İmar meclislerinin raporlarında eğitim (1845-1847)

Tanzimat uygulanmalarının sonuçlarını yerinde görmek ve memleketin gelişmesi için neler yapılması gerektiğini tespit etmek amacıyla Şubat 1845’te İmar Meclisleri kurulmuştur. Aynı zamanda memleketin sorunlarını öğrenmek amacıyla her bölgeden ikişer kişi İstanbul’a çağrılmak suretiyle kendilerinden raporlar istenmiştir. Taşra temsilcilerinin sundukları raporlarda genel itibariyle vergi, ziraat, yol ve köprü inşası ile bayındırlık gibi hususlara yer verilirken eğitim ve mekteplere dair herhangi bir ifadeye yer verilmemiştir. Ancak imar meclislerine verilen talimatın altıncı maddesi taşradaki mektepler ve eğitimin durumunun tespiti hakkında olup meclis üyeleri raporlarında sık sık mektepler ile mektep hocalarının durumlarına dair bilgilere yer verilmiştir. Dolayısıyla bu çalışmada imar meclislerinin gönderdikleri raporlar incelenmek suretiyle taşradaki mektepler ve mektep hocalarıyla ilgili kayıtlar üzerinden eğitime dair bir değerlendirme yapılacaktır

Anahtar Kelimeler:

Eğitim, Tanzimat, Reform, İmar Meclisleri, Osmanlı İmparatorluğu.

EDUCATION IN THE REPORTS OF THE IMPROVEMENT COMMISSIONS (1845-1847)

The Improvement Commissions were established in February 1845 in order to see the results of the Tanzimat implementations in place and to determine what should be done for the development of the country. At the same time, in order to learn about the problems of the country, two people from each region were invited to Istanbul and requested reports from them. While the reports of the representatives of the provinces generally include such things as tax, agriculture, construction of roads and bridges and public works, there is no mention of education and schools. However, the sixth item of the instruction given to the improvement commissions is about the determination of the schools and the educational situation in the provinces, and the reports of the councilors often include information on the situation of schools and the schools teachers. Therefore, in this study, the reports submitted by the improvement commissions will be examined and an evaluation will be made on the trainings of the provinces of schools and schools teachers.

Keywords:

Education, Tanzimat, Reform, Improvement Comissions, Ottoman Empire.,

PDF

___

Cevdet, Nafia (C. NF.), 43 / 2138.
İrade, Meclis-i Vâlâ (İ. MVL.), 66 / 1253.
Sadaret, Divan Kalemi, (A. DVN.): 12 / 2; 12 / 37.
Sadaret, Mektubî Kalemi (A. MKT.): 23 / 53; 25 / 5; 26 / 13; 26 / 38; 26 / 39; 26 / 57; 26 / 58; 26 / 59; 26 / 62; 27 / 62; 28 / 60; 30 / 76; 31 / 82; 34 / 25; 104 / 55; 104 / 69.
Mesail-i Mühimme (İ. MSM.): 3 / 45; 3 / 49; 4 / 59; 4 / 69; 6 / 91.
Meclis-i Vâlâ Defterleri (MVL. d.), No:470. B-Gazeteler
Ceride-i Havadis (CH.), no: 213.
Takvim-i Vekâyi (TV.), def’a: 280.
Ahmed Lûtfî Efendi, Vak’anüvîs Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, Cilt: 6-7-8, (Yeniz Yazıya Aktaran: Yücel Demirel), YKY, İstanbul 1999.
AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Ankara 1989.
AYVERDİ, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı, İstanbul 2011.
BİLİRLİ, Tahir, “İmar Meclisi Raporlarında Yozgat (1845-1846)”, I. Uluslararası Bozok Sempozyumu, Bildiri Kitabı, Cilt: I, (2016), s.571-588.
ÇADIRCI, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, TTK, Ankara 1997.
DAVİSON, Roderic H., Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform, Cilt: 1, (Çeviren: Osman Akınhay), İstanbul 1997.
EFE, Ayla, “İmar Meclisi Raporlarının Kaynak Niteliği Üzerine Bir Değerlendirme: Tekfurdağı Örneği”, Belleten, Cilt: LXXV, Sayı: 273, Ankara, Ağustos 2011, s.471-502.
EFE, Ayla, “Tanzimat’ın Misyon ve Vizyonu: Ülkenin Zenginleşmesi, Halkın Refah Seviyesinin Yükseltilmesi”, Musa Çadırcı’ya Armağan Yazılar, Bilgin Kültür Sanat Yay., Ankara 2012, s.107-124.
ERCOŞKUN, Tülay, “İmar Meclislerinin Raporlarında Evlenme (1845-1847)”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt: 8, Sayı:2 (Haziran 2011), s.168- 180.
KARAL, Enver Ziya, Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831, Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara 1995.
KAYNAR, Reşat, Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, TTK, Ankara 1985.
KUNERALP, Sinan, Son Dönem Osmanlı Erkân ve Ricali (1839-1922) Prosopografik Rehber, İSİS, İstanbul 1999.
Mehmed Sadık Rifat Paşa, Müntehabat-ı Âsar, İstanbul 1290-1293.
Mehmed Selahaddin, Bir Türk Diplomatının Evrâk-ı Siyâsiyyesi, Alim Matbaası, İstanbul 1306.
Muharrerat-ı Nadire, Cilt: 14, sene 1289.
ORHONLU, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğu’nda Aşiretlerin İskânı, İstanbul 1987.
RASİM, Ahmet, Osmanlı İmparatorluğu’nun Reform Çabaları İçinde Batış Evreleri, İstanbul 1987.
SAKAOĞLU, Necdet, Osmanlı Eğitim Tarihi, İstanbul 1993.
SEYİTDANLIOĞLU, Mehmet, “Tanzimat Dönemi İmâr Meclisleri”, OTAM, Sayı: 3, Ankara 1992, s.323-332.
ÜNVER, Metin, “Tanzimat Taşrasının İstanbul Buluşması: İmar Meclislerinin Kurulması Süreci”, Eski Çağ’dan Günümüze Yönetim Anlayışı ve Kurumlar, (Editör: Feridun M. Emecen), Kitabevi, İstanbul 2009, s.119-160.
YAKUT, Esra, “Tanzimat Dönemi’ne Kadar Osmanlı Hukuku’nda Taziri Gerektiren Suçlar ve Cezaları”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, Sayı: 2 (2006), s.25-40.