Yeniden Çeviride Zamana Karşı Bağlam: The Jungle Book Üzerinden Yeniden Çeviri Hipotezinin Yeniden İncelenmesi

Rudyard Kipling Türkçeye ilk olarak bir çocuk edebiyatı eseri olan The Jungle Book’un 1936 yılında yayınlanan çevirisi (Cengel Kitabı) ile kazandırılmıştır. Söz konusu ilk çeviriyi günümüze kadar pek çok yeniden çeviri takip etmiştir. Bu çalışma, The Jungle Book eserinin beş farklı Türkçe çevirisi üzerinden yeniden çeviri hipotezinin temel varsayımlarını yeniden sınamayı amaçlamaktadır. Yeniden çeviriler hem birbirleriyle hem de ilk çeviriyle metne bağlı ve kültüre özgü unsurlar açısından karşılaştırılmıştır. Bu doğrultuda benimsenen yöntem açısından, çalışma iki kısımdan oluşmaktadır. İlk kısımda, incelenen çevirilerin yayınlandığı dönemlerdeki sosyo-bağlamsal koşulları odağına alan artsüremli bir inceleme yer almaktadır. İkinci kısımda ise yeniden çeviri hipotezini yeniden sınamak üzere eşsüremli incelemeye yer verilmiştir. Sunulan karşılaştırmalı örneklere dayanarak, yeniden çeviri hipotezinde öne sürüldüğü gibi ilk çeviri ve yeniden çeviriler arasında, erek odaklı yaklaşıma yönelik doğrusal bir ilerlemenin bulunmadığı tespit edilmiştir. Bunun yerine, çevirinin üretildiği ve yayımlandığı dönemin bağlamsal faktörlerinin, çevirmenlerin çeviri seçimlerinde daha etkili olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, hipotezin doğrulanması ya da yanlışlanmasında, vaka analizi yöntemindeki örnek metin seçimlerinin de etkili olabileceği gösterilmiştir. Bu bağlamda, yeniden çeviri kavramı ve yapısına ilişkin daha güvenilir bulgular için artsüremli ve eşsüremli incelemenin bütüncül bir anlayışla bir arada yapılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Yeniden çeviri hipotezi, artsüremli inceleme, eşsüremli inceleme, The Jungle Book, yeniden çeviri, çocuk edebiyatı, Türkçe çeviri

Retranslation Hypothesis Revisited for The Jungle Book: Time versus Context in Retranslation

Rudyard Kipling was first introduced to Turkish literature with the Turkish translation of his children’s literature work titled The Jungle Book in 1936, which was followed by a good number of retranslations up until today. This study aims to test the main assumptions of the retranslation theory with five different Turkish translations of The Jungle Book. The retranslations were compared with each other, along with the first translation in terms of text-bound and culture-specific items, as well as the historical and contextual background in which the translations were produced. To this end, the study can be divided into two main parts as regards the method adopted. In the first part, a diachronic analysis was conducted with a specific focus on the socio-contextual conditions of the translation periods. In the second part of the study, a synchronic analysis was made to re-test the hypothesis. Based on the comparative examples provided, it was found that there was no linear progression to a more target-oriented approach among the first and retranslations as asserted in the retranslation hypothesis. Instead, contextual factors of the time when the translation was produced and published were found to be more determinant in the translation choices of the translators. The selection of case studies also seems to affect the approval or refusal of the hypothesis in the literature. In this sense, it is suggested to apply both synchronic and diachronic analysis to obtain more reliable findings on the concept and nature of retranslation.

Keywords:

Retranslation hypothesis, diachronic analysis, synchronic analysis, The Jungle Book, retranslation, children’s literature, Turkish translation,

PDF

___

Aksoy, Nüzhet Berrin (2010). “The Relation between Translation and Ideology as an Instrument for the Establishment of a National Literature”. Meta, 55(3), 438–455. doi: 10.7202/045064ar
Arı, Sevinç (2016). Çeviri ve Kültürel Semboller. İstanbul: Değişim Yayınları.
Atay, Falih Rıfkı. (1936). “Introduction”. Cengel Kitabı. Ankara: Ulus Basımevi.
Bensimon, Paul (1990) “Présentation”, Palimpsestes XIII (4), ix–xiii.
Berman, Antoine (1990). “La Retraduction comme Espace de la Traduction”. Palimpsestes XIII (4), 1–7.
Brownlie, Siobhan (2006). “Narrative Theory and Retranslation Theory”. Across Languages and Cultures 7 (2), 145–170, doi: 10.1556/Acr.7.2006.2.1
Chesterman, Andrew (2000).” A Causal Model for Translation Studies”. Olohan M. (Ed.) Intercultural Faultlines (pp.15-28). Manchester: St Jerome.
Çıkla, Selçuk (2009). “Tanzimattan Günümüze Gazete-Edebiyat Ilişkisi”. Türkbilig, 18, 34-63.
Deane-Cox, Sharon (2011). Confronting the Retranslation Hypothesis: Flaubert and Sand in the British literary system (Doctoral Dissertation). University of Edinburgh, Edinburgh.
Desmidt, Isabelle (2009). “(Re)translation Revisited”. Meta, 54(4), 669–683. doi: 10.7202/038898ar
Even-Zohar, Itamar (1978). Papers in Historical Poetics. Israel: Tel Aviv University Press.
Kerr, Douglas. (1997) “Colonial Habitats: Orwell and Woolf in the Jungle”. English Studies, 78(2),149-161. doi: 10.1080/00138389708599069
Kipling, Rudyard (2004). The Jungle Books. New York: Barnes & Noble Classics
Kipling, Rudyard (1936). Cengel Kitabı. Nurettin Artam (Trans.). Ankara: Ulus Basımevi
Kipling, Rudyard (1973). Orman Masalı. Kezban Akcalı (Trans.). İstanbul: Neşriyat Anonim Şirketi
Kipling, Rudyard (2009). Orman Çocuğu. Kamer Mengütürk (Trans.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
Kipling, Rudyard (2016). Orman Çocuğu. Esen. Saba (Trans.). İstanbul: Dante
Kipling, Rudyard (2016). Orman Kitabı. Gökçe Yavaş (Trans.). İstanbul: İthaki
Korkmaz, Zeynep (1973). “Dilde 'Doğal Gelişme' ve 'Devrim' Açısından Türk Dil Devrimi”. A.Ü.D.T.C.F. Türk Dili ve Ed.Araş.Ens. Türkoloji Dergisi, 4(1), 97-114.
Korkmaz, Zeynep (1995a). “Cumhuriyet Devrinde Türk Dilindeki Gelişmeler”. Türk Dili Üzerine Araştırmalar. Ankara: TDK Yayınları.
Korkmaz, Zeynep (1995b). “Batı Kaynaklı Yabancı Kelimeler ve Dilimiz Üzerindeki Etkileri”. Türk Dili Dergisi, 524, 843-858. Ankara: TDK Yayınları.
Koskinen, Kaisa. & Paloposki, Outi (2019). “New Directions for Retranslation Research: Lessons Learned from the Archaeology of Retranslations in the Finnish Literary System”. Cadernos de Tradução, 39(1),23-44.
Massardier-Kenney, Françoise (2015). “Toward a Rethinking of Retranslation”. Translation Review, 92 (1), 73-85. doi: 10.1080/07374836.2015.1086289
Orwell, George (1989). The Road to Wigan Pier. London: Penguin Modern Classics
Özdemir, Mehmet and Dağtaş, Abdullah (2014). “Dilde Sadeleşme Tartışmaları: 1970 Yılı “Türk Dili” Dergisinde Arapça, Farsça ve Batı Dillerinden Gelen Kelimelere Karşı Takınılan Tavir”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(26), 27-51.
Özdoğan, Mehmet (2015). “Türkiye’de Ulus İnşası ve Dil Devrimi (1839-1936)”. Journal of the Academic Elegance, 2(3), 227-262.
Paloposki, Outi and Koskinen, Kaisa (2001). “A Thousand and One Translations: Revisiting Retranslation”. Gyde Hansen, Kirsten Malmkjar, Daniel Gile (Eds.) Claims, Changes and Challenges in Translation Studies. Amsterdam/Philedelphia: John Benjamins Library.
Paloposki, Outi and Koskinen, Kaisa (2004). “A Thousand and One Translations: Revisiting Retranslation”. Hansen, G., Malmkjaer, K. & Gile, D. (Eds.) Claims, Changes and Challenges in Translation Studies. Amsterdam: Benjamins.
Palaposki, Outi and Koskinen, Kaisa (2010). “Reprocessing Texts: The Fine Line between Retranslating and Revising”. Across Languages and Cultures, 11(1), 29-9. doi: 10.1556/Acr.11.2010.1.2
Pym, Anthony (2014). Method in Translation History. London & New York: Taylor & Francis Group.
Randall, Don (1998). “Post-Mutiny Allegories of Empire in Rudyard Kipling's Jungle Books”. Texas Studies in Literature and Language, 40(1), 97-120.
Susam-Sarajeva, Şebnem (2003). “Multiple-Entry Visa to Travelling Theory: Retranslations of Literary and Cultural Theories”. Target, 5(1), 1–36.
Tekin, Talat (1988). “Atatürk ve Türk Dilinde Reform”. Erdem, 5(12),1023-1044.
Van Poucke, Piet (2017). “Aging as a Motive for Literary Retranslation: A Survey of Case Studies on Retranslation”. Translation and Interpreting Studies, 12(1), 91-115.
Weisberg, Meg Furniss (2015). “Jungle and Desert in Postcolonial Texts: Intertextual Ecosystems”. The Cambridge Journal of Postcolonial Literary Inquiry, 2(2),171-189. doi:10.1017/pli.2015.12,171-189.
Yetim, Fahri (2006). Ulus ve Zafer Gazetelerinin Karşılaştırmalı İncelenmesi: 1957-1960. (Doctoral Dissertation). Ankara Üniversitesi, Ankara.