KARAGÖZ OYUNLARINDA TASAVVUF İZLERİ

İlkel çağlardan günümüze kadar gelen süreçte büyü, bilim, gelenek, modern yaşam içe içe yol almıştır. Birbirlerine karıştıkları, birbirlerini reddettikleri dönemler de olmuştur. Ve her dönem mistisizm kendine farklı ifade yolları bulmuştur. Geleneksel tiyatromuz içinde önemli bir yere sahip olan Karagöz oyunlarında hayal gücüne geniş yer verilmesi, oyunların birtakım fantastik olaylara da açık bulunmasını sağlamıştır. Oyunların daha başında perde gazellerinde görülen tasavvufi motifler mistik dünyanın sadece anlayana açık olduğu sembolleridir. Karagöz oyunlarında geçen kimi mistik öğeler ise zaman zaman güldürü unsuru yaratmak için kullanılmıştır. Bu makale ile Karagöz oyunlarındaki tasavvufa ait öğeler araştırılarak, bu unsurların oyun yapılarına nasıl etki ettiği ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

TASAVVUF, GELENEKSEL, TÜRK, TİYATROSU, KARAGÖZ

PDF

___

Abdülkadir Geylânî, Tasavvuf Yolu Başı ve Sonu, Çev.: Abdülvehhab Öztürk, Mercan Kitap, İstanbul, 2012.
Akan, Nesrin, “Sanat Ve Müzik Ontolojisi”, İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, 2015.
Akı, Niyazı, Türk Tiyatro Edebiyatı Tarihi I, Dergah Yayınları, İstanbul, 1989.
Albayrak, Ahmet Kürşad, Mistik Işık Sembolizmi ve İlgili Sanatsal Üretimler, Erciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Resim Anasanat Dalı, Basılmamış Sanatta Yeterlik Eseri, 2013.
And, Metin, Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu, T. İş Ban. Yayınları, Ankara, 1977.
And, Metin, Geleneksel Türk Tiyatrosu, Köylü ve Halk Tiyatrosu Gelenekleri, İnkılâp Kitabevi Yayınları, İstanbul, 1985.
And, Metin, Türk Tiyatro Tarihi 2, Cep Üniversitesi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1994.
And, Metin, Minyatürlerle Osmanlı-İslâm Mitologyası, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007.
Demirel, Şener, “Hüsn ü Aşk’ta Ateşle İlgili Teşbih Unsurları”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 2, Elazığ, 2005.
Filiz, Şahin, İslam Felsefesinde Mistik Bilginin Yeri, İnsan Yayınları, İstanbul, 1995.
Gürün, O. A., Psikoloji Sözlüğü, İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 1996.
Ilıcak, Nezire Gamze, Sadi Yaver Ataman’ın Gözüyle İstanbul Folkloru, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010.
Kılıç, Çiğdem, Geleneksel Türk Tiyatrosunda Mistisizm, Cadılar, Cinler, Doğaüstü Olaylar, Karma Yayınevi, 2017.
Kudret, Cevdet, Karagöz -I-, Bilgi Yayınları, Ankara, 1968.
Kudret, Cevdet, Karagöz, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1969.
Kudret, Cevdet, Karagöz, Cilt: 3, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1970.
Kudret, Cevdet, Karagöz, Cilt: I, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2004.
Kudret, Cevdet, Karagöz, Cilt: II, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2004.
Oral, Ünver, Karagözname, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 1977.
Oral, Ünver, Karagöz Perde Gazelleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1996.
Oral, Ünver, Karagöz’de Perde Gazelleri Ve Tasavvuf, Kitabevi, İstanbul, 2012.
Sayın, Esma, “Tasavvufta Gül”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Gül Özel Sayısı, 2013.
Schimmel, Annemarie, İslamın Mistik Boyutları, Çev.: Ergun Kocabıyık, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2012.
Sevengil, Refik Ahmet, Eski Türklerde Dram Sanatı, Maarif Basımevi, İstanbul, 1959.
Sevinçli, Efdal,” Cinsel Bilgileri Öğrenirken Sağdıcımız Karagöz: Karagöz Evleniyor (1913) Oyunu”, Journal Of Yasar University, Sayı: 14, İzmir, 2012.
Sokullu, Sevinç, Türk Tiyatrosunda Komedyanın Evrimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1979.
Şenödeyici, Özer, “Klâsik Şiire Akseden Karagöz”, Gazi Türkiyat, Sayı: 13, 2013.
Tahralı Mustafa, “Zıll-İ Hayalin Esrarı”, Keşkül Dergisi, Kış, Sayı: 11, 2009.
TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 30, Tdv Yayınları, İstanbul, 2005.
Ünlü, Aslıhan, Şiddete Gülmek: “Geleneksel Türk Tiyatrosunda Şiddet Ve Mizah”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Sayı: 24, Ankara, 2007.