Televizyon Reklamlarında Yaşlı Temsillerinin Yaşlılık Algısına Etkisi

Özet Sokak, market gibi birçok alanda sıklıkla karşılaştığımız yaşlı bireyler, aynı sıklıkla televizyon reklamlarında karşımıza çıkmamaktadır. Daha çok dini bayramlarda çocuklarını, torunlarını bekleyen yaşlı temsilleri üzerinden reklamlarda yer almaktadır. Duygusal çekiciliği yüksek olan bu reklamlar izleyici ile marka arasında bağ kurarken, yaşlı temsilinin toplumsal ve kültürel aktarımı da yapmaktadır. Bu araştırma, Kent Şekerlerinin 2012 ve 2021 yılı bayram reklamlarının göstergebilimsel çözümlemesini kapsamaktadır. İki reklamda farklı sosyal içerikte “bayram sabahı çocuklarını bekleyen” ve “bayram sabahı annesini ziyarete giden” yaşlı adam göstergesi bulunmaktadır. Reklamlarda verilen yaşlılık göstergesinde, gösterenler ve gösterilenlerin anlamlandırmasıyla yaşlılık algısı etkileyici bir reklamla kolayca oluşabilmektedir. Reklamın mekanı, zamanı, müziği, seslendirmesi, giyim, nesneler ve bunların ilişkileri, bireyin yaşına dair toplumsal, kültürel anlamlar yüklemektedir. Reklamın görünür amacı izleyiciyle marka arasında bağ kurmak iken, izleyicinin yaşlılık algısını gösterenler ve gösterilen yalnızlık, mutsuzluk, geleneksellik etkileyecektir. Bu yaşlılık algısı, yaşlının kendini algılayışını etkilerken, diğer yaş gruplarının yaşlıya ve yaşlanmaya ilişkin değerlerini de belirleyecektir.

Anahtar Kelimeler:

TV reklamları, Yaşlılık algısı, Göstergebilim, Yaşlanma

PDF

___

Ahad, Ekşioğlu, Y. (2016). Yaşlıların yaşlılık algısının yaşam kalitesi ve depresyonla ilişkisi. Yüksek Lisans tezi. T.C. Maltepe Üniversitesi, Sosyal bilimler enstitüsü, Psikoloji ABD: Klinik Psikoloji Programı. İstanbul 2016.
Akgül, D.,Güneş. V. (2015). Renkler Anlamları Ve Marka Bilinirliği Üzerindeki Etkisi Kırşehir Örneğİ. 14. Ulusal İşletmecilik Kongresi, 1(1), 95-107. (Tam Metin Bildiri/Sözlü Sunum)(Yayın No:1509642). https://www.academia.edu/12330729/
Akgün, A. Ve Papatya, N. (2018). Televizyon reklam mesajlarında kullanılan görsel estetik unsurlar: televizyonda yayınlanan otomobil reklamları üzerine bir uygulama . Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi , 23 (2) , 509-534 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduiibfd/issue/52999/703576
Aksüllü, N., Doğan, S.(2004).Huzurevinde ve evde yaşayan yaşlılarda algılanan sosyal destek etkenleri ile depresyon arasındaki ilişki.Anadolu Psikiyatri Dergisi.
Alıcı, A. (Der.).(2012). Hayata yön veren öyküler. Epsilon Yayıncılık Hiz. Tic. San. Ltt. Şt. İstanbul Baltes, P. B., Smith, J. (2003).New Frontıers in the future of aging: from successful aging of the young old to the dilemmas of the fourth age . Gerontology. Mar-Apr 2003;49(2):123-35. doi: 10.1159/000067946 http://www.valenciaforum.com. Erişim Tarihi:15 Kasım 2021
Bahar A, Tutkun H, Sertbaş G. (2005). Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Anksiyete ve Depresyon Düzeylerinin Belirlenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 6: 227-239.
Baltes, P. B., Smith, J. (2003).New Frontıers in the future of aging: from successful aging of the young old to the dilemmas of the fourth age . Gerontology. Mar-Apr 2003;49(2):123-35. doi: 10.1159/000067946 http://www.valenciaforum.com. Erişim Tarihi:15 Kasım 2021
Barthes, R. (2021). Göstergebilimsel sevrüven. (Çev: Rıfat, M., Rıfat, S.) Yapı Kredi Yayınları:223
Bayram, F. (2011). Işık ve aydınlatma: Işığın televizyon ve sinemada işlevsel kullanımı üzerine bir değerlendirme . Erciyes İletişim Dergisi , 1 (2) , . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/erciyesiletisim/issue/5861/77583
Bilsel, H. (2019). Sadvertising: Reklamcılıkta Hüzün Çekiciliği Kullanımı Üzerine bir Değerlendirme . Uluslararası Halkla İlişkiler ve Reklam Çalışmaları Dergisi , 2 (1) , 72-107 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/hire/issue/44401/524478
Bircan, U. (2015). Roland barthes ve göstergebilim. yıl / year 13, sayı / ıssue 26 (güz / AUTUMN 2015/2) ss. 17 - 41
Birol, M. (2018) Bir Kültürleşme Aracı Olarak Müziğin ve Modanın Kullanımı: Parfüm Markalarının Reklamları Üzerinden Karşılaştırmalı Göstergebilimsel Bir İnceleme Global Media Journal TR Edition, 9 (17) Güz/Fall 2018. https://globalmediajournaltr.yeditepe.edu.tr/sites/default/files/ ogrenci_ calismasi_murat_birol.pdf
Çolakoğlu, B.E. (2011) Reklamlarda sosyal temsil alanı olarak yaşlı kuşağın sunumu. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr. Tez no:286543
Derman, M. R. (2018). görsel kültür ve renk olgusu: Sembolik anlamlar, algılama ve kültürel farlılıklar üzerine bir çalışma. Polonya ve Türkiye örneği. (Doç. Dr. Mehmet Arslantepe (der.) "Görselliğin Kültürü" içinde)
Gürbüz, B. 2018 İstatistik Evren ve örneklem. Anakara Üniversitesi Açık Ders Notları. https://acikders.ankara.edu.tr/mod/resource/view.php?id=83580
Kalkınma Bakanlığı (2018) Onbirinci kalkınma planı (2019-2023) yaşlanma özel ihtisas komisyonu raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/YaslanmaOzelIhtisas Komisyonu Raporu.pdf. Erişim tarihi: 20 Eylül 2021.
Karabacak, Z. İ. (2016) Post modern toplumda reklamlar ve yaşlıların temsili .UHİVE Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Ocak / Şubat / Mart- Kış Dönemi Sayı: 10 Yıl:2016 Jel Kodu: M37, Z10(ss 523-539)
Kılınç, M., Köksal, S. (2019). Barok Dönem Resimlerinde Kullanılan Işık Tekniklerinin Günümüz Sinema Filmlerine Yansıması: Kış Uykusu Örneği . ARTS: Artuklu Sanat ve Beşeri Bilimler Dergisi , 0 (1) , 19-30 . Retrieved from http://arts.artuklu.edu.tr/tr/pub/issue/45439/570186
Kıran, , A., Büker, S. 82012) reklam metinlerinde cumhuriyet imgesi, “görsel göstergebilim “imgelerin anlamladırılması içinde (80-95) Ed. Günay, D. Parsa A.F,)Es yayınları:74 Görsel göstergebilim:3
Kırık, M.A (2013). Sinemada Renk Öğesinin Kullanımı:Renk ve Anlatım İlişkisi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum. Cilt 2 Sayı 6 Kış 2013
Kurtcu, F. (2018). Marka Değerine Etkileri Açısından Reklamlardaki İmgeler ve Göstergebilimsel Açıdan Değerlendirme . Art-e Sanat Dergisi , 11 (21) , 14-30 . DOI: 10.21602/sduarte.418815
Limon, S. , Oral Kara, N. & Antalyalı, Ö. L. (2019). Yönetim literatüründe stereotip (kalıpyargı) kavramı: ulusal ve uluslararası alandaki yönetim araştırmaları üzerine bir inceleme . Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi , 10 (23) , 195-211 . DOI: 10.21076/vizyoner.482558
Manhattan, K. (2020) Stereotypes of older adults often lead to negative impacts. https://www.ksre.k-state.edu/news/stories/2020/11/ageism-and-implicit-bias.html Erişim Tarihi 15 kasım 2021
Memiş Önder, B. H. (2019). Televizyon reklamların da çocuk mahremiyetinin ihlali Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi 7 (1), S.456-482.
Mengü, s (2019) Reklam Yazarlığı İstanbul Üniversitesi Açık Ve Uzaktan Eğitim Fakültesi ders notları http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/halklailiskilervetanitimlt_ue/reklamyazarligi.pdf
Müftüler, H . (2018). Modern toplumda yaş ve yaşlı ayrımcılığı. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi , 2 (2) , 181-214.
National Center for Protection of Old People (NCPOP), (2009), Public Perceptions of Older People and geing: A literature review, https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.469.27 6&rep =rep1&type=pdf Erişim tarihi: 25 Ekim 2021.
Nazlı, A. (2016). Yaşlanma, birey ve toplum: yaşlanmaya sosyolojik bakış . Ege Tıp Dergisi , Cilt: 55 Özel Sayı:1 (Geriatri) , 0-0 . DOI: 10.19161/etd.344195
Oğuz, G. (2010). Güzellik kadınlar için nasıl vaade dönüşür: kadın dergilerindeki kozmetik reklamları üzerine bir inceleme. Selçuk İletişim Dergisi. 6 (3): 184-195
Özdemir, Z. (2007) Reklam filmlerinin tüketici davranışlarına etkisi, Doktora tezi. https://tez.yok.gov.tr. Tez no: 219746. Erişim Tarihi:15 Nisan 2021.
Özmen, Ş.Y. Türk kültüründe yaşlının yeri ve medyayla yaşlılığın değişen konumu. Millî Folklor, 2013, Yıl 25, Sayı 100. Ss.110-119
Parsa, A.F, Olgundeniz, S.S. (2016. İletişimde göstergebilim ve anlamlandırma sürecini örneklerle değerlendirme. https://www.researchgate.net/publication/308779238. Erişim tarihi: 25 Ekim 2021.
Parsa, A. F (2004) İmgenin Gücü ve Görsel Kültürün Yükselişi. https://www.researchgate.net/publication/308785296_Imgenin_Gucu_ve_Gorsel_Kulturun_Yukselisi
RTÜK. (2018). Televizyon izleme eğilimleri araştırması – 2018. https://www.rtuk.gov.tr. Erişim tarihi:15 Ocak 2021
Salman, S. (2019). Televizyon reklamlarında yaşlılık temsilleri: Kent şeker, A101 ve vodafone reklam örnekleri üzerinden inceleme. M. Yakın (Ed). Reklamı Okumak, reklamı anlamak içinde (149-176). Urzeni yayınevi, İstanbul.
Sarı (2019)Sinematoğrafi, radyo Televizyon sinema İstanbul üniversitesi açık ve uzaktan eğitim fakültesi ders notları . 2019-2020 DERS KİTAPLARI http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/radyotelevizyonsinema_ue/sinematografi.pdf
Soyaslan, S (20199 Coca-cola ve pepsi ramazan adlı reklam filimlerinin göstergebilimsel çözümlemesi. Yüksek lisans tezi İstanbul arel üniversitesi sosyal bilimler enstitüs
Sözen ve Dayı (2013) sinemada ışık kullanımı ve örnek bir çözümleme. Erciyes iletişim dergisi “akedemia” cilt 3 sayı 1 32-49
Taşkıran, N., Ö. ve Bolat, N. Reklam ve algı ilişkisi: Reklam metinlerinin alımlanmasında duyu organlarının işlevleri hakkında bir inceleme, (2013) Sosyal Bilimler Dergisi/ Journal of Social Sciences (6), 1, 2013
Tolon, B., İsen, G., Batmaz, V. (1985) Ben ve Toplum, sosyal psikoloji-1. Teori yayınları Ankara. Freedman, J.L, Sears, D. O., Carlsmith, J.M (1970). Sosyal psikoloji. Çev. A. Dönmez. Ara Yayıncılık, İstanbul. TUİK. (2016). Zaman kullanım araştırması, mikro veri seti, 2014-2015. Yayın No 4426 https://www.tuik.gov.tr. Erişim Tarihi: 15 Ocak 2021.
TUİK. (2021). İstatistiklerle yaşlılar, 2020. TUİK haber bülteni , 18 mart 2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Elderly-Statistics-2020-37227. Erişim tarihi:12 Ekim 2021.
Turhan, E. (2007).Mimari tasarımda cam kullanımı ve alışveriş merkezlerinde değerlendirilmesi yüksek lisans tezi. https://tez.yok.gov.tr. Tez no:222846
Ulusal, D., Kalaycı, B. (2018) Göstergebılımsel Açıdan Coca Cola Ramazan Reklamının Çözümlemesı Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, cilt 1 sayı 2 yıl 2018 S:62-65 Uzun, İ. (2014) Işığın fotoğraf sanatındaki öneminin incelenmesi. Yüsek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü fotoğraf ana bilim dalı Erzurum. 2014
Ülker Y. (2021). Değişen yaşlılık kavramının reklamlara yansıması. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 12(2), 404-418. Erişim tarihi: 20 Eylül 2021
Wineyard, j. (2010) sinemada çekim teknikleri her sinamacının bilmesi gereken kamera harektelri. İstanbul organizasyon. Çeviri Gökhan rızaoğlu İstanbul organizasyon İstanbul.
Yalınkılınç, M. (2019). Yaşlıların yaşlılık algısı ve etkileyen faktörler. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr. Tez no:628997
Yasa, F. (2021). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bağlamında Yaşlılığın Temsili: Televizyon Reklamları Üzerine Bir Araştırma . Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi , (38) , 1-1 . DOI: 10.17829/turcom.930934
Yaşama Dair Vakfı (YADA) (Haz.). (2019). Türkiye’de yaşlılık tahayyülleri ve pratikleri araştırması 2019. https://heryasta.org/wp-content/uploads/2019/09/avivaSA-kitap-mobil .pdf. Erişim tarihi:8 Kasım 2021.
Yaşar Ulutürk, N., Onur, Ö. H. (2016). Reklam ve Sanat Bağlamlarında 21. Yüzyıl İmgeleriSanat - Tasarım Dergisi, Sayı 7, 2016, 21 – 25. DOI: 10.17490/Sanat.XXX
Yavuz, A. (2020). Reklamlar aracılığıyla duygu yönetimine göstergebilimsel bir bakış: Coca-cola örneği yüksek lisans tezi Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Denizli 2018.
Yıldırım, E. (2019). Televizyon Reklamlarına Göstergebilimsel Bir Yaklaşım Kent Şekerleme Reklamı . Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi , (43) , 169-181 . DOI: 10.32547/ataunigsed.592302