COVID-19 Haberi Çevirisinde Stratejiler: Guardian/Diken Örneklemi

Covid-19 pandemisi sırasında halkın bilgilendirilmesi konusunda çevrimiçi haber portallarına büyük görevler düşmüş, dünyadaki gelişmelerin farklı dil topluluklarına aktarılması haber çevirisi aracılığıyla gerçekleşmiştir. Öte yandan, pandeminin ve pandemiyle ilgili yapılan bilimsel araştırmaların hızlı seyri, nihayetinde tıp bilgisi sınırlı olan gazeteci ve çevirmenleri terminoloji ve dil kullanımı açısından zorlamıştır. Bu makalede İngilizce 10 Covid haber metniyle bunların Türkçe çevirisi karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Erek metinler 2020-2022 yıllarında çevrimiçi gazete Diken’de yayınlanan derleme-çeviriler arasından seçilmiştir, kaynak metinler de bunların The Guardian’dan alınmış İngilizce asıllarıdır. Çalışma için oluşturulan 11408 sözcüklük bütünce açımlama ve yeniden bağlama oturtma gibi bilimsel/teknik metin üretimi açısından incelenmiştir. Covid'e özgü tıp terimleri, söz öbekleri ve halk sağlığı uzmanlarından alıntılar içeren kaynak metinlerin, diliçi çeviriyi de içeren bir popülerleştirme (Myers 2003) sürecinin sonucunda oluşturulduğu söylenebilir. Bu durumda dillerarası çeviri süreci ikinci bir popülerleştirmeye işaret eder ve bu çerçevede en sık kullanılan stratejilerden biri sadeleştirmedir (Liao 2016). Araştırmaya dahil edilen metinlerin hepsinin kısaltılarak çevrildiği (toplam 8280 sözcükten 3128 sözcüğe), ayrıca erek bağlamla ilgili bilgi ekleme gibi başka derleme-çeviri (Schäffner 2012) uygulamaları kullanıldığı gözlemlenmiştir. Dolayısıyla çalışma kapsamında hem kaynak metinler hem de erek metinler bilimin popülerleştirilmesi açısından karşılaştırmalı olarak çözümlenmiş, açımlama ve yeniden bağlama oturtma stratejilerine örnekler verilmiştir. Kaynak taraması Çeviribilim’de haber çevirisi, bilim metinleri çevirisi ve bilimin popülerleştirilmesi alanlarını kapsamıştır.

Anahtar Kelimeler:

haber çevirisi, Covid, bilim metinleri çevirisi, bilimin popülerleştirilmesi, derleme-çeviri

Strategies in the Translation of COVID-19 Related News: The Guardian/Diken Sample

Online news portals have assumed great responsibility in the flow of information during the Covid-19 pandemic as various linguistic communities kept up with global developments through translated news. On the other hand, as the pandemic and related scientific research unfolded at an unprecedented pace, terminology and phraseology have posed a challenge for journalists and translators, who inevitably have a limited grasp of the medical field. This article examines 10 Covid-related news items and their Turkish translations. The target texts have been transedited by the online newspaper Diken in 2020-2022 and the source texts are the English originals from The Guardian. The 11408-word corpus has been analysed for strategies of scientific/technical text production such as explicitation and recontextualization. The source texts, laden with Covid-specific medical terms, phrases and quotes from public health experts are the outcome of a process of popularization (Myers 2003), which also includes intralingual translation. As such, interlingual translation constitutes a second round of popularization and one of the most commonly used strategies in this context is simplification (Liao 2013). All of the target texts are summary translations (reduced from 8280 down to 3128), moreover, one may observe other transediting (Schäffner 2012) practices such as the addition of information specific to the target context. Therefore the study covers a comparative analysis of both source and target texts in terms of popularization, followed by an illustration of the strategies of explicitation and recontextualization. Literature review covers news translation, scientific translation and the popularization of science.

Keywords:

news translation, Covid, scientific translation, the popularization of science, transediting,

PDF

___

Al Sharafi, Abdul Gabbar (2022). “Credibility in Risk Communication: Oman’s Official Arabic COVID-19 Risk Communication and Its English Translation.” Language as a Social Determinant of Health: Translating and Interpreting the Covid-19 Pandemic. Federico Marco Federici (Yay. Haz.), 147-178. Cham: Palgrave Macmillan.
Atik Taşkıran, İlke. (2018). “Dijital Gazetelerin Sosyal Medya Stratejileri ve Sosyal Medyanın Haber Okunurluğuna Etkisi.” Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 30: 218-240.
BBC Türkçe (2020). “Koronavirüs Sözlüğü: Hangi Terim Ne Anlama Geliyor?” 12 Mayıs, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52630571 (erişim 30.09.2022)
Bielsa, Esperança ve Bassnett, Susan (2009). Translation in Global News. Londra: Routledge.
Calsamiglia, Helena ve van Dijk, Teun A (2004). “Popularization Discourse and Knowledge about the Genome.” Discourse & Society, 15(4): 369-389.
CDC (2021). “Nipah Virus Distribution Map.” Centers for Disease Control and Prevention, https://www.cdc.gov/vhf/nipah/outbreaks/distribution-map.html (erişim 30.09.2022)
Civico, Marco (2021). “Covid-19 and Language Barriers.” Çalışma Notu no. 21-4, Ulster Üniversitesi, https://www.ulster.ac.uk/__data/assets/pdf_file/0010/931492/REAL21-4.pdf (erişim 30.09.2022)
Federici, Federico Marco (Yay. Haz.) (2022). Language as a Social Determinant of Health: Translating and Interpreting the Covid-19 Pandemic. Cham: Palgrave Macmillan.
Hu, Bei (2022). “Translation as an Ethical Intervention? Building Trust in Healthcare Crisis Communication.” Language as a Social Determinant of Health: Translating and Interpreting the Covid-19 Pandemic. Federico Marco Federici (Yay. Haz.), 179-208. Cham: Palgrave Macmillan.
Hyland, Ken (2010). “Constructing Proximity: Relating to Readers in Popular and Professional Science.” Journal of English for Academic Purposes, 9: 116-127.
Grist, James T.; Collier, Guillhem J; Walters, Huw ve diğerleri (2022). “The Investigation of Pulmonary Abnormalities Using Hyperpolarised Xenon Magnetic Resonance Imaging in Patients with Long-COVID.” MedRxiv, https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2022.02.01.22269999v1.full (erişim 30.09.2022)
Laurence, Anthony (2018). AntConc (4.1.0 sürümü) [Bilgisayar Yazılımı] Tokyo, Japonya: Waseda Üniversitesi.
Lee, Tong King ve Wang, Dingkun (Yay. Haz) (2022). Translation and Social Media Communication in the Age of the Pandemic, New York ve Abingdon: Routledge.
Liao, Min-Hsiu (2013). “Popularization and Translation.” Handbook of Translation Studies, Cilt IV Yves Gambier ve Luc van Doorslaer (Yay. Haz.), 130-133. Amsterdam ve Philadelphia: John Benjamins.
----(2016). “Popülerleştirme ve Çeviri.” Cemre Zekiroğlu ve Duygu Tekgül (Çev.) Handbook of Translation Studies Online. Yves Gambier ve Luc van Doorslaer (Yay. Haz.), https://benjamins.com/online/hts/articles/pop1.tr (erişim 30.09.2022)
Muz, Feyza Nehir Öznur (2019). “Nipah Virüs Salgınları.” ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 4(3): 398-403.
Myers, Greg (2003). “Discourse Studies of Scientific Popularization: Questioning the Boundaries.” Discourse Studies, 5(2): 265-279.
O’Brien, Sharon; Cadwell, Patrick ve Lokot, Tetyana (2022). “Parallel Pandemic Spaces: Translation, Trust and Social Media.”Translation and Social Media Communication in the Age of the Pandemic. Tong King Lee ve Dingkun Wang (yay. haz), 62-77. New York ve Abingdon: Routledge.
Özdemir, Mine (2016). "Bilgi Çağında Ana Akım Medyaya Karşı Ortaya Çikan Alternatif Medyanın Rolü ve Yükselen Yurttaş Gazeteciliği." İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (İNİF E-Dergi), 1: 247-259.
Park, Sora; Fisher, Caroline; Lee, Jee Young ve McGuinness, Kieran (2020). COVID-19: Australian News and Misinformation. Canberra: Canberra Üniversitesi Haber ve Basın Araştırma Merkezi, https://nla.gov.au/nla.obj-2968804020/view (erişim 30.09.2022)
Pena-Díaz, Carmen (2022). “Managing Communication in Public Health: Risk Perception in Crisis Settings.” Language as a Social Determinant of Health: Translating and Interpreting the Covid-19 Pandemic. Federico Marco Federici (Yay. Haz.), 267-292. Cham: Palgrave Macmillan.
Pym, Anthony ve Hu, Bei (2022). “Trust and Cooperation through Social Media: COVID-19 Translations for Chinese Communities in Melbourne.” Translation and Social Media Communication in the Age of the Pandemic. Tong King Lee ve Dingkun Wang (yay. haz), 44-61. New York ve Abingdon: Routledge.
Runcieman, Alan James (2020). “Community Interpreting and the Covid-19 Crisis: Present Relevancy and Future Directions.” Tilburg Papers in Culture Studies, https://www.tilburguniversity.edu/sites/default/files/download/TPCS_242-Runcieman.pdf (erişim 30.09.2022)
Schäffner, Christina (2012). "Rethinking Transediting." Meta, 57 (4): 866–883.
Spoturno, María Laura (2002). “Translating the COVID-19 Pandemic Across Languages and Cultures: The Case of Argentina.” Language as a Social Determinant of Health: Translating and Interpreting the Covid-19 Pandemic. Federico Marco Federici (Yay. Haz.), 93-118. Cham: Palgrave Macmillan.
Stetting, Karen (1989). “Transediting – A New Term for Coping with the Grey Area between Editing and Translating.” Proceedings from the Fourth Nordic Conference for English Studies. Graham Caie (Yay. Haz.), 371–382. Kopenhag: Kopenhag Üniversitesi.
Sütçü, Cem S. ve Bayrakçı, Serkan (2014). “Sosyal Medya Gazeteleri Nasıl Etkiliyor? Haberlerin Twitter’da Yayılması Üzerine Bir Araştırma.” Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 4(2): 40-42.
Şan, Filiz ve Kahraman Duru, Rana (2020). “COVID 19 Koşullarında Sağlık Çevirmenliği Hizmetleri ve Toplum Çevirmenliğinde “Yeni Normal”’i Düşünmek.” RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 20: 816-843.
Tekgül, Duygu (2019). “Popularization through Translation in the New Media: The Case of Düşünbil.” Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, (25): 71-86.
Van Dijck, José ve Alinejad, Donya (2022). “Translating Knowledge, Establishing Trust: The Role of Social Media in Communicating the COVID-19 Pandemic in the Netherlands”. Translation and Social Media Communication in the Age of the Pandemic. Tong King Lee ve Dingkun Wang (yay. haz), 26-43. New York ve Abingdon: Routledge.
van Doorslaer, Luc (2010). “Journalism and Translation.” Handbook of Translation Studies, Cilt I. Yves Gambier ve Luc van Doorslaer (Yay. Haz.), 180-184. Amsterdam ve Philadelphia: John Benjamins.
KM1 McKie, Robin (2020). “Scientists Ask: Could Summer Heat Help Beat Covid-19?” The Guardian, 5 Nisan, https://www.theguardian.com/world/2020/apr/05/scientists-ask-could-summer-heat-help-beat-covid-19 (erişim 30.09.2022)
KM2 Oltermann, Philip (2020). “Scientist Behind BioNTech/Pfizer Vaccine Says It Can End Pandemic,” The Guardian, 12 Kasım, https://www.theguardan.com/world/2020/nov/12/scentst-behnd-bontech-pfzer-coronavrus-vaccne-says-t-can-end-pandemc (erişim 30.09.2022)
KM3 Kollowe, Julia (2021). “Pharmaceutical Gaints are not Ready for Next Pandemic, Report Warns,” The Guardian, 26 Ocak, https://www.theguardan.com/scence/2021/jan/26/pharmaceutcal-gants-not-ready-for-next-pandemc-report-warns (erişim 30.09.2022)
KM4 Grover, Natalie (2021). “Delta Covid Variant may be Edging Race Against Vaccines,” The Guardian, 27 Haziran, https://www.theguardan.com/world/2021/jun/27/delta-covd-varant-may-be-edgng-race-aganst-vaccnes (erişim 30.09.2022)
KM5 Sample, Ian (2021). “Flu Jab May Reduce Severe Effects of Covid, Suggests Study” The Guardian, 12 Temmuz, https://www.theguardan.com/scence/2021/jul/12/flu-jab-may-reduce-severe-effects-of-covd-suggests-study (erişim 30.09.2022)
KM6 Grover, Natalie (2021). “Jabbed Adults Infected with Delta ‘Can Match Virus Levels of Unvaccinated’” The Guardian, 19 Ağustos, https://www.theguardian.com/world/2021/aug/19/jabbed-adults-infected-with-delta-can-match-virus-levels-of-unvaccinated (erişim 30.09.2022)
KM7 Sample, Ian (2021). “Pfizer Covid Pill ‘Can Cut Hospitalisations and Deaths by Nearly 90%’” The Guardian, 5 Kasım, https://www.theguardian.com/business/2021/nov/05/pfizer-covid-pills-highly-effective-at-preventing-deaths-trial-suggests (erişim 30.09.2022)
KM8 Gregory, Andrew (2021). “Omicron Covid Variant Poses Very High Global Risk, Says WHO” The Guardian, 29 Kasım 2021, https://www.theguardian.com/world/2021/nov/29/omicron-covid-variant-poses-very-high-global-risk-says-who (erişim 30.09.2022)
KM9 Vidal, John (2022). “Spread of ‘Free Range’ Farming may Raise Risk of Animal-Borne Pandemics,” The Guardian, 23 Haziran, https://www.theguardian.com/environment/2022/jun/23/free-range-extensive-farming-may-risk-more-animal-borne-pandemics-than-intensive-factory-farming-study (erişim 30.09.2022)
KM10 Devlin, Hannah (2022). “Long Covid Study Finds Abnormality in Lungs that could Explain Breathlessness” The Guardian, 29 Ocak, https://www.theguardian.com/society/2022/jan/29/long-covid-study-finds-abnormality-in-lungs-that-could-explain-breathlessness (erişim 30.09.2022)
EM1 Diken (2020). “Uzmanlar: Virüsün Yayılması Yazın Yavaşlasa Bile Salgına Etkisi Çok Küçük Olur” Diken, 5 Nisan, https://www.diken.com.tr/uzmanlar-virusun-yayilmasi-yazin-yavaslasa-bile-salgina-etkisi-cok-kucuk-olur/ (erişim 30.09.2022)
EM2 Diken (2020). “BioNTech’in CEO’su Uğur Şahin: Evet, Aşımız Bu Salgını Bitirebilir” Diken, 13 Kasım, https://www.diken.com.tr/biontechin-ceosu-ugur-sahin-evet-asimiz-bu-salgini-bitirebilir/ (erişim 30.09.2022)
EM3 Diken (2021). “Rapor: İlaç Devleri Bir Sonraki Pandemiye Hazır Değil” Diken, 26 Ocak, https://www.diken.com.tr/rapor-ilac-devleri-siradaki-pandemiye-hazir-degil/ (erişim 30.09.2022)
EM4 Diken (2021). “Virüs Aşılarla Yarışıyor: Delta Varyantı 5-10 Saniyelik Konuşma ile Bulaşabilir” Diken, 28 Haziran, https://www.diken.com.tr/virus-asilarla-yarisiyor-delta-varyanti-5-10-saniyelik-konusma-ile-bulasabilir/ (erişim 30.09.2022)
EM5 Diken (2021). “Grip Aşısı, Corona Virüsün Bazı Ciddi Etkilerini Azaltıyor Olabilir” Diken, 12 Temmuz https://www.diken.com.tr/grip-asisi-corona-virusun-bazi-ciddi-etkilerini-azaltiyor-olabilir/ (erişim 30.09.2022)
EM6 Diken (2021). “Sürü Bağışıklığı Hedefi Hayal Mi: Aşılılarda Endişe Veren Virüs Miktarı” Diken, 19 Ağustos https://www.diken.com.tr/suru-bagisikligi-hedefi-hayal-mi-asililarda-endise-veren-virus-miktari/ (erişim 30.09.2022)
EM7 Diken (2021). “Pfizer’e Göre Covid-19 Ilacı Hastaneye Yatış Ve Ölüm Riskini Yüzde 89 Azaltıyor” Diken, 5 Kasım https://www.diken.com.tr/pfizere-gore-covid-19-ilaci-hastaneye-yatis-ve-olum-riskini-yuzde-89-azaltiyor/ (erişim 30.09.2022)
EM8 Diken (2021). “DSÖ Alarm Verdi: Omicron Çok Yüksek Risk Teşkil Ediyor, Hazırlıklı Olun” Diken, 29 Kasım https://www.diken.com.tr/dso-alarm-verdi-omicron-cok-yuksek-risk-teskil-ediyor-hazirlikli-olun/ (erişim 30.09.2022)
EM9 Diken (2022). “Rapor: Hayvanların ‘Serbest Gezdiği’ Çiftlikler Salgınları Artırabilir” Diken, 24 Haziran, https://www.diken.com.tr/rapor-hayvanlarin-serbest-gezdigi-ciftlikler-salginlari-artirabilir/ (erişim 30.09.2022)
EM10 Diken (2022). “‘Uzun Covid’ Araştırması: Nefes Darlığı Yaşayanların Akciğerlerinde ‘Mikro Hasar’” Diken, 29 Ocak, https://www.diken.com.tr/uzun-covid-arastirmasi-nefes-darligi-yasayanlarin-akcigerlerinde-mikro-hasar/ (erişim 30.09.2022)