed information about the conflicts between Karaman, Alâiyye and Teke seigniors and Lusignan Kingdom of Cyprus and the dominance of Mamluks in the region. Thus, along with the information about copies, editions and translations of the annals, their contents and historical importance were addressed in this study. Furthermore, minor translation and annotation mistakes and differences between annals that were deemed significant were indicated when appropriate

Keywords:

Cyprus, Chronic Karamans, Mamluks, Alanya, Antalya, Teke Bey,

PDF

___

Κ. Ν. ΣΑΘΑ, ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, ΤΟΜΟΣ Β., Εν Βενετια, 1873.
Altan, E., “Kıbrıs Haçlı Krallığı (1191-1489)” Türkler, ed. H. C. Güzel, K. Çiçek S. Koca, C. 6, Ankara, 2002, s. 695-700.
Amadi, The Chronicle of Amadi, Cyprus Research Centre Texts and Studies in the History of Cyprus LXXIV, Çev. Nicholas Coureas, Peter Edbury, Lefkoşa, 2015.
Anadolu Selçukluları Devleti Tarihi III, Anadolu Selçukluları Gününde Mevlevi Bitikleri 5, Çev. Feridun Nâfiz Uzluk, Ankara, 1952.
Atun, A., Milat Öncesinden Günümüze Kıbrıs Tarihi Üzerine Belgeler, III Cilt, Samtay Vakfı Yay., Mağusa, 2005-2007.
Ayan, N., Haçlı Seferleri’nde Kıbrıs’ın Rolü (1191-1310), Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2014.
Ayaz, F. Y., Memlük-Kıbrıs İlişkileri Kıbrıs’ta İlk Türk Hâkimiyeti, TTK. Ankara, 2016.
Başkan, Y., Karamanoğulları Beyliği (Alâ’ed-din Ali Bey Dönemi 1357-1398), İnönü Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya, 1999.
Bertrandon De La Broquiere’in Deniz Aşırı Seyahati, ed. Ch. Schefer, Çev. İlhan Arda, İstanbul, 2000.
Bliznyuk, S. (Review) “Actes de Famagouste du notaire Genois Lamberto di Sambuceto(decembre 1299-septembre 1300)”, Mediterranean Historical Review, 29, 1, 2014, s. 92-94.
Boustronios, G., A Narrative of the Chronicle of Cyprus 1456-1489, Çev. Nicholas Coureas, Texts and Studies in the History of Cyprus LI, Sources for the History of Cyprus, ed. Paul W. Wallace and Andreas G. Orphanides Vol. XIII, Lefkoşa, 2005.
Boustronios, G., The Chronicle of George Boustronios 1456-1489, Çev. R. M. Dawkins, Melbourne, 1964.
Bozkurtoğlu Özcan, Ö., “Lusignanların 1361 Yılında Antalya’yı (Adalia) İşgalinin Altında Yatan Sebepler” Cedrus, V, 2017, s. 397-409.
Brown, M. J. A., Philippe de Mézières Order of the Passion: An Annotated Edition, Yayımlanmamış Doktora tezi, Nebraska Üniversitesi, Lincoln, 1971.
Buharalı, E., “Kıbrıs’ta İlk Türkler veya Kıbrıs’ın Memlük Hâkimiyetine Girişi”, Türk Dünyası Araştırmaları, Nisan 1995, Sayı 95, s. 82-120.
Bustron, F. Chronique De L’ile de Chypre, ed. Rene de Mas Latrie, Collection des Documents Inedits sur l’histoire de France Melanges Historiques V, 1886. (repr. Lefkoşa, 1998)
Cezar, M., Mufassal Osmanlı Tarihi, II. Cilt, TTK, Ankara, 2011.
Chaucer, G. Canterbury Hikâyeleri, Çev. Nazmi Ağıl, YKY, İstanbul, 2015.
Chroniques D’Amadi et de Strambaldi, Vol I-II, ed. Rene de Mas Latrie, Paris, 1893.
Cobham, C. D., Excerpta Cypria Materials for a History of Cyprus, Cambridge, 1908.
Cobham, C. D., Kıbrıs Yazıları M.S.23-1866, Çev. Ali Çakıroğlu-Vur Yektaoğlu, Galeri Kültür Yay. Lefkoşa, 2013.
Constantinides C. N. – Browning R., Dated Greek Manuscripts from Cyprus to the Year 1570, Cyprus Research Centre, Lefkoşa, 1993.
Dante A., İlahi Komedya, Cehennem, Çev. Rekin Teksoy, Oğlak Yay., İstanbul, 2016.
Edbury, P., “Machaut, Mézières, Makhairas and Amadi Constructing the Reign of Peter I (1359-1369)”, Philippe de Mézières and His Age Piety and Politics in the Fourteenth Century, Brill, Leiden, 2012, s. 349-358.
Edbury, P. W.-Rowe, J. G., William Of Tyre - Historian of the Latin East, Cambridge, 2008.
El-Cezeri, La Chronique de Damas, (Annees 689-698 H.), çev. J.Sauvaget, Paris, 1949.
English Texts: Frankish and Turkish Periods, ed. David W. Martin, Greece and Cyprus Research Center, New York, 1998.
Flemming, B., Landschaftsgeschicte von Pamphylien, Pisidien und Lykien im Spatmittelalter, Wiesbaden, 1964.
Golubovich, P. G., Biblioteca Bio-Bibliografica Della Terra Santa Dell’ Oriente Francescano, Vol II, Floransa, 1913.
Greek Texts of the Fourth to Thirteenth Centuries, ed. Hans A. Pohlsander, Sources for the History of Cyprus Greece and Cyprus Research Center, New York, 1999.
Grivaud, G., “‘Une Petite Chronique Chypriote du XVe siecle”, Dei Gesta per Francos: Crusade Studies in Honour of Jean Richard, ed. M. Balard, B. Z. Kedar and J. Riley-Smith. Ashgate 2001, s. 317-338.
Grivaud, G. “Florio Bustron, Storico del Rinascimento Cipriota” Florio Bustron, Chronique de L’ile de Chypre, Collection des Documents Inedits sur l’Histoire de France Melanges Historiques V, repr. Lefkoşa, 1998, s. VII-XI.
Guillaume de Machaut, La Praise d’Alexandrie ou Chroniqoue Du Roi Pierre I De Lusignan, ed. M. L. De Mas Latrie, Cenova, 1877.
Guillaume de Machaut, The Capture of Alexandria, Çev. Janet Shirley, Aldershot, 2001.
Heyd, W., Histoire Du Commerce Du Levant Au Moyen-Age, II, Leipzig, 1886.
Hill, G., A History of Cyprus, Vol. II-III, Cambridge, 1972.
Histoire des Rois de Chypre de la Maison de Lusignan, traduit de L’Italien de Cavalier Henri Giblet Cypriot, Paris, 1732.
İbni Tagrıberdi, En-Nücûmu’z-Zahire (Parlayan Yıldızlar), Çev. Ahsen Batur, İstanbul, 2013.
İnalcık, H., “The Rise of the Turcoman Maritime Principalities in Anatolia, Byzantium, and the Crusades”, The Middle East & the Balkans Under the Ottoman Empire: Essays on Economy & Society, Bloomington, 1993.
Joranson, E., (Review) “Philip de Novare: The Wars of Frederick II against the Ibelins in Syria and Cyprus by J. L. La Monte and Merton Jerome Hubert”, Speculum, Vol. 13, No. 1 (Ocak 1938), s.110-112.
Jorga, N., Philippe De Mézières 1327-1405, Et La Croisade Au XIV. Siecle, Paris, 1896.
Kalkaşendi, Kitâb-ı Subhu’l-Aşâ, C. VIII. Kahire, 1915.
Kofoğlu, S., Hamidoğulları Beyliği, TTK, Ankara, 2006.
Kopraman, K. Y., El-Aynî’nin Ikdu’l-Cumân’ında XV. Yüzyıla Ait Anadolu Tarihi ile İlgili Kayıtlar, Ankara Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 1971.
Macheras, L., Chronique de Chypre, Çev. E. Miller, C. Sathas, Paris, 1882.
Makhairas, L., Recital Concerning the Sweet Land of Cyprus Entitled ʻChronicleʼ, Çev. Richard MacGillivray Dawkins, Vol. I-II, Oxford, 1932.
Makrîzî, Kitabe’s-Süluk,li-Marifeti Düvel el-Mülûk, C. I-3, Haz. M. Mustafa Ziyade, Kahire, 1970.
Makrîzî, Kitabe’s-Süluk,li-Marifeti Düvel el-Mülûk, C.4/2, Haz. Said Abdulfettah Aşur, Kahire, 1972.
Marino Sanudo, The Book of the Secrets of the Faithful of the Cross, Liber Secretorum Fidelium Crucis, Çev. Peter Lock, Farnham, 2011
Mas Latrie, L., Histoire de l'ile de Chypre Sous le Règne des Princes de la Maison de Lusignan, Cilt. I-II-III, Paris, 1852-61.
Miller, W., (Review) “Recital Concerning the Sweet Land Of Cyprus entitled ʻChronicleʼ, By Leontios Makhairas”, The English Historical Review, Vol. 48, No.190. Nisan 1933, s. 291-292.
Mogabgab, T. A. H., Supplementary Excerpts on Cyprus, Or Further Materials for a History of Cyprus, III Cilt, Lefkoşa, 1941-1945.
Mogabgab, T. A. M., Kıbrıs Yazılarına Ek M.Ö.522-M.S. 1581, Çev. Ali Çakıroğlu, Galeri Kültür Yay. Lefkoşa, 2014.
Nicolaou-Konnari, A. “A New Manuscript of Leontios Makhairas’s Chronicle of the ‘Sweet Land of Cyprus’; British Library, MS Harley 1825 and the Circulation of Manuscripts of Cypriot Interest in Stuart England”, Deeds Done Beyond the Sea, ed. S. B. Edgington, H. J. Nicholson, Farnham, 2014, s. 115-134.
Pegolotti, F. B. La Pratica Della Mercatura, ed. Allan Evans, Massachusetts, 1936.
Pero Tafur, Pero Tafur Seyahatnamesi, Çev. Hakan Kılınç, Kitap Yayınevi, İstanbul. 2016.
Philip de Novare, The Wars of Frederick II Against the Ibelins in Syria and Cyprus, Çev. J. L. La Monte, M. J. Hubert, New York, 1936.
Philippe de Mézières, The Life of Saint Peter Thomas, ed. Joachim Smet, Roma, 1954.
Philippe de Mézières and His Age, Piety and Politics in the Fourteenth Century, eds. Renate Blumenfeld-Kosinski and Kiril Petkov, Brill, Leiden, 2012.
Proussis, C. M., (Review) “The Chronicle of George Boustronios, 1456-1489 by R. M. Dawkins”, Speculum, Vol. 41, No. 4 Ekim., 1966, s. 734-736.
Schein, S., Fideles Crucis, The Papacy, The West, and the Recover of the Holy Land 1274-1314, Oxford, 1991.
Solak, K., “Memlûkler ve Alâiyye”, Tarih Okulu, S. XII, s. 117-128.
Stephen de Lusignan, Lusignan Chorography and Brief General History of the Island of Cyprus (A.D. 1573), Çev. Olimpia Pelosi, Sources for he History of Cyprus, ed. Paul W. Wallace and Andreas G. Orphanides, Vol X., New York, 2001.
Tekindağ, M. C. Ş., “Karamanlı’ların Gorigos Seferi (1367)” İÜEF Tarih Dergisi, 1954, C.VI, Sayı.9, s. 161-174.
Templar of Tyre, The ‘Templar of Tyre’ Part III of the ‘Deeds of the Cypriots’, Çev. Paul Crawford, Aldershot, 2003.
Turan, O., “Orta Çağlarda Türkiye Kıbrıs Münasebetleri”, Belleten, C. XXVIII, S. 110, 1964, s. 209-227.
Turyn, A., Dated Greek Manuscripts of the Thirteenth and Fourteenth Centuries in the Libraries of Great Britain, Dumbarton Oak Studies XVII, 1980.
Uzunçarşılı, İ. H., Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Ankara, 2003.
Uzunçarşılı(oğlu), İ. H., Filip de Meziyer 1327-1405, Ondördüncü Asrın Ehl-i Salibi, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi, Tercüme Eserler Bölümü, Yer No: T/0157.
William, Archbishop of Tyre, A History of Deeds Done Beyond the Sea, Vol. I, Çev. Emily Atwater Babcock-A. C. Krey, New York, 1943.
Wittek, P., Menteşe Beyliği, Çev. O. Ş. Gökyay, Ankara, 1999.