TARİHİ OLAYLAR BAĞLAMINDA ABBÂSÎLER DÖNEMİ ALTIN VE GÜMÜŞ SİKKELERİ

Bu çalışmada, günümüze ulaşabilmiş örnekler ışığında, Abbâsîler Dönemine ait sikkelerin tasarım, kompozisyon ve uygulama anlamında kronolojik olarak sergiledikleri temel değişim/gelişim aşamalarının belirlenmesi ve sonuçta ilgili dönemin sikke basımı seyrinin somut olarak algılanabilmesi amaçlanmıştır. İlaveten, sikkelerin siyasi, içtimai olayların aynası olduğu gerçeğinden hareketle, üzerlerindeki verilerle ulaşılabilinecek bilgilere değinilip, kaynaklar vasıtasıyla desteklenmeye çalışılmıştır. İslam sikkelerinin mebzulen bulunması nedeniyle bu konuda başvurulan başlıca kaynak Kahramanmaraş Müzesi örnekleri olmakla birlikte, diğer yayın ve web sitelerinde verilen koleksiyonlardaki örnekler de dikkate alınmıştır. Emevîler döneminde Abdülmelik b. Mervan’ın saltanatında 697 yılında yaşanan sikke reformu neticesinde basılan ve üzerinde hiçbir figür bulunmayan, İslami ibare ve ayet içerikli yazı kompozisyonlu sikke geleneği, Abbâsîler döneminde de devam etmiştir. Bununla birlikte Abbâsî dönemine özgü belirgin farklar da göze çarpmaktadır. Abbâsî döneminin başlangıç ve ilerleyen zamanlarındaki sikke uygulamaları değişiklik gösterdiğinden, iki dönem halinde ele almak, süreci daha algılanabilir hale getirecektir. Değişim/gelişim seyrini, başlangıcından Halife Me‘mûn’a kadar olan dönem ve ilerleyen yıllarda kimi belirgin yenilikler nedeniyle Halife Me‘mûn’dan itibaren olan dönem olarak incelemek, en azından takibin anlaşılabilirliği bağlamında yanlış olmayacaktır. Ayrıca altın dinar ve gümüş dirhemler üzerindeki yazı kompozisyonları da birbirinin aynı olmayıp bazı değişiklikler göstermektedir. Günümüze ulaşabilmiş Abbâsî dönemi sikke örnekleri kronolojik olarak incelendiğinde, değişim/gelişim seyri açıkça ortaya konabildiği gibi, sikkelerde rastlanılan ipuçları sayesinde, tarihi bilgilerle de bağlantı kurulabilmektedir. Bu da birer tarihi vesika niteliğindeki sikkelere olan ilgiyi artırmaktadır. Bu anlamda, bilgi teyidinin ötesinde yeni bilgi ve açıklamalara da ulaşılabilmesi daima mümkün olduğundan, konuyla ilgili yapılacak çalışmalar pek çok bakımdan oldukça önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Abbâsîler, Abbâsî Sikkeleri, İslam Sikkeleri.

Gold And Silver Coins In The Abbasid Period In The Context of Historical Events

In this study, it was aimed to determine the basic stages of chronological development of the coins belonging to the Abbasid period in terms of their design, composition and practice and consequently to be able to perceive the coin printing process of the relevant period concretely. In addition, considering the fact that the coins reflect political, and social events , the information that can be reached due to the data on the coins is mentioned and tried to be supported by sources. Due to the abundance of Islamic coinage, the main sources being referred to in this regard are the examples from Kahramanmaras Museum, as well as the examples in the collections provided in other publications and web sites. The tradition of the coinage, which was published in the reign of Abdulmelik b. Mervan in 697 during the Umayyad Period as a result of the coinage reform, and which contained Islamic inscription and verse with no figures on them, continued in the Abbasids period as well. Moreover, distinct differences peculiar to the Abbasid period are also striking. Since the coinage practices in the early and late period of Abbasids vary, handling this process in two stages will make it more perceptible. Due to some distinct differences in the following years, examining the process of change / development, in two stages as the period from the beginning to the Caliph Me'mûn, and the period beginning from the Caliph Me'mûn will be more accurate in terms of clarity. In addition, conserning some changes, the compositions of the inscriptions on the golden dinar and silver dirhems are not exactly the same. When the coinage samples of the Abbasid period which reached to the day are analyzed chronologically, the change / development process can be clearly revealed, and the clues found in the coins can be linked to historical information. This in turn increases the interest in the coins which are historical documents. In this context, since it is always possible to reach new information and explanations, studies to be carried out on this topic is very important in many respects.

Keywords:

Abbasids, Abbasid Coins, Islamic Coins.,

PDF

___

Ağırakça, Ahmet, Abbâsî Devri Türk Kumandanlarından Emîru’l-Umera Tüzün, TTK Basımevi, Ankara 1994.
Ağırakça, Ahmet, Ebu Bekir Muhammed İbn Râik ve Emîru’l-Umeralığı, Edebiyat Fakültesi Basımevi, (İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi sayı: 35, 19844-94’den Ayrı Basım) İstanbul 1994.
Ağırakça, Ahmet, “Emirul-Umera Ebu'l-Hüseyin Beckem Et-Türki”, MUFEF, Prof. Hakkı Dursun Yıldız Armağanı, Ankara 1995, ss.48-63
Artuk, İbrahim, Abbâsîler Devrinde Sikke, Ayrıbasım (Belleten C. XXIV, S. 93, 1960’dan ayrıbasım), Ankara1960.
Aydoğdu, Günnur, İslam Sikkeleri, Türkiye Alim Yayınları, Saarbrücken 2015.
Bacharach, Jere L., “Mısır ve Suriye İslami Sikkelerini Okumak”, Altının İktidarı, İktidarın Altınları, Yapı-Kredi Para Koleksiyonu Altın Sikke Sergisi, İstanbul 2005, s. 69-77. Bozkurt, Nahide, Abbâsîler, İsâm Yayınları, İstanbul 2013.
Can, Mesut, Fazl Bin Sehl’in Hayatı Ve Şahsiyeti, Yayımlanmamış Yüksek Lİsâns Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2010.
Clot, Andre, Harun Reşid ve Abbâsîler Dönemi, Çev. Nedim Demirtaş, İstanbul 2007.
Damalı, Atom, 150 Devlet 1500 Sultan İslam Sikkeleri, Nilüfer Damalı Eğitim Kültür ve Çevre vakfı Yayınları, İstanbul 2001.
Heideman, Stefan, “Numismatics”, The New Cambrıdge History Of Islam (Volume 1 The Formation Of The Islamic World, Sixth To Eleventh Centuries) (Edited By Chase Robinson), Cambrıdge University Press, 2010, s. 648-663.
Hatîb el-Bağdâdî (Ebu Bekir Ahmed b. Ali b. Sabit), Târîhu Medîneti’s-Selâm ve Ahbâru Muhaddisihâ ve Zikru Kuttâniha el-Ulemâi min Gayri Ehlihâ ve Vâridihâ, (Thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma’rûf), C. 14, Beyrut 2001(1422).
İbn Kesîr, El Bidâye ve’n-Nihaye Büyük İslam Tarihi, C. 10, (Çev. Mehmet Keskin), Çağrı Yayınları, İstanbul 1995.
İbnü’l-Esîr, İslam tarihi El Kamil Fi’t-Tarih Tercümesi, C. 5, 6, (Çev. M. Beşir Eryarsoy), Bahar Yayınları, İstanbul 1991.
Makrizî, Takiyuddin Ahmed b. Abdülkadir, Kitâbu’n-Nukûdi’l-Kadîmeti ve’l-İslâmiyye, Konstantiniyye 1298 (188/81). Erişim Tarihi: 11.06.2018 (Erişim: https://ar.wikisource.org/w/index.php?title=ملف:النقود_القديمة_والإسلامية.pdf&page=9
Yıldız, Hakkı Dursun, “Bermekîler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul 1992, s.517-520.
Yıldız, Hakkı Dursun, “Fazl b. Sehl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 12, İstanbul 1995, s. 275-276.
Coin Archives : Erişim: https://www.coinarchives.com/ 1-10.06.2018